Deyimler-Açıqlamalar

Ayakta kalmak : 1. Bir zorluk karşısında yıkılmamak, çökmemek. 2. Oturacak yer bulamamak” Gemi öyle kalabalıktı ki hepimiz ayakta kaldık”

Ayasofyada dilenip Sultanahmette sadaka (zekat) vermek : Kendisi başkasının yardımı ile geçinirken, gösteriş için elindekini başkalarına yardım amacıyla dağıtmak.

Ayıkla pirincin taşını : Bir işin oldukça karışık, dolaşık, içinden çıkılması güç olduğunu anlatmak için kullanılır” Durup dururken adama olmadık sözler söylemiş, şimdi ayıkla pirincin taşını!"

Ayılıp bayılmak : 1. Sinir krizi geçirmek, bunalıma düşmek. 2. Birini kendinden geçercesine sevmek, beğenmek” Her kan görüşünde ayılıp bayılıyor”

Ayranı kabarmak : Öfkelenmek, kızıp bağırmak; coşmak” O konuştukça adamın elleri titriyor, ayranı kabardıkça kabarıyordu”

Ayvaz kasap hep bir hesap : "Ha öyle ha böyle, ikisi de bir; hangi yolu seçersek seçelim aynı sonuca varır" anlamında kullanılır.

Ayyuka çıkmak : 1. Pek yükselmek (ses için). 2. Herkesçe duyulmak, yayılmak (dedikodu için)” Öyle kızgındı ki sesi ayyuka çıkıyordu”

Aza çoğa bakmamak : Eline geçenle yetinmek, tok gözlü olmak.

Azizlik etmek : Şaka ile takılmak, muziplik etmek, şaka ile aldatmak” Osman azizlik etmeye bayılır”

Baba adam : Ağır başlı, iyi yürekli, olgun, hoşgörülü, yaşlıca adam” Ne baba adammış meğer, ailesinden değil, komşularından bile kimseyi ihmal etmedi”

Baba ocağı (evi veya yurdu) : Dededen, babadan kalma ev; toprak, yurt” Borçları yüzünden baba evini satmak zorunda kaldı”

Babana rahmet : "Yaptığın iş, söylediğin söz çok yerinde; Allah senden razı olsun" anlamında hoşnutluk, memnunluk bildirmek için kullanılır.

Babası tutmak (veya babaları üstünde olmak) : Çok fazla öfkelenmek, kızgınlığı her haliyle belli olmak” İş meselesini konuşamadım, çünkü babaları üstündeydi odasına girdiğimde”

Babasının hayrına (mı?) : Hiçbir çıkar gözetmeksizin” Babasının hayrına mı yaptı sanıyorsun senin işini?"

Bağ bozmak (bağbozumu) : 1. Bağda son kalan ürünün toplanması. 2. Bu işlerin yapıldığı mevsim (güz), gün” Bağbozumu besmele ile başlarsa bereketli olur”

Bağrı yanık : Çok acı çekmiş; dert, sıkıntı, darlık, kahır görmüş; yaslı” Nice bağrı yanık insanlar yaşamış bu topraklarda”

Bağrına basmak : 1. Kucaklamak, kolları ile sararak göğsüne yaslamak. 2. Birini gözetip kayırmak, koruyup yetiştirmek” Amcası, yeğenini bağrına basmakta geçikmedi”

Bağrına taş basmak : Uğradığı zarara, felakate sesini çıkarmadan katlanmak” Evi yıkılan Hasan bağrına taş basmaktan başka bir yol bulamadı”

Bağrını delmek : İçine işlemek, pek dokunmak, dertli olmasına yol açmak” Yurdundan kovulması, şairin bağrını deldi”

Bahse girmek : Görüşünde veya iddiasında haklı çıkacak tarafa bir şey verilmesini kabul eden sözlü anlaşma yapmak” Erken kalkmak konusunda onunla bahse girdik”

Bahtı kara : Mutsuz, dertten kurtulamayan, işleri hep ters giden” Allahım, şu bahtı kara kuluna yardım et de düzlüğe çıksın!"

Baklayı ağzından çıkarmak : Sabrı tükenip o zamana kadar sakladığı şeyleri söylemek” Yeter artık, çıkar ağzından şu baklayı!"

Bal alacak çiçeği bilmek : Çıkar sağlanacak yeri veya şeyi bulmak, bu konuda nasıl hareket edileceğini bilmek” Onun bal alacak çiçeği bilmede üstüne yoktur”

Bal dök (de) yala : Bir yerin çok temiz, pırıl pırıl olduğunu anlatmak için kullanılır” Odayı öyle elden geçirmiş ki bal dök de yala!"

Bal gibi : 1. Çok tatlı. 2. Çok iyi, adamakıllı, pekala” Bal gibi iş, daha ne duruyorsun?"

Baldırı çıplak : İşsiz güçsüz, serseri, başı boş, ayak takımından” Sokaklar baldırı çıplaklardan geçilmiyor”

Balgam atmak : Bir iş ya da konu üzerinde kuşku uyandıracak söz söylemek” Lütfen sus, ortaya bir balgam atıp da insanı huzursuz etme”

Balık etinde : Ne şişman, ne zayıf; biçimli, kilosu yerinde olan.

Balık istifi : Çok sıkışık bir durumda” Otobüs, balık istifi gibi yerleşmiş insanları zor taşıyordu”

Balık kavağa çıkınca : Gerçekleşmesi mümkün olmayacak işleri anlatmak için kullanılır” O kız, o çocukla ancak balık kavağa çıkınca evlenir”

Balon uçurmak : İlgililerin ne diyeceklerini anlamak veya insanların telaşlanmalarını sağlamak amacıyla aslı olmayan bir haber yaymak” Askerliğin kısalmasıyla ilgili bir balon uçurdu, buna sonra kendisi de inanmaya başladı”

Balta olmak : Musallat olmak, asılmak, direnerek bir şey istemek, istediğini yaptırmak için sürekli ısrar etmek” İnsanın başına balta olan kişileri sevmek mümkün değil”

Baltayı taşa vurmak : Bilmeyerek karşısındakini kıracak söz söylemek, pot kırmak” Baltayı taşa vurunca öyle utandı ki sormayın gitsin”

Bam teline basmak : Bir kimseyi, duyarlılık gösterdiği konuda kızdıracak söz söylemek, öfkelendirecek bir şey yapmak” Bir insanı delirtmek mi istiyorsun? Onun bam teline basacaksın”

Bana mısın dememek : Aldırış etmemek, ona hiçbir şey etkili olmamak” Sırtına o kadar yük vurdular, adam yine de bana mısın demedi”

Barut fıçısı : Her an karışıklık, kavga ve savaşın çıkacağı yer” Nereden çıktığı belli olmayan bir ses, meydanı bir anda barut fıçısına döndürdü”

Barut kesilmek : Çok öfkelenmek, kızmak, sinirlenmek” Elektriği bağlanmayan adam barut kesilmiş, etrafa bağırıp duruyordu”

Basıp gitmek : Aklına koyduğu şeyi yapmak amacıyla, o an bulunduğu yerden kimseye danışmadan ayrılmak” Öyle her aklına estiğinde basıp gidemezsin buradan”

Basireti bağlanmak : Gerçeği göremez, iyi düşünüp kavrayamaz bir duruma düşmek” Öylece kalakaldım, ne yapacağımı bilemiyorum, basiretim bağlandı adeta”

Baskın çıkmak : Üstünlüğünü göstermek, karşısındakini geçmek” Koşuda değil, ancak güreşte baskın çıkarım ona”

Bastığı yeri bilmemek : 1. Çok fazla sevinmek. 2. Dengesiz hareketlerde bulunmak, durumunu kontrol edememek, şaşkınlıktan nerede olduğunu bilememek” Eşinin ölümünden sonra bastığı yeri bilmez bir adam oldu”

Baston (kazık) yutmuş gibi : Dimdik duran, yürüyen kimsenin durumu” Baston yutmuş gibi ortalıkta dolaşıp da asabımı bozma!"

Baş ağrısı : Varlığı tedirginlik verici şey, rahatsız edici kimse” Sen ne baş ağrısı bir adammışsın meğer!"

Baş ağrıtmak : Yerli yersiz konuşarak, gereksiz sözler söyleyerek, çok konuşarak birisini rahatsız etmek” Baş ağrıtmakta üstüne yoktur senin”

Baş alamamak : Çok uğraştıran bir konudan kurtulup da vakit ve fırsat bulamamak” Şu çocuklarla uğraşmaktan baş alamıyorum ki sana geleyim”

Baş aşağı gitmek : Sürekli kötüleşmek, zarar görmek” Baş aşağı giden işlerinin önünü alamadı bir türlü”

Baş başa (kafa kafaya) vermek : Birbirinin düşüncesinden yararlanmak üzere birkaç kişi toplanıp bir konuyu görüşmek, bir konuda dertleşmek” Bu sorunu ancak baş başa vermekle çözebiliriz”

Baş başa kalmak : Biriyle yalnız kalmak, iki kişi bir arada yalnız kalmak” Misafirler gittikten sonra baş başa kaldılar”

Baş belası : Sürekli rahatsız eden, yük olan, bir kimseye musallat olup sıkıntı veren ve uzaklaştırılamayan kişi ya da şey” Şu baş belası adamı uzaklaştırırsanız sevindirirsiniz beni”

Baş çekmek : Ön ayak olmak, öncülük etmek” Hayatı boyunca baş çeken bir adam olarak yaşadı”

Baş edememek : Gücü yetmemek, başarı kazanamamak, bir işi başarmakta zorluk çekmek” Şu uysal insanlarla baş edemezsen kiminle edeceksin!"

Baş eğmek : Direnmekte vazgeçip güçlünün buyruğuna girmek, teslim olmak” Türk milletine baş eğdiremezsin”

Baş göstermek : Ortaya çıkmak, belirmek, vuku bulmak” Milletimiz baş gösteren bu yeni fikri kısa zamanda benimseyecektir”

Baş göz etmek : Evlendirmek” Şu kızı da bir baş göz edersem gözüm arkada kalmayacak”

Baş koymak : Bir şey uğruna ölümü göze almak” Çekil önümden ben bu yola baş koydum”

Baş köşe : Saygı duyulan, önder sayılan büyüklerin oturması için ayrılan yer” Baş köşeye oturmak onun her zaman hakkıdır”

Baş sallamak : 1. Anlasa da anlamasa da karşısındakinin her sözünü uygun bulur görünmek” Her şeye baş sallayan insanlardan hiç hoşlanmam”

Baş tacı etmek : Değer vermek, çok üstün tutmak, çok sevmek” Babalarını baş tacı ettiler, toz kondurmuyorlar adama”

Baş üstünde yeri var : "Sevgi, ilgi ve saygı ile karşılanıp ağırlanır” anlamında kullanılır” Durmasın gelsin, baş üstünde yeri var”

Baş vermek : 1. İnandığı bir şey uğrunda ölmek, canını vermek. 2. Belirmek, kimi bitkilerin başak tutmaya başlaması” Ektiğimiz buğdaylar baş vermeye başladı”

Baş vurmak : 1. Müracaat etmek, bir işin yapılmasını bir kimse veya kuruluştan istemek. 2. Bilgi edinmek üzere bir kaynağa bakmak, bir kimseye danışmak” Vakit geçirmeden ansiklopediye bakalım da öğrenelim”

Baş yemek : 1. Sofrada en önemli yemek. 2. Birinin ölümüne sebep olmak. 3. Birinin herhangi bir işte güç durumda kalmasına yol açmak” Adamın başını sebepsiz yere yediler, şimdi çoluk çocuk aç kalacak”

Başa (başına) kakmak : Yapılan iyiliği yüzüne vurarak birisini üzmek, incitmek” Üç kuruş verdi, üç gün geçmeden başına kaktı”

