Dersaadet ve uc istanbul

Bu dönemde şehricilik adına hiçbirşey yapılmadı. Sadece genç devletin ideolojisini yansıtan değişiklikler gerçekleşti; Sokak adlarının değiştirilmesi, Osmanlı Hanedanına ve İmparatorluk kurumlarına ait binaların yeni fonksiyonlar için kullanılmaya başlanması, Ayasofya’nın müzeye dönüştürülmesi, imparatorluk kurumlarının yeni isim ve düzenlemelerle açılması gibi daha çok sembolik anlamlar taşıyan uygulamalar yapıldı.
MENDERES DONEMI
Cumhuriyet döneminde İstanbul ‘un imarına ilişkin ilk uygulamalar Adnan Menderes döneminde oldu. Bir yandan 1950 sonrasında başlayan sosyal hareketlilik ve bunun neticesi olan göç patlaması, diğer taraftan DP yöneticilerinin zihinlerindeki modern kent imajı İstanbul’da yoğun imar çalışmalarına yol açtı. Tarihi kent dokusunu yok edilmesi pahasına açılan yollar kentin çehresini oldukça değiştirdi.
1950 -1960 arasında birçok büyük yol açıldı ve varolanlar genişletildi. Bunların başlıcaları Vatan Caddesi, Millet Caddesi, Beyazıt-Aksaray arasındaki Ordu Caddesi, Şehzadebaşı-Edirnekapı arasındaki yol; Sirkeci-Florya arasında sahil yolu, Eminönü- Unkapanı yolu, Karaköy-Azapkapı yolu, Karaköy-Dolmabahçe yolunun genişletilmesi, Kemeraltı Caddesi ve Barbaros Bulvarı’dır.
Bu yollar açılırken binlerce bina yıkıldı. Bu imar faaliyetlerinden Murad Paşa Hamamı, Simkeşhane, Hasan Paşa Hanı, Bayezid Hamamı, Fatih Külliyesinin Akdeniz Medreseleri, Koca Ragıp Paşa Kütüphanesi ve Sıbyan Mektebi gibi birçok tarihi eserde zarar gördü. Birçok eser ya yer değiştirdi , yada yok edildi. Yine bu dönemde Belediye Sarayı, Hilton Oteli ve Divan Oteli gibi kentin mimari anlayışındaki değişimi yansıtan büyük binalar yapıldı.
Menderes’in uygulamaları sonucu İstanbul ulaşım açısından uzun yıllar son derece rahat bir şehir oldu.
Menderes Döneminde İstanbul sadece yeni yollar ve yeni binalarla tanışmakla kalmadı.Daha önce kuzeyden ve batıdan göç eden unsurlarla taşınan şehir, gerçek anlamda Anadolu ile bu yıllarla tanıştı. Şehir yoğun göç almaya başladı. 1950’li yıllar zaten oldukça zayıflayan İstanbul’lu kimliğinin ve İstanbul’un geçmişten kalabilen alışkanlıklarının hepten yok olduğu yıllar oldu.
70’LERDEN BUGUNE ISTANBUL
1950-1960 yılları arasında, Demokrat Parti’nin başlattığı imar çalışmalarından sonra, 1970’li yıllara kadar İstanbul şehircilik anlamında fazla bir şehircilik yaşamadı.
70’li yıllarda eski hızı ile olmasa da imar faaliyetleri canlandı. 1973 yılında Boğaziçi Köprüsü açıldı. Çevre yollarıyla birlikte Boğaziçi Köprüsü yeni yerleşim birimlerinin doğmasına ve metropoli kuşatan çevrede yeni rant alanlarının oluşmasına yol açtı.
İlki çapında olmasa bile, 1980’li yıllardan sonra ikinci bir imar faaliyeti başlatıldı. Haliç çevresinin sanayi kuruluşlarında temizlenmesi, 1988 yılında Boğaz üzerindeki ikinci köprü olan Fatih Sultan Mehmet Köprüsü’nün açılması, Tarlabaşı Bulvarı, Boğaz’ın Avrupa yakasındaki kazıklı yol, Kadıköy-Bostancı arasındaki kıyının doldurularak yol yapılması, hızlı tramvay, Taksim-Levent arasındaki metro projesi bu faaliyetlerinin önemlilerindendir.
Yine bu yıllarda İstanbul’a göç artarak sürdü. Kent çepeçevre gecekondularla ve bunlarla benzerlikler taşıyan ucuz kooperatif konutlarıyla sarıldı.

1980’li yıllar sanayi kuruluşlarının şehir dışına taşımaya başladığı yıllardır.Halen Tem otoyolunun Avrupa yakasındaki bölümü sağlı sollu sanayi siteleriyle çevrilmiş durumdadır.

Yine son yıllarda basın kuruluşları da şehrin merkezini terketmişler, İkitelli civarında inşa ettirdikleri modren gökdelenlere taşınmışlardır.

