Dərs vəsaiti «Mehmanxana təsərrüfatı»

DÜNYA MEHMANXANA SƏNAYESİNDƏ 
İDARƏETMƏ FORMALARI
3.1. Françayzinq yolu ilə idarəetmə
Françayzinq* - İri və kiçik müstəqil müəssisələrin müqavilə mü­
nasibətləri sistemidir. Bu idarəetmədə bir xüsusiyyət vardı ki, kiçik 
mehmanxana iri məşhur mehmanxana nişanı (markası) altında fəaliy­
yət göstərir.
Beynəlxalq Françayzinq Təşkilatları Assosiasiyası françayzinqin 
geniş təyinatını verir. Françayzinq müəyyən münasibətləri təyin edir.
Françayzer" (franşizverən) françayziyə*’ * (franşizalan) qanuni 
qaydada müdafiə olunmaqla, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq 
hüququ verir, habelə bu fəaliyyətin təşkilinə, təlim-təhsil almağa və s. 
kömək edir.
Françayzer müəssisənin tam konsepsiyasını və iş üsullarını ya­
radır, franşizalan bu imtiyazlardan istifadə etmək hüququ qazanır.
Fransız mənşəli termin olmasına baxmayaraq, françayzinq müxtəlif 
spesifik müqavilə formasında ABŞ-da yaranmışdır.
1907-ci ildə «Rits-Development Company» Nyu-York firma­
sından «Rits Carlton» adını almaqla bu sistemin əsasını qoymuşdur.
1927-ci ildə Hovard Conson françayzinq müqaviləsi əsasında 
otellərini idarə etməyə başlayır. Bu ona əvvəlcə ABŞ-ın şərq 
sahillərində, sonra otra qərbdə, 60-cı illərdə Kaliforniyada öz biznesini 
genişləndirməyə 
imkan 
verir. 
Hal-hazırda 
Hovard 
Consonun 
mehmanxana şəbəkəsinə 900 müəssisə daxildir.
60-cı illərdə françayzinq mehmanxana və motellərin yüksəliş və 
inkişaf strategiyası olur. 90-cı illərdə də bu tendensiya qalmaqda idi.
Françayzinq mehmanxana sənayesində şirkətin öz fəaliyyətini 
daha dinamik aparmağa imkan verən konsepsiyadır. Şirkətin kənardan 
maliyyə cəlb edib daha sürətlə inkişaf etməsi bu konsepsiyanın əsas
' Françayzinq - etimoloji termininə görə fransız mənşəlidir - güzəşt, imtiyaz 
deməkdir.
" Françayzer - güzəşt, imtiyaz verən 
Françayz - güzəşt, imtiyaz alan
30
mahiyyətidir. Mehmanxana sənayesində françayzinqlə məşğul olan ən 
iri şirkət «Hospitality Franchise System» sayılır.
Parsippani şəhərində (Nyu-Cersi ştatı) yerləşən bu şirkətin 
5300 oteli var. Onun ardınca «Choice Hotels international» şirkəti gəlir 
(3130 otel). Bu siyahıda üçüncü yeri «Holiday inn Worldwide» (2082 
otel) tutur.