Dəyərli dərslik : Müasir dövrdə kompüter texnologiyasının həyatımızın bütün sahələrində tutduğu yer və onun tətbiq sahələrinin günü-gündən artması hamıya məlumdur

Deyerli derslik :Müasir dövrde kompüter texnologiyasının heyatımızın bütün sahelerinde tutduğu yer ve onun tetbiq sahelerinin günü-günden artması hamıya melumdur. Elmin ve istehsalatın bütün sahelerinde geniş tetbiq olunan kompüter artıq meişetimize de daxil olub. Dünya informasiya şebekesinin (internet) yaradılması, onun elektron poçtu, telekonfrans ve s. funksiyalarının tekmilleşdirilmesi kompüterin rolunu xeyli artırıb. Kompüter vasitesile bu ve ya diger meseleni hell etmek üçün kompüterin imkanlarını, işleme qaydalarını ve hemçinin meselelerin helli üsullarını yaxşı bilmek lazımdır. Bütün bu suallara "İnformatika" adlanan müasir elm sahesi cavab verir. İndi her bir savadlı adamdan informatikanın esas müddealarını bilmek, onun fealiyyet sahesine aid olan meseleleri kompüterde hell etmek bacarığı teleb olunur. Ele bu meqsedle de "İnformatika" fenni hem orta, hem de ali mekteblerde tedris olunur. İnformatika üzre Azerbaycan dilinde, hem de latın qrafikasında derslik ve ders vesaitlerinin olmaması Azerbaycan dilinde tehsil alan telebeler, magistrler ve aspirantlar üçün bu fennin menimsenilmesinde ciddi çetinlikler yaradır. Bu baxımdan informatika sahesinde respublikada tanınmış mütexessisler - Milli Elmler Akademiyasının müxbir üzvü, professor S.Q.Kerimov, dosentler S.B.Hebibullayev ve T.İ.İbrahimzadenin yazdığı ve bu yaxınlarda neşr olunan "İnformatika" dersliyi böyük ehemiyyet kesb edir.Derslik ali mektebler üçün "İnformatika" fenninin Tehsil Nazirliyinin tesdiq etdiyi proqrama uyğun hazırlanıb ve informatikanın bütün meselelerini ehate edir. Burada informatikanın esas anlayışları, müasir kompüter texnikasının esasları, ferdi kompüterler, alqoritmleşdirme ve proqramlaşdırmanın esasları, kompüterin proqram teminatı, o cümleden, sistem ve tetbiqi proqram teminatı, müasir ferdi kompüterler üçün geniş tetbiq olunan metn, cedvel, qrafik ve riyazi proqram paketleri, melumat bazaları ve onlarla işlemek üçün proqram paketleri, kompüter şebekeleri, o cümleden, internet şebekesi ve onunla işleme qaydaları şerh olunur. Kitabı hazırlayarken müellifler esas diqqeti ona yöneldibler ki, kompüter texnologiyasının semereli tetbiqi üçün müasir proqram mehsullarının nezeri esaslarının, müqayiseli xarakteristikalarının ve tetbiqi meselelerin hellinde istifade olunmalı üsulların öyrenilmesi vacibdir. Bu meqsedle evvelce informatikanın ve kompüter texnologiyasının esas anlayışlarına, kompüterin arxitekturasına, hesab ve mentiq esaslarına, alqoritmleşdirmenin ve proqramlaşdırmanın esaslarına baxılır, sonra ise sistem ve tetbiqi proqram teminatı, o cümleden, MSDOS ve Windows emeliyyatı sistemleri, metn, cedvel ve qrafik redaktorlar, elmi-texniki meselelerin helli üçün proqram paketleri, informasiya sistemleri ve melumat bazaları, kompüter şebekeleri ve internet sistemi şerh olunur. Bu zaman müellifler baxılan proqram vasitelerinin tam tefsilatla şerh edilmesine çalışmırlar, çünki derslik çerçivesinde bu mümkün deyil. Lakin baxılan texnologiyaların esas merhelelerinin semereli yerine yetirilmesi üsulları kifayet qeder şerh olunur. Proqramlaşdırmanın esas prinsiplerine hazırda dünya miqyasında geniş tetbiq olunan Turbo Paskal dilinde baxılır. Dersliyin materialının asan menimsenilmesi üçün kitabda yeterince illüstrasiya ve misallar verilib. İnformatika bir elm sahesi kimi yenice formalaşdığından ister xarici, isterse de Azerbaycan edebiyyatında terminologiya problemi hele özünün tam hellini tapmayıb. Terminlerin seçilib işledilmesinde esasen informatika üzre Azerbaycan dilinde mövcud olan terminoloji lüğetlere, hemçinin hesablama texnikası, proqramlaşdırma, ferdi kompüterler, elece de internete aid rus ve ingilis dilinde kitablara ve lüğetlere istinad edilib. Bezi xüsusi terminler mütexessislerle razılaşdırılaraq işledilib. S.Q.Kerimov, S.B.Hebibullayev ve T.İ.İbrahimzadenin müellifliyi ile neşr olunan "İnformatika" dersliyi tekce ali mekteb telebeleri üçün deyil, hemçinin magistrler, aspirantlar, müellimler ve kompüter texnologiyasını öyrenmek isteyenler üçün qiymetli ders vesaitidir.

Sofi Loren - müdriklik nişanesi :Bu gün dünya kinosunun en meşhur aktrisalarından biri olan Sofi Loren haqqında söhbet açacağıq. Cofi Loren haqqında söhbet düşerken, bir qayda olaraq, ilk növbede onun müdrikliyi ve uzaqgörenliyi qabardılır. Gelin, biz de bu eneneni pozmayaq, az qala onun tercümeyi-halında da öne keçen bu meqamlara nezer yetirek.

"Sofiya" yaponca "müdriklik" demekdir. Sofi Loren bütün heyatı boyu yaponların bu açmasını tesdiqleyib. O, şexsi heyatını müdrikcesine qurub. Esl qadının arzuladığı bütün isteklerini, xeyallarını gerçekleşdire bilib. Hemkarlarında qibte doğuracaq uğurlu karyera qazanıb, bir çoxlarına nesib olmayan aile xoşbextliyine çatıb ve övladları ile qürur duyan ana seadetine nail olub. Dahilerden hansısa deyib ki, "Qadın bütün derdlerini unutsa da, çirkinlik derdini ömrünün sonuna qeder qelbinde saxlayır". Sofi Loren bu gün de gözelliyini qoruyub saxlamasıyla qürur duyur. Tesadüfi deyil ki, onun heyatda qazandığı ilk qelebesini mehz gözelliyi şertlendirib. O, ilk uğurunu mehz gözellik yarışmasında qazanıb. Tebii ki, Sofi de gözellik müsabiqesinin qalibi olan ekser qızlar kimi tezlikle unudulacaqdı. Eger onu dünya kinosunun ulduzu seviyyesine yükselde bilen Sofi Loren evezlemesiydi. Ve gözel günlerin birinde Ponti ile rastlaşmasaydı. Sofi Loren heyatının bu dönüşlerini hemişe yüksek qiymetlendirib. Bütün bunlar onun tercümeyi-halında sonralar yer alacaqdı. 1934-cü il sentyabrın 9-da anadan olan Sofi, o vaxtlar sadece, milyonlardan biri idi. Esl soyadı Şikolone olan Sofi Romada dünyaya göz açıb. Maraqlıdır ki, bir çox kino ulduzları kimi Sofi Loren de heyat ve senetde öz yerini tapa bilmeyen, bir sözle, uğursuzluğa mehkum aktyor ailesinde doğulub. Anası Romildanın ne heyatda, ne de senetde bexti getirib. Uğursuz eyalet aktrisası olan Romildanın şexsi heyatı da alınmayıb. Qısamüddetli aile heyatından sonra o, ömrünün sonuna qeder tenha yaşamalı olub. Romada işlemeyin ve yaşamağın mümkünsüz olduğunu görüb, doğma kendine - Piççuoliye dönmeyi qerarlaşdıran Romildanı teatr aktyoru olan heyat yoldaşı tek buraxıb. Belelikle, körpe qızı Sofi ile kende dönen ana övladını tek böyütmeli olub. Sofinin uşaqlığı deniz kenarında yerleşen Piççuoli kendindeki darısqal bir evde keçib. Kasıb ve bedbext ana qızının en zeruri telebatını gücle ödeyirdi. Sofinin uşaqlığının nece keçmesini, en dolğun şekilde, anası bir yere gedende qızın tez-tez yanında qaldığı qonşu qadının sözleri ifade edir. O, aralıqda qalan bu qızcığazın halına yanaraq bele deyirmiş: "Bele bir heyatda yaşamaq bu körpenin neyine lazımdır? Axı onu bu heyatda ezab ve mehrumiyyetlerden başqa heç ne gözlemir".
Ancaq Sofinin bexti getirir. Heç kimin diqqetini celb etmeyen arıq, çelimsiz Sofi böyüdükce deyişir, gözelleşir. Ve tecrübeli aktrisa gözü ile qızını müşayiet eden ana öz arzularını onun simasında gerçekleşdirmek fikrine düşür. Sofinin senet karyerası da bu meqamdan başlayır. Bu meramla o, qızını gözellik müsabiqesine aparır. Gözellik yarışmasının qayda-qanununa müvafiq olaraq, çimerlik paltarı geyinen Sofi podiuma anasının dikdaban ayaqqabısında çıxır. Münsifler heyetinin diqqetini celb eden Sofi qeyd-şertsiz "Deniz gözeli" nominasiyasının qalibi olur.
1945-ci ilde keçirilen bu müsabiqeden düz bir il sonra Sofi daha bir gözellik yarışmasına qatılır. Bu defe onun adı Romada keçirilen ümummilli gözellik müsabiqesinin qalibleri sırasında çekilir. Bu müsabiqe Sofinin heyatında esaslı dönüş yaradır. Heç kimin tanımadığı Sofi bir anın içinde meşhurlaşır. İtaliyanın en meşhur jurnallarının üz qabığında şekilleri çıxan Sofi heyatın firavanlığını duymağa başlayır. Pul mükafatları, hediyyeler, ardı-arası kesilmeyen görüşler, bir-birinden yaraşıqlı libaslar ve s. Romilda ise Roma ümummilli gözellik müsabiqesinin qalibi sayılan qızını yanına salaraq, prodüsserlere müraciet edir. Öz karyerasını qura bilmese de, Romilda ağıllı qadın idi. O, özünün bütün uğursuzluqlarını, kem-kesirini deqiqlikle qiymetlendirerek, cidd-cehdle qızının karyerasında bu sehvleri tekrarlamamasına çalışırdı. Sofinin özü de qarşısıalınmaz bir istekle filmlere çekilmek isteyirdi. Ve prodüsserlerin, rejissorların diqqetinden kenarda qalmayacağına inanan Sofi günlerin birinde "Afrika deniz altında" filminde baş rola devet alır. Sofi texellüsünü - "Loren"i de ele bu filmin çekilişi zamanı götürüb. Bele ki, "Sen bu filmde baş rolu oynayırsan. Ancaq familiyan xoşuma gelmir. Şikolone çox kobud, vulqar seslenir", - deyen filmin prodüsseri ona yeni soyad götürmeyi meslehet görür. Ve bu seçimde özü de ona kömek edir.
Bundan evvel ekranlaşdırdığı filmin baş rolunun ifaçısı Marto Torenin adını xatırlayan prodüsser Torenin üzerinde dayanır. Ve "Toren" soyadının tekrarlanmaması üçün bu soyadın baş herfini deyişmeyi teklif edir. "T" herfini elifba sırası ile başqa herflerle evezleyir. En nehayet, "L" herfi üzerinde dayanır. Belece, "Sofi Loren" meydana çıxır. Bu ad yaransa da meşhur aktrisadan hele ses-soraq yox idi. Sofi Loren, sadece, aktrisa olmaq isteyen adi bir qız idi. Sofinin bu yolda gösterdiyi ezmkarlığa baxmayaraq, o, isteklerini gerçekleşdire bilmirdi. Kino ulduzu olmaq üçün yene ne ise lazımdı. Açıq-aydın görünürdü ki, nece, ne cür olacağını müeyyenleşdirmek mümkün olmayan bir tekan lazımdır. Sofinin yene de bexti getirir. O, Vittorio De Sika ile tanış olur. "Men ona hörmet edirdim, onu sevirdim. Bizim mehebbetimiz 20 il davam eledi. Ve bu mehebbet neticesinde 14 film meydana geldi".Vittorio De Sika Sofinin yaradıcılığında müstesna rol oynayıb. O, neinki Sofini kino ulduzu kimi keşf eleyib, elece de, onun senet müellimi olub. Vittorio bir senetkar kimi başa düşürdü ki, yalnız gözel qadın fakturası ile kifayetlenmek olmaz.
O, Sofi Lorenin ayrı xüsusiyyetlerini açmağa, yaradıcılıq imkanlarını üze çıxarmağa çalışırdı. Ve Sofiye meslehet görürdü ki, ekranda sade italyan qadınlarının xarakterini canlandırsın.