Başa baş (gelmek) : Birbirine denk, eşit olmak; birlikte olmak” Takımlar başa baş bir mücadele verdiler”

Başa çıkarmak : 1. Bir işi bitirmek, sona erdirmek, başarmak. 2. Bir kişiye aşırı ölçüde ilgi gösterip çok şımartmak” Ona biraz daha yüz verirsen başına çıkacak, söylediğini yapmayacak”

Başa çıkmak : Gücünün üstünlüğünü kanıtlamak, bir şeye gücü yetmek” Onunla başa çıkabilirim, merak etme sen”

Başa geçmek : 1. En üstün yeri almak. 2. Herhangi bir konu önemce ilk sırayı almak” Ülkede ekonomik yolsuzluklar başa geçti”

Başa gelmek : Kötü bir duruma uğramak” Kim demiş başa gelen çekilir diye?"

Başa güreşmek : 1. Yağlı güreşte başpehlivanlık için güreşmek. 2. En üstün sonucu almak için mücadele etmek, yarışmada birinciliği almak için uğraşmak” Takımımız öteden beri başa güreşir”

Başı ağrımak : Bir işten dolayı sorumlu duruma düşmek, kaygu çekmek” Sana güveniyorum, başımı ağrıtmayacağına eminim, haydi güle güle git”

Başı altından çıkmak : Kötü bir şey, kötü bir durum, birinin gizli düzeni ve tertibiyle meydana gelmek” Böyle şeyler bilirim ki senin başının altından çıkar, şimdi bana doğruyu söyle, kim kırdı vazoyu”

Başı bağlı olmak : 1. Evli ya da nişanlı olmak. 2. Serbest, özgür olmayan, bir yere bağımlı olan” Nihayet oğlanın da başını bağladık”

Başı boş bırakmak : Bir kimsenin üzerindeki denetimi ve gözetimi kaldırmak, kendi bildiğine bırakmak” Çocuk dediğin başı boş bırakılmaya gelmez”

Başı darda kalmak (başı dara düşmek) : Çok sıkıntılı, çaresiz bir durumda olmak; parasızlıktan dolayı güç bir durumda kalmak” Başı darda kalan insanlara yardım etmek insanlık borcudur”

Başı derde girmek : Can sıkıcı, üzücü, istemediği bir duruma düşmek” Şu kendini bilmez adamla başım derde girsin istemiyorum”

Başı dik gezmek : Utanılacak bir durumu olmadan, onurlu şekilde toplumda yer almak” Başı dik gezen insanları sevmemek elde değil”

Başı dönmek : 1. Bir şey karşısında şaşırmak. 2. Sıkıntı meydana getiren bir durum karşısında bunalmak. 3. Dengesini yitirmek, gözleri kararmak; çevresi kararıyor, dönüyor, kayıyor duygusu içinde sarsılmak” Çabuk durdur arabayı, başım dönmeye başladı”

Başı göğe ermek : Beklenmeyen, umulmayan bir mutluluğa, sevince ulaşmak” Üç kuruş zam yapıldı diye maaşına, başı göğe erdi sanıyor; bilmiyor ki enflasyon bir ay sonra alacak o zammı elinden”

Başı kalabalık (olmak) : Bir iş dolayısıyla yanında çok fazla kişi olmak” Kusura bakma, başım kalabalıktı bugün, seni arayamadım”

Başı sıkışmak (sıkılmak) : Herhangi bir güçlük karşısında kalmak, bunalmak” Onun görevi, başı sıkışan insanlara yardım etmektir”

Başı tutmak : 1. Önde olmak. 2. Gürültüden, üzüntüden ve çok konuşmadan başı ağrımak” Kesin artık şu dedikoduyu, yoksa başım tutacak!"

