Dərslik «Çİnar-çAP»

§ 2. Qrupun aşaqı həddi haqqında
Qrupun əmələ gəlməsi üçün, ən azı, iki adam arasında qarşılıq-lı münasibotin yaranması zəruridir. Bunu qrafık olaraq 51-ci şokildəki kimi təsvir etmək olar.

AB tipli münasibət müəyyən motivlərlə bağlt olub psixoloji baxımdan miixtolif səviyyəlordə təzahür cdə bilir. Lakin, aydın məsələdir ki, о on yaxşı halda ikitorəfli münasibot kimi mcydana çıxır və fonnalaşır. Bu cahoti nəzərə alaraq bozi müolliflor (mosolon, Y. Şcpanski) belo hesab edirlər ki, qrupun yaranması üçün A-nın yalnız B-yə deyil, hom do S-yə, о cümlodon В. ilo S. arasındakı şəxsi rabitələrə münasibət bosloməsi zonıridir. Belo hır çoxcəhətli münasibot yalnız üçiincü adamın iştirakı ilə yarana bilir. Bu mənada da homin miiolliflorin fikrincə, qrupun on 'aşagı həddi üç nofərdən ibarotdir (şəkil 52).

•** ->-B

A

Sovet psixologiyasında də bəzi müəlliflər (K. E. Danilin, A. U. Xaraş və b.) iki nəfori - diadları qrup hesab etmirlər. Onların fikrincə, diadlarda adamlar arasında ancaq xalis cmosional təmas mümkündür. Bu, genctik cəhətdon ünsiyyətin ilk formasıdır. Foaliyyot prosesindo əmələ golən konfliktlər iki nofəıiik qruplarda prinsip etibarilo həll oluna bilmoz, çünki diad şəraitində belə konfliktlor xalis şəxsiyyətlərarası konflikt xaraktcri kosb edir. Üç nofərlik qruplarda isə qarşılıqlı münasibətlor bu cohətdən forqlən-

519 məyə başlayır. Üçüncü adamın iştirakı ilo qrupda yenı mövqe-mü-şahidoçi mövqeyi yaranır. Onun iştirakı ilə iki adamın- A. və B.-nin münasibətləri vasitəli münasibət kimi formalaşır.

Üç adam ünsiyyətə girdikdə, onların qarşılıqlı münasibətləri də mürəkkəbləşir. Bu baxımdan üç nəfəri qrupun aşağı həddi hesab edən müəlliflərlə bir çox psixoloqlar razılaşırlar. Lakin həmin məsələnin tam həll edildiyini dcmək olmaz.

Üçnəfərlik qrupda özünoməxsus münasibot şəbəkəsinin yaranması qanunauyğun haldır. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, qrupu yalnız şəxsiyyətlərarası münasibətlərin xarakterinə görə sociyyələndinnok birtərəfli olardı. Qrup homişə müəyyən nəzarət formasının, fəaliyyət nümunəsinin, sərvətlərin (simvol, ideya, maddi şeylər və s.) və qrup mənsubiyyəti («Biz») hissinin olmasını nəzərdə tutur. Bürün bu xüsusiyyətlor, sadə formada olsa da, diadlarda özünü göstərir. Məhz buna görə də sosial psixologiyada uzun müddət diadlar qrup kimi nəzərdən kcçirilmişdir.

Diadlar, yoxsa üç nəfərlik qruplar? Müasir sosial psixologiyada bu sual daha çox diqqəti colb edir. Sualın həlli nəinki qrupun aşağı həddinin, hom do onun optimal miqdarının dəqiq müəyyən cdilməsi neqteyi-nəzərindən böyük praktik əhomiyyətə malikdir.