[kitabyurdu.org]-Insan ve Heyvan Fiziologiyasi I hisse- Bakalavr hazirligi uchun derslik
134 Cədvəl 5.1 İnsanın skelet əzələsində düzünə və düzünə olmayan enerji mənbəyi
Enerji mənbəyi
Əzələnin miqdarı,
Mmol/qr
Enerji əmələ gətirən reaksiyalar
ATF (adenazintrifosfat)
5
ATF→ADF+AMF
KF (kreatinfosfat)
11
KF+ADF↔ATF+K
Qlükoza (qlikogenin tərkibində olan monoma)
84
Primvatdan laktataya qədər anaerob parçalanma
Primvatdan CO2 və H2O qədər aerob parçalanma
üçqliseridlər
10
CO2 və H2O qədər oksidləşmə
Bununla əlaqədar olaraq aerob mexanizmi ilə aerob tənzimdə də uzunmüddətli işdən, ATF 2-3 dəfə tez, əzələnin mexaniki işi 23 dəfə çox əmələ qəlir. Ola bilsin ki, sprinter stayerdən iki dəfə tez qaça bilər (≈10 ms).
Anaerob proses nəinki, qısamüddətli ekstrimal qüvvəni həm də uzunmüddəti əzələ işinin başlamasına lazım olan enerjini təmin edir ki, bu da artan yükə qarşı oksidləşmə (və qlükoza) sürətinə adaptasiya üçün müəyyən qədər vaxt tələb olunur.
Bərabərləşdirici vəziyyət vahid vaxt müddətində oksidləşdirici fosforlaşma yolu ilə ancaq 0,5-2 dəq sonra ATF-aza ilə parçalandığı qədər ATF əmələ gəldikdə başlayır («ikinci tənəffüs»).
Bu dinamik bərabərliyə çatmaq və ATF-in hüceyrədaxili miqdarını sabit saxlamaq üçün ATF loman reaksiyası ilə ADF və kreatinfosfatdan (cədvəl 5.1) resintezi davam edir. ADF+kreatinfosfat=ATF+kreatin.
Laktatın (süd turşusunun) bir hissəsi miokarda oksidləşir, müəyyən hissəsi isə daha çox qaraciyərdə qlikogeninin sintezi üçün istifadə olunur.
