Deyimler-Açıqlamalar

Felce uğramak : 1. Bir işin tamamen bozulması, durup ilerleyemez olması. 2. Hastalık sebebiyle organlarının bir kısmı çalışamaz duruma gelmek, kötürüm olmak” Yaptığımız işin felce uğramasından korkuyorum”

Feleğin çemberinden geçmek : Hayatta çok günler görmüş, acı tatlı olaylar yaşayıp tecrübe kazanmış, olgunlaşmış” O ihtiyar mı? Feleğin çemberinden geçmiş biridir o”

Fellik fellik aramak : Telaşla, hemen her köşeye bakarak heyecanla aramak” Bütün her yeri fellik fellik aradım ama bıçağı bulamadım”

Felsefe yapmak : Olayların sebep ve sonuçları üzerine kendince birtakım soyut düşünceler ileri sürmek.

Fena etmek : Kötü duruma düşürmek, işini bozmak, zor durumda bırakmak, dövmek” Biraz daha konuşursan seni fena edeceğim”

Fener alayı : Bayram gecelerinde kalabalık halk topluluklarının, ellerinde fener veya meşalelerle şehri dolaşarak yaptıkları gösteri.

Feragat sahibi : Gönlü tok, özveri gösterebilen, fedakarlık yapabilen.

Ferman dinlememek : Kural, yasa, söz dinlememek; hiçbir yerden buyruk almamak” Aşığın gönlü ferman dinlemez oldu”

Fermanlı deli : Deli olduğu herkesçe bilinen, zır deli” Halk bu ülkeyi fermanlı delilerin eline bırakmayacaktır”

Fesat kumkuması : Tamamiyle kötülük düşünen, insanları birbirine düşürecek işler yapan, ortalığı karıştıran.

Fikir almak : Birinin düşüncesinden yararlanmak” Fikir alınacak insanlar konularında ehil kişiler olmalı”

Fikir vermek : 1. Bir konuda düşüncesini bildirmek. 2. Bir konuda yol gösterici bilgi edinmek” Nasıl yapmalıyım? Bana biraz fikir versenize”

Fikir yürütmek : Bir konu üzerinde kendi düşüncesini söylemek, tahminlerde bulunmak” Bu konuda fikir yürütmek işime gelmiyor”

Fincancı katırlarını ürkütmek : Zararı dokunacak bir kimsenin hoşuna gitmeyen bir davranışta bulunmak” Kaymakamla konuşurken dikkatli ol, fincancı katırlarını ürkütme sakın!"

Fink atmak : Hiçbir şeye aldırmadan gönlünce gezip eğlenmek, şurada burada oynayıp zıplamak.

Fırıldak çevirmek : Düzen kurmak, hileli iş görmek” Yine ne fırıldak çeviriyorsun sen?"

Fırsat düşkünü : Çıkar sağlamak, kötülük yapmak için fırsat kollayan kimse” Fırsat düşkünü insanlardan nefret ederim”

Fiskos etmek : Birilerinin bulunduğu bir yerde birkaç kişi gizlice ve alçak sesle konuşmak” Utanmıyor musunuz bu kadar kişi içinde fiskos etmeye?"

Fitil olmak : 1. Çok içip sarhoş olmak. 2. Aşırı ölçüde kızmak” Fitil oluyorum şu adamın hareketlerine!"

Fitne sokmak : İnsanları birbirine düşürecek, aralarını bozacak davranışta bulunmak, sözler sarf etmek.

Fiyat biçmek : Bir şeyin değerini belirlemek, para karşılığını tespit etmek” Bu malın fiyatını biçmek o kadar kolay değil”

Fiyat kırmak : Fiyatı birilerinin verdiğinden az vermek, fiyatı düşürmek” Müteahhitlerden ikisi anlaşarak ihalede fiyat kırma yoluna gittiler”

Fiyatı dondurmak : Fiyatın yükselmesini önlemek, fiyatların olduğu gibi kalmasını sağlamak” Belediye et fiyatlarını dondurmaya yanaşmıyor”

Fol yok yumurta yok : Ortada (bir konu ile ilgili) hiçbir belirti olmadığı halde varmış gibi bir kuşkuya düşmek” Henüz ortada fol yok yumurta yok, sen adama para ödemeye kalkışıyorsun”

Fora etmek : Açmak, çözmek” Bütün yelkenleri fora ettik”

Formül bulmak : Bir çözüm, işi çözümleyecek çıkar yol bulmak” Sabahtan beri bir formül bulmaya çalışıyorum, sense yatıyorsun!"

Forsu kalmamak : Sözü geçmez olmak; bir konuda saygınlığı, gücü kalmamak” Adamları arasında da forsu kalmayacak onun”

Foyası meydana çıkmak : Yalanı, dolanı, hilesi, kötü niteliği, kusuru ortaya çıkmak” Yakında onun da diğerleri gibi foyası meydana çıkacak”

Fukara babası : Yoksulları koruyup gözeten, onlara yardım elini uzatan, elden geldiğince yardım etmeyi seven kimse.

Funda demir etmek : Demir atma komutu vermek” Körfeze iyice girince kaptan funda demir edin dedi”

Fütur getirmemek : Bezginlik getirmemek, umutsuzluğa düşmemek” Sakın fütur getirme, göreceksin başaracağız.