Çöp, su, gecekondu, ulaşım gibi bir sorunla boğuşan kentte, son yıllarda hava kirliliğide aşırı boyutlara ulaşmıştır. Ama 1994’te işbaşına gelen yeni belediye yönetiminin döneminde, doğalgaz şebekesinin hızla yaygınlaştırılması ve kalitesiz kömür kullanımı üzerindeki titiz kontroller sayesinde İstanbul’lular son kışı hava kirliliği açısından oldukça rahat geçirmişlerdir. Ayrıca şehre su sağlayacak yeni imkanların devreye sokulması ile su arıtma ve dağıtım şebekelerindeki yeni yatırımlar neticesinde, kentin en çileli sıkıntılarında olan su problemi de büyük ölçüde ortadan kaldırılmıştır.
Son yıllardaki İstanbul açısından en önemli olay ise hiç şüphesiz HABİTAT II Kent Zirvesi’nin şehrimizde yapılmasıdır.

Esat Bey

Ali Haydar Bey

Raşit Bey

Süleyman Sami Bey

Mithat Bey

Muhittin Üstündağ

Dr. Lütfü Kırdar

Ord. Prof. Dr. Fahrettin Kerim Gökay

Mümtaz Tarhan

Ethem Yetkiner

General Refik Tulga

Niyazi Akı

Vefa Poyraz

Namık Kemal Şentürk

İhsan Tekin

Orhan Erbuğ

Nevzat Ayaz

Cahit Bayar

Hayri Kozakçıoğlu

Rıdvan Yenişen

Kutlu Aktaş

Erol Çakır

ESAT BEY
Valilik dönemi:

7.10.1922-4.4.1923
1875 YILINDA Şebinkarahisar’da doğdu. Sadrazam Müşir Ahmed İzzet Paşa’nın kardeşidir. Harp Okulunu süvari teğmeni olarak bitirdi. Balkan ve Çanakkale savaşlarında bulundu. Kafkas ve Sina cephelerinde de görev yaptı. Yaralandığı için savaş sonuna kadar tedavi gördü. 1919’da binicilik okuluna müdür oldu. Aynı yıl İstanbul Merkez Komutanlığı’na getirildi. 1922-23 yılları arasında İstanbul’da valilik yaptıktan sonra 1924’te general oldu, 1925’te kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. 1932 yılında İstanbul’da vefat etti.

ALİ HAYDAR BEY

Valilik dönemi:
11.6.1923-3.6.1924

RAŞİT BEY

Valilik dönemi:
15.6.1924-24.9.1924

SÜLEYMAN SAMİ BEY

Valilik dönemi:
17.11.1924-11.7.1928

MİTHAT BEY

Valilik dönemi:
24.12.1927-11.7.1928

MUHİTTİN ÜSTÜNDAĞ

Valilik dönemi:
14.7.1928-14.12.1938)
1884 yılında Sakız Adası'nda doğdu. Hukuk Mektebi'ni bitirdikten sonra savcılık yaptı. 1915'te İstanbul Şehremaneti Müfettişliği, 1918'de Üsküdar Belediye Dairesi Müdürlüğü görevlerine getirildi. 1920'de Şehremaneti Genel Müfettişi oldu. Cumhuriyet döneminde Elniyet Genel Müdürlüğü görevi verildi. Bu görevdeyken 14 Temmuz 1928'de İstanbul Vali vekilliğine atandı. Üstündağ, Atatürk'ün ölümünden kısa bir süre sonra görevinden alınarak yerine Lütfü Kırdar getirildi. Kırdar, 1953 yılında İstanbul'da öldü.

DR. LÜTFÜ KIRDAR

Valilik dönemi:
8.12.1938-24.10.1949
1889'da Kerkük'te doğdu. Bürokrasinin çeşitli kademelerinde çalıştıktan sonra, 8 Aralık 1938'de, Manisa Vililiği'nden İstanbul Valiliği'ne tayin olundu. O dönemde Belediye Başkanlığının görevleri valilerin uhdesinde bulunduğu için, aynı zamanda belediye başkanlığı da yaptı. H. Prost'un hazırlamış olduğu (o yıllarda ve bugün bir çok yönden eleştirilen) imar planını uygulamaya koydu. Belediyecilik alanında önemli hizmetler verdi. Kırdar, 18 Şubat 1961'de İstanbul'da öldü.