Onların ilk birge işi "Neapolun qızılları" filmidir. Bu filmde Sofi satıcı qadın rolunda çekilse de, tamaşaçıların diqqetini celb edir. Etiraf elmek lazımdır ki, o, helelik tamaşaçıları mehz gözel görünüşü ile sehrlemişdi. Buna baxmayaraq, Rizi, Cannini, Blazetti, Soldati kimi meşhur italyan rejissorları Sofini filmlerine devet edirler. Sofi Silvana Manqano ve Cina Lollobircida ile reqabete gire bilecek seviyyeye qalxır. 1956-cı ilde Sofi Loren Amerikaya gedir. Sofinin senetini yüksek qiymetlendiren Amerika rejissorları onu böyük hevesle filmlere çekirler. Sofi Amerika kinorejissorları ile 4 illik müqavile imzalayır. 12 filmde çekilecek Sofiye 2 milyon dollar mebleğinde qonorar ved edilir. Amerikada onu izleyen şöhret ve uğurlara baxmayaraq, veten Sofini geri "çağırır". Sonralar bunu etiraf eden Sofi deyir: "Men özümü Amerikada rahat hiss etmirdim. Başa düşürdüm ki, men öz vetenime - İtaliyaya qayıtmalıyam".
Sofi tezlikle bele de edir. Ele hemen il de prodüsser Karlo Ponti ile aile qurur. Onu da deyek ki, Sofi Loren Karlo Pontini çoxlu sayda perestişkarı arasından seçir. Her ikisine xoşbextlik ve uğur getiren bu izdivac barede, adeten, bele deyirler: "Öz xoşbext taleyine göre tekce Loren Pontiye borclu deyil. Ponti özü Sofinin sayesinde meşhur prodüssere çevrildi". Göründüyü kimi, aile heyatı Sofini neinki senetden uzaqlaşdırır, eksine, Ponti onun yaradıcılığına xüsusi qayğı ve telebkarlıqla yanaşır. Bu idivacdan sonra Sofinin çekildiyi ilk film - "Çoçara" ona böyük şöhret getirir. Vittorio De Sikanın ekranlaşdırdığı bu film antifaşist ruhunda idi. Biz bu filmde Sofini Çezira rolunda görsek de, eslinde, Vittorio ona ilk evvel Çeziranın qızı rolunu tapşırır. Çeziranı ise Anna Manyani oynamalı idi. Ancaq Manyani bu roldan imtina edir. Sofi ile teref-müqabili olmaq istemeyen Annanı Vittorio De Sika ne qeder yola getirmeye çalışsa da, faydası olmur.
Xahiş-minnetden bezen Anna sonda Vittorioya deyir: "Eger sen Loreni bele yüksek qiymetlendirirsense, Çezira rolunu ona ver". Bu sözler tene ile deyilse de, rejissorun ağlına batır. Belelikle, Sofi özünün en uğurlu rollarından birine çekilir. Sofi bu filme göre çoxlu mükafat alır. Bu mükafatlar sırasında İtaliya kinematoqrafiyasının en meşhur mükafatı - "Gümüş mükafat" ve dünya şöhretli "Oskar" da var. Sofinin Vittorio ile emekdaşlığını yüksek qiymetlendiren Ponti rejissorla müqavile imzalayır. Bu müqavilenin şertine esasen, rejissor Sofinin iştirakı ile ilde bir film çekir. Mehz hemin filmler Sofinin yaradıcılığının zirvesini teşkil edir. Bu illerde Sofi tek İtaliya rejissorlarının deyil, elece de, Amerika ve Avropa rejissorlarının filmlerinde çekilir. Ancaq Amerika ve Avropa rejissorları ile emekdaşlıq Sofiye ele de böyük uğur getirmir. Çünki bu rejissorların ekseriyyeti mehz Sofini filmlerine çekmekle şöhretlenmek arzusunda olanlar idi. Bunu Sofi özü de çox gözel başa düşürdü. Ancaq "çekilim-çekilmeyim" dilemması qarşısında qalanda, bir qayda olaraq, birinciye üstünlük verirdi. 1967-ci ilde Ponti Sofinin senet yolunda yeni bir merhelenin başlanğıcını qoymaq meqsedile "Honkonqlu qrafinya" filminin çekilişini maliyyeleşdirir. Ancaq bu film gözlenildiyi uğuru getirmir. Ara-sıra uğursuzluqlara baxmayaraq, Sofi heç vaxt senetde öz mövqeyini elden vermeyib. 1969-ci ilde Hollivud jurnalistlerinin 38 ölkede keçirdiyi sorğuya esasen, Sofi Loren ilin en meşhur aktrisası kimi "Qızıl şar" mükafatına layiq görülür. Nehayet, sonda xoşbext aile ve senet taleyi olan Sofi Loreni daha yaxından tanımaq üçün onun bir etirafına nezer yetirek. Sofi Loren deyir: "Eger mene dünyanın en yaxşı ve en vacib filminde çekilmeyi teklif etseydiler, lakin bu film menim şexsi heyatıma - anama, heyat yoldaşıma ziyan getirseydi, men qetiyyetle etiraz ederdim. Çünki kino kinodur, heyat ise menim heyatımdır!".