Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilib. 3-cü nəşr Moskva: Akademik Layihə

Keçid dövrü modeli. 6

Keçid dövrü modeli sosial, siyasi və iqtisadi əlaqə və münasibətlərin yenidən strukturlaşdırılması vəziyyətində realizə olunur.

1990-cı illərdə dövlət sosial siyasət konsepsiyasının xüsusiyyəti onun “vətəndaşların həyat səviyyəsinin sabitləşdirilməsinə” istiqamətlənməsindən ibarət idi, halbuki əvvəlki illərdə o, istehlakın ictimai fondlarının paylanma və yenidən paylanma strategiyası üzərində qurulmuşdu.

Yeni sosial-siyasi reallıqlar aşağıdakı əsas məsələləri irəli sürdü:

• 
  əhalinin zəif müdafiə olunan qruplarına sosial dəstəyin ünvanlılığının gücləndirilməsi;
  
• 
  əsas sosial zəmanətlərin təminatı;
  
• 
  kütləvi işsizliyin qarşısının alınması;
  
• 
  məcburi miqrantların adaptasiyası və sosial dəstəyi.
  

Dövlət paternalizmininin xüsusi sahəsi kimi çıxış edən sosial sahədə səhiyyə, təhsil, mədəniyyət, yaşayış sahəsi, elm, fiziki tərbiyə və idmana aid bir sıra prioritetlər və strategiyalar nəzərdə tutulub.

Aparılan siyasətin çoxsaylı səhvləri və uğursuzluqları nəticəsində ictimai həyatın bir çox hadisələri vaxt keçdikcə durğunluq vəziyyətinə keçirlər, “sosial problemlər gərginləşir və cəmiyyətdə sosial-iqtisadiyyatın sabitlik və əmin-amanlıq üçün ciddi təhlükə yaradırlar”. Bununla bağlı əhalinin sosial xidmət sistemində artıq ümumi və dövlət tərəfindən təmin olunan sosial müdafiənin səviyyəsinin prinsiplərindən uzaqlaşma baş verir. Vətəndaşların əmək qabiliyyətindən və maddi təminatından asılı olaraq onlara differensial dəstək və sosial xidmət nəzərdə tutulur. Sosial xidmətin prioritet müəssisələri qeyri stasionar müəssisələr olmalıdır ( evdə təqdim olunan sosial yardımın xüsusiləşdirilmiş bölmələri, ailə və uşaqlara sosial xidmət müəssisələri və s.). Ödənişsiz sosial xidmət təsdiq olunmuş siyahıya uyğun olaraq ancaq əhalinin ayrı-ayrı qrupları üçün qorunub saxlanılır, əsas vurğu isə vətəndaşların vəsaitlərinin cəlb olunmasına istiqamətlənir.

SOSİAL QULLUQ – sosial xidmət qurumlarının və ayrı-ayrı mütəxəssislərin sosial dəstək üzrə, sosial-məişət, sosial-tibbi, psixoloji-pedaqoji, sosial-hüquqi xidmətlərin göstərilməsi, çətin həyat şəraitində olan vətəndaşların sosial adaptasiya və reabilitasiyası üzrə fəaliyyətidir.

Sosial ödəmələrlə bağlı islahatlar sahəsində bu ödəmələrin təqdim olunmasında vahid prinsiplərin və meyarların işlənib hazırlanması, müavinətin təyin edilməsində adam başına düşən ortalama ailə gəliri və s. nəzərdə tutulur.

Titmus tərəfindən təklif olunan sosial siyasət modellərinə yanaşmalara əsaslanaraq sosial siyasətin əsas yerli modellərini əks etdirən cədvəli təqdim etmək olar və bu cədvəldə həmin modellərin ən vacib xüsusiyyətləri də qeyd olunub.

	Model 1	Model 2	Model3	Model 4	Model 5	Model 6
Siyasi məzmunu		Radikal	Mühavizəkar	Liberal	Sosialist	Demokratik
Əsas subyekt	Knyaz	Dövlət, kilsə	Yerli hakimiyyət, mesenatlar	Yerli hakimiyyət, sahibkarlar, xeyriyyəçilər	Dövlət	Dövlət, ailə
Təşkilatçı prinsip	Qalıq	Qalıq	Qarışıq	Qarışıq	Ümumi	Qarışıq
Yardım meyarları	Öz-özünə əmələ gələn, kult təsəvvürləri əsasında	Yaşamaq üçün vəsaitlərin qismən nəzərə alınması əsasında	Məşğulluq	Yaşamaq üçün vəsaitlərin nəzərə alınması əsasında	Əmək iştirakı və vətəndaşlıq əsasında	Əmək qabiliyyəti, maddi təminat və vətəndaşlıq əsasında
Maliyyə məsuliyyəti	Knyaz	Kilsə, dövlət	Yerli hakimiyyət, xeyriyyəçilər	Yerli hakimiyyət, xeyriyyəçilər, xeyriyyəçi təşkilatlar	Dövlət, müəssisələr	Dövlət, yerli hakimiyyət
Kompensasiyaların səviyyəsi	Aşağı	Aşağı	Aşağı	Orta	Yüksək	Orta
Əmək bazarında münasibətlər	Ənənəçilik	Xristian dövlət ənənəçiliyi	Məşğul olanlara və məşğul olmayanlara bölgü	Ödənilməyən ictimai işlər	Ortalama	Məşğul olanlara, məşğul olmayanlara və qismən məşğul olanlara bölgü
Məqsəd			Peşəkar dilənçiliklə mübarizə	Pauperizmin ləvğ olunması	Gəlirlərin yenidən paylanılması	Gəlirlərin yenidən paylanılması, yoxsulluqda bərabərsizlik
Variantlar					Məqsədyönlülük	Gəlirlərin dəstəyi