Ord. Prof. Dr. FAHRETTİN KERİM GÖKAY

Valilik dönemi:
24.10.1949-25.11.1957
1900 yılında Eskişehir'de doğdu. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde psikiyatri ordinaryüs profesörü iken 24 Ekim 1949'da İstanbul Valiliği'ne atandı. Gökay'ın döneminde de önemli belediye hizmetleri görüldü. Süleymani Camii ve çevresinin, Murat Paşa Camii'nin onarılması, Eyüp Sultan Camii çevresinde yeni düzenlemeler yapılması onun döneminde yapılmış çalışmalardı. Zamanın Başbakan'ın Adnan Menderes'in bazı açılardan olumlu, bazı açılardan olumsuz görülen imar faaliyetlerinin büyük çoğunluğu da F. Kerim Gökay'ın döneminde gerçekleştirildi. 1957 yılında Bern Büyükelçiliği'ne atanan, 1961 seçimlerinde Yeni Türkiye Partisi'nden milletvekili seçilen Gökay 1962-63 döneminde kurulan İsmet İnönü hükümetinde İmar ve İskan Bakanlığı da yaptı. 1965 yılında siyasetten çekilen Gökay 22 Temmuz 1987'de öldü.

MÜMTAZ TARHAN

Valilik dönemi:
25.10.1957-17.5.1958
1908 yılında İstanbul'da doğdu. Ankara Hukuk Mektebi'ni bitirdi. Sayıştay başkanlığı yaptı. 1954-1957 yılları arasında milletvekili oldu. 1955-57 yılları arasında Çalışma Bakanlığı yaptı. Daha sonra İstanbul Valiliği'ne tayin edildi. Valiliği sırasında İstanbul'un temizliği konusunda önemli çalışmalar yaptı. Daha sonra İstanbul'da Tarhan Koleji adıyla bir ortaöğretim kurumu kurdu ve bu kurumun yöneticiliğini yaptı. 1970 yılında İstanbul'da hayata gözlerini yumdu.

ETHEM YETKİNER

Valilik dönemi:
17.5.1958-17.5.1960

GENERAL REFİK TULGA

Valilik dönemi:
27.5.1960-26.2.1962
1907 yılında Kütahya'da doğdu. Harp Okulu ve Harp Akademisi'ni bitirdikten sonra Vichy ve Washington'da ateşe-militerlik yaptı. 27 Mayıs 1960 askeri darbesi tarafından İstanbul Valiliği'ne tayin edildi. Daha sonra 2. ve 3. Ordu Komutanlıkları, Genelkurmay 2. Başkanlığı ve NATO Türk Askeri Kurulu Başkanlığı görevlerinde bulundu. Orgenerallikten emekliye ayrıldı. 1981 yılında İstanbul'da öldü.

NİYAZİ AKI

Valilik dönemi:
6.3.1962-20.1.1966

VEFA POYRAZ

Valilik dönemi:
18.1.1966-20.6.1973
1917 yılında Nevşehir'de doğdu. Kara Harp Okulu ve Harp Akademisi'nden mezun olduktan sonra orduda görev yaptı. Albaylığa kadar yükseldikten sonra emekliye ayrıldı. 1966-1973 yılları arasında İstanbul Valiliği görevi yaptı. 1973-1980 arasında da Cumhuriyet Senatosu'nda İstanbul senatörü olarak bulundu. Bir süre Köy İşleri Bakanlığı yaptı.

NAMIK KEMAL ŞENTÜRK

Valilik dönemi:
26.6.1973-25.10.1977
1922 yılında Amasya Merzifon'da doğdu. Ankara Siyasal Bilgiler Okulu'nu bitirdi. Bir süre kaymakamlık ve mülkiye müfettişliği görevlerinde bulundu. Dana sonra, Van, Diyarbakır, İzmir ve İstanbul Valiliklerini yürüttü. 1977-1980 yılları arasında kontenjan senatörü olarak Cumhuriyet Senatosu'nda görev yaptı. 1983 yılında Milliyetçi Demokrasi Partisi kurucuları arasında yer aldı. 1983-1987 yılları arasında 17. dönem İstanbul milletvekilliği yaptı.

İHSAN TEKİN

Valilik dönemi:
7.2.1978-9.4.1979

ORHAN ALAATTİN ERBUĞ

Valilik dönemi:
29.5.1979-6.12.1979

NEVZAT AYAZ

Valilik dönemi:
7.12.1979-18.1.1988
1930 Çankırı Bayramören doğumlu. Yönetici ve siyaset adamı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun olduktan sonra Emniyet Genel Müdür Yardımcılığı ve Zonguldak Valiliği görevlerinde bulundu. 1979'da İstanbul Valiliği'ne atandı. İstanbul Valiliği'nden sonra İzmir Valiliği'ne getirildi. 1991 yılında milletvekili seçilerek parlamentoya girdi. Milli Savunma ve Milli Eğitim Bakanlıkları yaptı.

CAHİT BAYAR

Valilik dönemi:
18.1.1988-19.8.1991

HAYRİ KOZAKÇIOĞLU

Valilik dönemi:
19.8.1991-1.11.1995

RIDVAN YENİŞEN

Valilik dönemi:
4.11.1995-24-7-1997

KUTLU AKTAŞ

24.7.1997-4.8.1998-12-21


EROL ÇAKIR