Dərslik «Çİnar-çAP»

Həyat bclodir, İstosən gül, İstosən ağla. Amma insan olduğunu yadında saxla...

İnsan. M. Qorki denıişkon, adı böyük horflo yazılan insan. Ərin vo arvadın bir şəxsiyyət kimi böyüklüyü də elə bu meyarlarla ölçülür, qiymətləndirilir.

Ailənin yaranmasında iki nəfər - ər vo arvad iştirak edir. Onlar

558 песо torbiyo almışlar? Bir şəxsiyyot kimi onlarda hansı keyfıyyətlər foımalaşmışdır? Bunlar adi suallar deyildir. Әг vo arvadın şəxsi səadəti, gələcək ailənin, uşaqların xoşbəxtliyi, ümumiyyətlə, onlann bir şəxsiyyət kimi песо formalaşmalanndan asılıdır.

Ailodə ər-arvad orta hesabla 32-40 il birgə ömür sürür. Azərbaycan republikasında - uzunömürlülər diyannda 100 ildən artıq birlikdə ömür-gün sürmüş xoşbəxt adamlar da vardır. Bclə ailələrlo yaxından tanış olduqda inanırsan və yoqin edirsən ki, ailo qurulan ilk gündən or və arvad bir-birinə mehribanlıq, sədaqətlilik göstərmişlər. Deməli, həyat yoldaşı nəinki qadının vo ya kişinin, hom do ata vo ana kimi uşaqlann gəlocək talcyindo həlledicidir. Məhz buna görə do hor bir gone bilmolidir ki, kiminlə ailo qurur, yaşayır, onun hansı xiisusiyyotlori vardır, bu xiisusiyyotlori ailo hoyatında песо nozoro almaq olar? Lakin bozon bu vacib cohotlor nozoro almmir, zahiri xoşagəlmo, tosadüfı iinsiyyot vo s. ailo qurmaqla noticolonir.

Miioyyon yaşa çatanda bütün oğlan və qızlarda ailo qurmaq tələbatı omolo golir. Onlar evlənmək istoyirlər vo... evlonirlər. Ancaq onlardan hor biri bu vaxt miioyyon bir motivdən çıxış edir: bir qrupu oğlanı sevdiyi üçün ona ərə gedir, ikincisi adot vo өпөпә üzrə evlənir (harm evlonir, mon də evlonim), üçüncüsü maddi mülahizələrə (oğlanın yaxşı peşosi, evi, ümumiyyətlə, maddi təminatı vo s. vardır), digor qrupu qız xoşuna gəldiyi üçün, yaxud oxlaqi mülahizolərə göro evlənir... Bu şorti qrupları miixtolif sosioloji və psixoloji todqiqatların nəticəlori əsasında davam etdirmok mümkündür. Nəticə çıxarmaq üçün bunlar da kifayətdir: insanlann əxlaqi şüuru, monəviyyatı. hüquqi düşüncosi eyni deyil, onlar öz həyatlarının mənasını və gələcək perspektivlərini eyni şəkildo başa düşmürlər. Bundan asılı olaraq davranış motivlərində köklü forqlər omolo golir. Sevdiyi üçün və maddi mülahizələrə görə evlənmiş iki adamın davranış motivləri heç do eyni məna daşımır. Onlann öz ailəlorinə, «həyat yoldaşlarına, hotta doğma uşaqlarıııa münasibətlorində fərqli cəhətlor özünü göstərir. Əgor biz hor hansı bir adamın, tutaq ki, sevdiyimiz qızın və oğlanın, həyat yoldaşımızın davranış motivlərini bilmiriksə, bu psixoloji baxımdan о demokdir ki, onun şəxsiyyəti, davranışının osl məzmunu haqqinda təsəwürümüz yoxdur.

559 2. Ailədə psixoloji uyuşma haqqinda
Ailo həyatında psixoloji uyuşma no kimi rol oynayir? O, hansi amillərlə şortlənir?

Ailonin psixoloji iqlimi or vo arvadin, golin vo qayınananın, eloco do ailonin digor uzvlorinin sosial-psixoloji cohotdon bir-birino uyuşmasında özünü daha aydın şəkildə göstərir.

Ər-arvadın bir-birino uyuşması özünün bir mühüm xüsusiy-yətinə görə başqa adamlar arasındakı uyuşmadan fərqlənir: o, adətən məhəbbət hissinə əsaslanır. Görkəmli Azərbaycan yazıçısı M. S. Ordubadi yazırdı: «Ailəni iki nəfər naşı vo həyata təzəco atılan, eyni zamanda bir-birini sevən adam qurmağa məcburdur. Onlar elə adamlardır ki, şəxsiyyətcə, şəkilcə, zövq və maraq cəhətco do bir-birinə oxşamırlar. Onlann uyuşması üçün, ümumi dil tapması üçün istinad edə biləcəyi yeganə bir vasitə varsa, о da sevgiləridir. Bunun üçün onlar no cür hərəkət edirlorsə etsinlər, sevginin ləkəlonməsinə, bu istinadgahın laxlamasına imkan vcrməməlidirlor».

Ailə inkişaf etdikco, ər-arvadın münasibətləri də mürokkob-ləşir. Onlann bir-birinə uyuşmasında miixtolif amillər mühüm rol oynamağa başlayır.

Әг-arvadın bir-birinə uyuşması da ailo həyatı üçün homişə böyük əhəmiyyət daşımışdır. Maraqlıdır ki, toylarda qohumlar, qonşular oğlan, yaxud qız evinə «gözaydınlığı» verəndə deyirlər ki, «xoşbəxt olsunlar», «ulduzları banşsın», «toki sözləri tutsun», «qoşa qarısınlar». Miiasir toylarda da biz belo alqışlara çox rast gəlirik. Lakin keçmiş ailələrdən forqli olaraq, miiasir ailələr üçün psixoloji uyuşma problemi daha böyük monaya malikdir. Bu no ilo əlaqədardır?

Sosial bərabərsizlik vo əmlak bərabərsizliyi bir-birini sevən oğlanların, qızların qəlbən birləşməsino əsrlər boyu mane olmuş-dur. Kəndli qızı bəy və ya xan oğluna əro gedə bilməzdi. Boy vo ya xan öz qızını hotta «arşın mal alıb-satana» verməzdi. Ü. Hacibo-yovun moşhur «Arşın mal alan» musiqili komediyasinda Soltan boy etiraf edir ki, həqiqotən tacir tayfası monim xoşuma golir. Yoxsa, bu incinar-mincinar, doxtur-moxtur, vəkil-mokil, uçitel-muçitel-lorlo monim işim olmaz. Onlardan xoşum da golmoz...

İctimai həyatda baş verən dəyişikliklər ailo qurmaq işində hom do şəxsi mocburiyyot meyllorini aradan qaldırdı. Lakin owolki çətinlik vo maneolor yeni, əvvəllər ağlagəlməz çətinlik vo

560 mancələrlə ovəz olunurdu. Əvvəllor bizim nənələrimizin, babalarımızın məhəbboti, xarakteri mocburiyyot və zorakılıq qanunlanna tabe edilirdi. Leylinin bu böyük dordi yaniqli-yamqh onun ürəyindən qopmuşdu: