Dərslik Azərbaycan Dillər Universiteti Elmi Şurasının
Yüklə 16,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3.3.4. Dini ayin və mərasimlər
“İbadət” kəlməsi ərəb dilində hərfən “tapınmaq”, “boyun əymək”, “itaət etmək” deməkdir. İslam dinində ibadətlər yalnız Allahın razılığını qazanmaq məqsədilə yerinə yetirilir. Ondan başqasına sitayiş etmək Allaha şərik qoşmaq kimi qəbul olunur. İslam dinində ibadətlər üç qismə bölünür: 1. Bədənlə edilən ibadətlər; 2. Mal və ya maddi qazanc ilə icra olunan ibadətlər; 3. Həm bədən, həm də mal ilə yerinə yetirilən ibadətlər. Bədənlə icra olunan ibadətlər içində ən əsası namaz (fars dilində “ehtiram göstərmək” demək) sayılır. Namaz fars mənşəli sözdür, “ehtiram göstərmək”,”ehtiramla əyilmək”, ”ibadət” mənasına gəlir. Bu sözün Qurani- Kərimdəki qarşılığı ərəb dilində “dua”, “ibadət”, “qulluq”, “din” kimi müxtəlif mənalara gələn “salət” kəlməsidir. İslama görə, namaz - insana Allahı xatırladan, başqalarına sitayiş etməməyi öyrədən, yüksək mənəvi duyğuları aşılayaraq bəşər övladını pis əməllərdən çəkindirən bir ibadətdir. Bu ibadət xüsusi formada və müəyyən vaxtlarda icra olunur. Müsəlmanlar namazdan əvvəl həm fiziki, həm də mənəvi paklığı ifadə MULTİKULTURALİZMƏ GİRİŞ 112 edən dəstəmaz alırlar. Dəstəmaz bədənin müəyyən orqanlarının yuyulması və məsh edilməsi ilə həyata keçirilən xüsusi təmizlənmə formasıdır. Qeyd edək ki, “dəstəmaz” fars mənşəli sözdür; “dəst” (“əl”) və “namaz” kəlmələrindən meydana gələrək leksik dəyişikliyə məruz qalan mürəkkəb sözdür. “Quran” və hədislərdə dəstəmaz sözünün qarşılığı olaraq, ərəb dilində “təmizlik” mənasına gələn “vudu” kəlməsi işlədilir. Hər müsəlman səhər, zöhr, günorta, günəş qürub edərkən və gecə olmaqla gündə beş dəfə namaz qılmağa mükəlləfdir. Həmçinin cümə günü günorta vaxtı da namaz qılmaq (cümə namazı) vacib sayılır. Bundan əlavə, İslam dinində Qurban və Ramazan bayramlarında yerinə yetirilən bayram namazı, vəfat edən şəxsi son mənzilə yola salarkən icra olunan cənazə namazı və digər bir çox namaz növü mövcuddur. Müsəlmanlar gündəlik namazlarını məscid və evlərdə, yaxud təmiz olan istənilən yerlərdə qıla bilərlər. Cümə və bayram namazları isə, əsasən, məscidlərdə yerinə yetirilir. İslam dinində bədənlə edilən başqa ibadət növü orucdur. “Oruc” sözü fars dilində “gündəlik” mənasına gələn “ruze” kəlməsindən törəmişdir. Qurani-Kərim və hədislərdə oruc kəlməsinin qarşılığı kimi “savm” və onun cəm halı olan “siyam” sözləri işlədilir. “Savm” ərəb dilində “özünü saxlama”, “nəfsini saxlama”, “qarşısını almaq”, “pəhriz” mənasına gəlir. Oruc səhər dan yeri ağarmağa başlayandan axşam günəş batana qədər tutulur. Bu müddət ərzində yemək, içmək və cinsi həyatdan uzaq durmaq tələb olunur, eləcə də yalan danışmaq, qeybət etmək kimi pis əməllərdən çəkinmək tövsiyə olunur. Müsəlmanlar inanırlar ki, oruc insanı həm cismən, həm də ruhən paklandırır. Ramazan ayında bir ay boyunca tutulan oruc İslam dinində ən mühüm ibadətlərdən sayılır. Mal və sərvət vasitəsi ilə yerinə yetirilən ibadətlər kateqoriyasına zəkat, sədəqə və s. daxildir. Sərvət vasitəsi ilə icra olunan ibadətlər içində ən əsası zəkat sayılır. “Zəkat” sözü ərəb dilində “artma”, ”çoxalma”, ”təmizləmə” deməkdir. İslama görə, hər imkanlı müsəlman ildə bir dəfə zəkat, yəni öz sərvətinin müəyyən bir hissəsini ehtiyacı olan möminə verməlidir. Zəkatdan fərqli olaraq, sədəqə vermək könüllüdür. “Sədəqə” kəlməsi ərəb dilində “doğruluq”, “düzgünlük” mənasına gəlir. İslamda sədəqənin verilmə miqdarı, şərti və vaxtı göstərilməyib. Bu isə o deməkdir ki, hər bir müsəlman kasıb möminə əl uzatmaq məqsədilə istədiyi vaxtda və miqdarda sədəqə verə bilər. 113 DÜNYA DİNLƏRİ Müsəlman zəvvarlar “Məscidül-Həram”dakı Kəbə ətrafında dövr edərkən. Daha əvvəl qeyd etdiyimiz kimi, İslam dinində həm bədən, həm də mal ilə edilən ibadətlər də mövcuddur. Buna nümunə kimi həcc ziyarətini göstərmək olar. “Həcc” kəlməsi ərəb dilində “getmək”, “yönəlmək”, “ziyarət etmək” mənalarına gəlir. İslama görə, gücü çatan, yəni zəngin və sağlam olan hər müsəlman həyatında ən azı bir dəfə həcc ziyarətinə getməlidir. Zilhiccə ayında (hicri-qəməri və ya İslam təqviminin 12-ci ayı – Red.) yerinə yetirilən həcc ibadətinin əsas məqsədi Məkkə şəhərindəki “Məscidül-Həram”ın (“Hörmətli məscid”, “Müqəddəs məscid” və ya “Toxunulmaz məscid” mənalarına gəlir – Red.) ərazisində yerləşən Kəbəni ziyarət etməkdir. “Kəbə” sözü ərəb dilində hərfi mənada “kub şəklində olan ev” deməkdir. Həmçinin müsəlmanlar Kəbəni “Beytullah”, yəni “Allahın evi” adlandırır, namaz qılarkən üzlərini bu müqəddəs məkana tərəf çevirirlər. Həcc ziyarəti vaxtı isə onlar Kəbə ətrafında 7 dəfə dövr edərək namaz qılırlar. Daha sonra Kəbənin yaxınlığında yerləşən Səfa və Mərvə təpələri arasında müəyyən dini ayinlər yerinə yetirir, zilhiccə ayının 10- 12-də Məkkə yaxınlığındakı Mina dağında qalaraq namaz qılır, günahlarının bağışlanması üçün dua edirlər. Adətən, həcc mərasimində iştirak edən zəvvarlar Mədinə şəhərinə də baş çəkərək Peyğəmbər məscidini ziyarət edirlər. |