Başına belayı satın almak : Sıkıntı, üzüntü ve tedirginlik verici olduğunu sonradan anladığı bir işe kendi isteği ile girmiş bulunmak” Nereden girdim bu inşaat işine, durup dururken başıma belayı satın aldım”

Başına bir hal gelmek : Büyük, içinden çıkılması zor güçlüklerle karşılaşmak; kötü duruma düşmek” Gece gitme, başına bir hal gelir diye korkuyorum”

Başına buyruk : Dilediğini izin almaksızın yapan, istediği gibi davranan” Sizin çocuk da amma başına buyruk bir çocuk olmuş”

Başına çalmak : Bir şeyi sert, öfkeli ve kızgın bir davranış içinde vermek” Al da başına çal bu sapı kırık küreği”

Başına çorap örmek : Bir kimseye, haberi olmadan, kötü duruma sokucu davranışta bulunmak, alt etmek için gizlice plan kurmak” Onun başına bir çorap örecekler diye korkuyorum”

Başına çökmek : 1. İştahla sofraya oturmak. 2. Bir işi çabuk bitirmek üzere oturup ele almak. 3. Birini altına alıp dövmek” Birkaç kişi utanmadan zavallı adamın başına çöktüler”

Başına devlet kuşu konmak : Ummadığı, beklemediği bir nimete ya da varlığa kavuşmak” Nasıl aldı bu köşkü? Başına devlet kuşu mu kondu dersin?"

Başına dolamak : İçinden çıkılması zor bir işi birine musallat etmek” Bu işi benim başıma dolayanlar, dilerim hiçbir zaman onmazlar!"

Başına iş açmak : Uğraştırıcı ve üzücü bir işin çıkmasına yol açmak” Bırak o bıçağı elinden, hiç yoktan başına iş açacaksın”

Başında kavak yeli esmek : 1. Sorumluluk duygusundan uzak, zevk ve eğlence peşinde koşmak (genç için). 2. Gerçekleşmeyecek şeyler düşünerek vakit geçirmek” Bu çocuk da büyümedi bir türlü, hala başında kavak yelleri esiyor”

Başından aşağı kaynar sular dökülmek : Çok kötü, üzücü, sıkıntı verici ya da utandırıcı bir olay karşısında vücudunu ter basmak, ürpermek” Babasını karşısında görünce başından aşağı kaynar sular döküldü”

Başından atmak : 1. Gereksiz görülen bir bağlılığa, bir ilişkiye son vermemek; bir istekte bulunan kişiyi yanından uzaklaştırmak. 2. Yapılması zor bir işi yapmaktan kendini kurtarmak ya da o işi bir başkasına yüklemek” Kısa zamanda o işi başından atmasını becerdi”

Başından büyük işlere girişmek (veya kalkışmak) : Gücünün üstünde olan işleri yapmaya kalkışmak” Çekil lütfen, başından büyük işlere kalkışıp da kendini rezil etme bari”

Başından korkmak : Hayatından kaygı duymak, cezalandırılmaktan korkmak” Düşman topraklarına girince başından korkmaya başladı”

Başını ağrıtmak : 1. Gereksiz sözlerle birini bunaltmak. 2. Bir iş için birini uğraştırmak, sıkmak” Yeter artık, bu iş için başımı ağrıtıp durma”

Başını alıp gitmek : Nereye gideceğini bildirmeden, izin almadan gitmek” İçine düştüğü sıkıntıdan kurtulamayan adam başını alıp gitti”

Başını bağlamak : Evlendirmek” Askerliği biten Alinin başını bağlamayı düşünen annesi kolları hemen sıvadı”

Başını belaya sokmak : Bir kimseyi, zarar göreceği, kötü sonuçlarla karşılaşacağı bir işe sokmak” Oğlanın da başını belaya sokacaklar diye ödüm kopuyor”

Başını bir yere bağlamak : Bir işe yerleştirmek, işsizlikten kurtarmak” Çok geçmeden oğlunun da başını bir yere bağlamayı becerdi”

Başını boş bırakmak : Denetimsiz, yalnız ve serbest bırakmak” Bu çocuğun başını boş bırakma, yoksa başı belaya girecek”

Başını derde sokmak : Sıkıcı, yorucu, üzücü bir işe girmek veya getirilmek” Tanımadığı adamlarla işe girişince başını derde soktu”

Başını dinlemek : Sessiz, sakin bir ortama çekilmek; kalabalıktan ve gürültüden uzaklaşmak” Emekli olur olmaz başımı dinleyecek bir köşe arayacağım"

Başını ezmek : Birini hareket edemez, kötülük yapamaz ya da başını kaldırıp bir işi göremez duruma getirmek” Zalimlerin başını ezecek adamlara bugün ne kadar ihtiyaç var!"

