Dərslik Bakı 014 bbk 60. T 12

2. Tipoloji analizin məntiqi

Tipoloji analizin (TA) keçirilməsinin məqsədi. “Tip” anlayışı haqqında. Sosial əhəmiyyət. Tipologiyanın əsasları. Tipologiya aparmağın və təsnifatlaşdırmanın arasındakı əlaqə. Sinif. Təsnifatlaşdırmanın obyektləri. Təsnifatlaşdırmanın alqoritmləri. Təsnifat əlaməti. Empirik qanunauyğunluq. TA definisiyası. TA-nın əsas anlayışları. Tipyaradan əlamət. Apriori tipologiya. Tipologiyanın obyekti. Tipoloji analizin keçirilməsinin mərhələləri.

Kitabın sonuncu fəsli analizin metametodikasının analiz dillərindən biri olan tipoloji analizə (TA) həsr olunmuşdur. Tipologiyalaşdırma problemi, sosiologiyada dərk edilmənin tipoloji metodunun tətbiqi problemi çox mürəkkəb problemdir, çoxaspektli xarakter daşıyır və müxtəlif kontekstlərdə nəzərdən keçirilə bilər [2, 7, 9, 10, 14, 21]. Məsələn, bir tərəfdən nəzəri və empirik tipologiyalaşdırma bölgüsünü aparmaq [10, 21] təklif olunur.

Digər tərəfdən “empirik tipologiyalaşdırma” anlayışından imtina etmək və empirik sosiologiya çərçivəsində “tipoloji analiz” anlayışından istifadə etmək təkilf olunur [14, səh.7-10]. Biz isə ancaq sosioloqun hadisə tiplərinin sosial reallıqda mövcud olması hipotezinin yoxlanması kontekstində, tiplər haqqında biliklərin axtarışının məntiqi kontekstində dayanacayıq. Bu zaman ona əsaslanırıq ki, TA analizin alçalan strategiyası çərçivəsində keçirilir, yəni tədqiqatda məqsəd qoyulur, hansına ki çatmaq üçün TA zəruridir və sosioloqun təqdim etdiyi mənada dərk edilən tiplərin mövcudluğu haqqında hipotez formalaşdırılır. TA-nın keçirilməsinin ancaq məntiqini nəzərdən keçirəcəyik. Əsas diqqəti TA-nın dərketmə aparatının strukturuna, bu cür mürəkkəb dərketmə aparatına zərurətin hansı şəkildə yaranmasına diqqət verəcəyik.

TA-nın sosioloji tədqiqatda tətbiqi üçün müxtəlif sinifdən olan riyazi metodlar zəruridirlər. Biz bu sujeti nəzərdən keçirməyərək onu sizin empirik sosiologiyada analizin metodologiyasını öyrənməyinizin növbəti mərhələsi üçün saxlayırıq.