Başını kaşımaya (kaşıyacak) vakti olmamak : Çok meşgul olmak, başka bir işi yapmaya hiç vakti olmamak” Bana yükleme o işi, çünkü başımı kaşıyacak vaktim yok”

Başını taştan taşa vurmak : Fırsatı kaçırdığı için çok pişman olmak, çaresiz kalarak kahırlanmak” Zamanında eve gidip hasta çocuğu doktora götürmediği için başını taştan taşa vuruyordu”

Başını vermek : Bir ideal uğrunda kendini feda etmek, canını vermek” Yiğitler başını vermesiydi bu ülke düşmanlardan kurtulur muydu?"

Başını yemek : Bir kimsenin büyük zarar görmesine ya da ölmesine yol açmak” Ruhsuz herifler adamın başını yemek için yarışa giriştiler”

Başının çaresine bakmak : Kimsenin yardımı olmadan kendi işini kendi yapmak, kendini zor durumdan kurtarmak” Benden sana fayda yok, başının çaresine baksan iyi olacak”

Başının derdine düşmek : Başka bir şeyle ilgilenemeyecek kadar sıkıntılı, üzücü ve tehlikeli bir duruma çare bulmaya çalışmak” Adamın bize aldıracağı yok, baksana başının derdine düşmüş”

Başının etini yemek : Sürekli olarak, bıktırıncaya kadar, ısrarla birinden bir şey istemek; bu sebeple onu rahatsız edip üzmek” Tamam kızım, alacağız o oyuncağı, yeter başımın etini yediğin!"

Baştan aşağı : Tamamiyle, hepsi, bütünüyle” Evi baştan aşağı boyadılar”

Baştan kara gitmek : Sonunu düşünmeyerek, hatta sonucun kötü olduğunu bildiği halde hesapsız, batarcasına bir yol tutmak; felakete doğru gitmek” Bu baştan kara gittiğin hayata artık bir son vermelisin”

Baştan savma : Üstün körü, özen gösterilmeden, gelişi güzel” Yaptığın işin tamamen baştan savma olduğu ne kadar açık”

Battı balık yan gider : "İşlerin kötü gittiğine, düzelmeyeceğine, bu konuda da umut kalmadığına göre artık istenildiği gibi davranılabilir, ne olursa olsun" anlamında kullanılır” Aldırma, üzülme artık, battı balık yan gider”

Bayrak açmak : 1. Bir dava yolunda toplanmaya çağırmak. 2. Gönüllü asker toplamaya girişmek” Düşmana karşı yurdun dört bir yanında bayrak açan yurtseverler sonunda amaçlarına ulaştılar”

Bayram etmek : Çok sevinmek” Oyuncakları görünce çocuklar bayram etti”

Bel bağlamak : Güvenmek, birisinin kendisine yardım edeceğine inanmak, inanıp arkasından gitmek” İnsanoğluna bel bağlanılmaz”

Bel vermek : (Dik şeylerin) dışarıya doğru, (yatay şeylerin de) aşağıya doğru kamburlaşmak” Yeni ördüğümüz duvar bel verdi”

Bela aramak : Kavga çıkararak, önüne gelene çatarak ya da başka sebeplerle kendisi için tehlikeli bir durum oluşmasına yol açmak” Bırak sövmeyi, bela mı arıyorsun başına?"

Belasını bulmak : Kendi yol açtığı tehlikeli bir durumun içine düşmek, hak ettiği cezayı görmek” Adam nihayet belasını buldu”

Belayı satın almak : Kendi davranışları yüzünden tehlikeyi üstüne çekmek” Köylülerle biraz daha uğraşırsak belayı satın alacağız, haydi gidelim buradan”

Beli bükülmek : 1. Yaşlılık yüzünden güçsüz kalmak, bir iş yapamaz duruma gelmek. 2. Üzüntü ve kederden ruhsal bir çöküntüye düşmek” İflas eden şu genç adamın bir yılda beli büküldü”

Belini doğrultmak : Kötüye giden durumunu yeniden düzeltmek, güçlenmek, kaybettiği itibarını ve ekonomik gücünü yeniden kazanmak” Adam kısa zamanda belini doğrulttu”

Belini kırmak : 1. Birini bir şey yapamaz duruma getirmek. 2. Bir işin en güç tarafını yapmak” Tarlanın ortasından şu tümseği de kaldırdık mı işin belini kırmış sayılırız, artık gerisi kolay olacaktır”

Ben hancı, sen yolcu (oldukça) : "Özel ilişkilerimiz sürüp gittikçe senin bana işin düşer" ya da "Nasıl olsa yine karşılaşacağız" anlamında kullanılır” Demek şu küçük paketi götürmüyorsun, öyle olsun, ben hancı sen yolcu, bugünün yarını da vardır”

Benlik davası : Önde görünmek, her şeyde söz sahibi olmak, her şeyi kendi düşüncesine uydurmak, hep dediğini yaptırmak çabası ve tutkusu” Benlik davası güden insanlar bir yere varamazlar”

Benzi atmak : Bir sebepten ötürü ansızın yüzünün rengi sararmak, solmak” Askerleri karşısında görünce benzi attı”

Bereket versin : 1. "Allah size bol kazanç versin" anlamında iyi dilek sözü. 2. Çok şükür ki iyi ki (hoşnutluk anlatır)” Bereket versin ki ona bir şey olmamış”

Beş aşağı beş yukarı : Çok az fark olarak, kararlaştırılmak istenen sayıdan, ölçüden bir miktar az veya çok olarak” Beş aşağı beş yukarı bir kg. çeker bu tavuk”

Bet (i) bereket (i) kalmamak : Bolluğun, verimliliğin kalmaması, sona ermesi” Yanımıza geldiği günden beri evin beti bereketi kalmadı”

Betine gitmek : Ayıp saymak, kötü karşılamak, kendisine yedirememek” Senin yaptığın iş adamın çok betine gitti”

Beyin yıkamak : Bir insanı, kendine özgü düşünce ve dünya görüşüne yabancılaştırmak, başka yönlerde düşünür ve davranır duruma getirmek” Batılılar ülke insanımızın beynini yıkamaya devam ediyorlar”

Beylik söz : Etkisi kalmamış, herkesin kullanageldiği söz” Bırak artık şu beylik sözleri, kimseyi etkileyemiyorsun”

Beyni bulanmak : 1. Sersemlemek, sağlıklı düşünemez olmak. 2. Kötü bir şey olacağını sezinleyip huzuru kaçmak” Adamların suratlarını hiç beğenmedim, beynim bulandı, haydi gidelim buradan”

Beyninden vurulmuşa dönmek : Umulmadık, beklenmedik bir olay karşısında şaşkınlığa düşmek, düşünce yeteneğini yitirir gibi olmak” Adamı karşısında görünce beyninden vurulmuşa döndü”

Beynine girmek : 1. Akla uygun gelmek. 2. Bir kimseyi türlü yollara baş vurarak bir şey yapmaya inandırmak, kandırmak. 3. Ezberlemek, aklında tutmak” Ne kadar okursam okuyayım beynime girmiyor”

Bıçak kemiğe dayanmak : Çekilen sıkıntı artık katlanamayacak bir hal almak” Bıçak kemiğe dayandı, artık bu yerde duramam”

Bildiğini okumak : Kim ne derse desin, istediği gibi davranmak” Bildiğini okumaya devam edersen, sonunda zarar görmen muhakkak olacak”

Bile bile lades : Bile bile aldınmış görünme, öyle gerektiği için kötü bir durumu kabullenme” Ağaçları kesmesine bile bile lades dedim”

Bin dereden su getirmek : Birini kandırmak için dil dökmek, birçok sebep ileri sürmek, aldatıcı sözler sarf etmek” O evi almamam için bin dereden su getirdiler”

Bindiği dalı kesmek : Kendisi için gerekli ve yararlı olan şeyi kendi eliyle yok etmek” Geçimini sağladığın o tarlayı sakın satma, yoksa bindiğin dalı kesmiş olursun”

Bir atımlık barutu olmak (veya kalmak) : 1. Bir konuda yapacağı çok az şeyi olmak. 2. Dayanacak pek az gücü kalmak” Bir atımlık barutu kalmış, hala ben yaparım o işi diyor”

Bir ayağı çukurda olmak : Çok yaşlanmış olmak, yaşayacak çok az zamanı kalmış olmak” Dedemin bir ayağı çukurda, onu üzmeyin artık”

Bir ayak önce (evvel) : Çok çabuk, bir an önce, ivedi olarak” Bu iş, bir ayak önce yapılacak bir iştir”

Bir baltaya sap olmak : Belirli bir sanat ya da iş sahibi olmak” Şu yaşa geldin ama bir baltaya sap olamadın gitti”

Bir bardak suda fırtına koparmak : Çok basit, küçük, önemsiz bir şeyi büyütüp içinden zor çıkılır bir olay haline getirmek” Bir bardak suda fırtına koparmayı bırak artık, mendilini yaktıysa evi de yakmadı ya!"

Bir çuval inciri berbat etmek : İyi olan, yolunda giden bir durumu yanlış davranışlarla bozmak, olumsuz bir gidişe sokmak” Eline çekici alır almaz çiviye vurdu, çivi tahtayı yarıp geçti, bir çuval inciri berbat ettiğini o zaman anladı”

Bir dalda durmamak : Sık sık düşünce, iş ya da tutum değiştirmek” Bir dalda dursaydı başına bu iş gelmeyecekti”

Bir damla : 1. Çok az, pek az (sıvı şeyler için söylenir). 2. Çok küçük (çocuklar için söylenir)” Bir damla su kaldı, ne yapacağız su gelmezse”

Bir dediği iki olmamak : Her istediği hemen yapılmak, yerine getirilmek” O, bir dediği iki olsun istemiyordu”

Bir deri bir kemik kalmak : Çok zayıflamak, kilo kaybına uğramak” Zavallı çocuk, bu illete yakalanalı beri bir deri bir kemik kaldı”

Bir dikili ağacı olmamak : Malı, mülkü veya evi olmamak” Şu dünyada bir dikili ağacımız olmayacak bu gidişle”

Bir eli yağda, bir eli balda (olmak) : Bolluk, varlık, rahat ve huzur içinde olmak” Bir eli yağda, bir eli balda, daha ne istiyor ki?"

Bir elle verdiğini öbür elle almak : Bir kimseye yaptığı iyiliği, yararı, başka bir yola baş vurarak sağladığı çıkarla ödetmek” Bir eliyle verip öbür eliyle aldığını çok zaman sonra anladım”

Bir gömlek aşağı : Bir derece daha düşük” Sizin ürettiğiniz fındık, bizimkinden bir gömlek daha aşağıdadır”

Bir hal olmak : 1. Bir şeyi çok yapa yapa usanmak, yorulmak, fenalık gelmek, bezmek. 2. Daha önce görülmeyen davranışlar içinde olmak, huyu değişmek. 3. Kazaya uğramış olmak” Gecikti, başına bir hal mi geldi acaba?"

Bir hoşluğu olmak : Rahatsız, neşesiz olmak” O şiddetli kazayı görünce bir hoş oldum”

Bir kalemde : Birden ve toptan, bir işlem ile” Bir kalemde öde de kapat şu hesabı”

Bir kapıya çıkmak : Aynı sonuca varmak, aynı neticeyi vermek” Ha sen söylemişsin ha ben, bir kapıya çıkmaz mı?"