Gafil avlanmak : Hiç beklenmedik bir sırada yakalanmak, habersiz ve hazırlıksız olduğu sırada zor duruma düşürülmek” Ben gafil avlanacak bir insan değildim ama oldu bir kere”

Gaflet basmak : Uykusu gelmek” Siz konuşurken beni bir gaflet bastı ki hiç sorma, sizin konuştuklarınızı anladım diyemem”

Gam yememek : Kaygılanmamak, tasa etmemek, üzülmemek” Seni bir kez daha gördüm ya, artık gam yemem”

Gani gönüllü : Cömert, eli bol, vermekten kaçınmayan” Gani gönüllü insanlara artık günümüzde pek rastlanmıyor”

Gavur etmek : Boşuna harcamak, işe yaramaz duruma getirmek, yerinde harcamamak” Onca parayı bu eve verip gavur etti”

Gavur inadı : Yok edilemeyen, önüne geçilemeyen, yumuşatılamayan inat” Adamın yine gavur inadı tuttu, gelmem deyip duruyor”

Gazel okumak : 1. Gazel söylemek. 2. Kandırmak ve oyalamak için boş sözler söylemek” Boşuna gazel okuma, kandıramazsın beni!"

Gece kuşu : Geceleri gezip dolaşan, bunu huy edinen kimse” Bizim oğlan iyice gece kuşu oldu”

Geceyi gündüze katmak : Ara vermeden, devamlı çalışmak; büyük çaba göstermek” Geceyi gündüze katıp çalıştık ve bu evi yaptık”

Geçer akçe : Herkesçe aranılan, beğenilen, değerli (şey)” Elimizdeki tek geçer akçemiz şu arabadır”

Geçimini sağlamak : Yaşamak için gerekli olanı elde etmek” Geçimini sağlamak için hemen her yola başvurdu”

Geçmişini karıştırmak : Birinin ölmüşlerini yermek veya onlara sövmek.

Geçti Borun pazarı (sür eşeğini Niğdeye) : "İş işten geçti artık, fırsatı kaçırdın" anlamında kullanılır.

Gel gelelim : "Fakat, ama, ancak" ve "Ne çare ki.” anlamlarında kullanılır” Gel gelelim onlara, daha teklifimizi kabul etmediler”

Gel keyfim gel : Bir durumdan duyulan memnunluk, işlerin yolunda gitmesi anlatılır.

Gel zaman git zaman : Aradan epeyce bir zaman geçtikten sonra” Gel zaman git zaman bu ikisi beraberce yaptılar bu evi”

Gelip çatmak : Vakti gelmek, kaçınılmaz olmak, çok yakında olmak” Ödeme gününün gelip çatacağını hiç düşünmedin mi?"

Gemi azıya almak : 1. Söz dinlemez olmak. 2. At, gemi azıları arasına alıp etkisiz bırakarak süvarisinin yönetiminden çıkmak ve kendi istediğince koşmak.

Geniş gönüllü : Heyecan ve telaş göstermeyen, merak etmeyen, olayları hoş karşılayan” Geniş gönüllü olmak benim için o kadar kolay değil”

Geri basmak : Geri geri gitmek” Heyecanlanınca geri basmaya başladı”

Geri çekilmek : 1. Kaçmak, bulunduğu yerden arka arkaya doğru gitmek. 2. Karıştığı bir işi sürdürmekten ya da sürdürenler arasında bulunmaktan vazgeçmek” Düşmanın çokluğu karşısında geri çekilmekten başka çaremiz kalmamıştı”

Geri çevirmek : 1. İade etmek, geldiği yere göndermek, kabul etmemek” Ona aldığım hediyeyi rüşvettir diye geri çevirdi”

Geri durmamak : Bir işe girmekten kaçınmamak, o işe girişmek” Ona bu işi yapmaktan geri durmamasını söyle, sonunda başaracaktır”

Geri hizmet : 1. Ordunun çeşitli gereksinimleri ile ilgili işlerin tümü. 2. Etkinliği ikinci dereceden sayılan, kolay görev” Senin bu savaşta, geri hizmette bulunacağını söylediler bana”

Geri kafalı : Yenilikleri kabul etmeyen, bağnaz, kafası hurafelerle dolu.

Gıcık tutmak : Bir süre boğaz gıcıklanmasına yakalanmak, konuşamamak” Gıcık tuttuğu için konuşmasını yarıda kesmek zorunda kaldı”

Gıcık vermek : 1. Birini kızdırıp sinirlendirmek. 2. Boğazı yakıp kaşındırarak öksürmeye yol açmak” Gıcık veren bu tatlıyı yiyemiyorum”

Gidiş o gidiş : "Gitti ve kendisinden bir daha haber alınamadı" anlamında kullanılır.

Gık dememek : Hiç sesini çıkarmamak, yakınmamak, karşı çıkmamak” Bütün hepsi üzerine yürüdü ama o gık demedi”

Gına gelmek : Usanmak, bıkmak” Bu işten gına geldi artık”

Gırla gitmek : 1. Bol bol ortaya dökülüp harcanmak. 2. Uzun sürmek.

Gırtlağına kadar borca girmek : Pek çok, ödenmesi zor olacak şekilde borçlanmak” Nasıl gülerim, gırtlağıma kadar borca girdim”

Gırtlak gırtlağa gelmek : Kıyasıya dövüşmek ya da dövecek hale gelmek” Komşumla gırtlak gırtlağa gelecektik az kalsın”

Göbeği çatlamak : Birçok güçlükleri yenmek için çok uğraşmak, pek çok çaba sarf etmek” Onu razı edeceğim diye göbeğim çatladı”

Göbek adı : Yeni doğan çocuğun göbeği kesilirken konulan ad” Senin göbek adın nedir?"

Göğsü kabarmak : İftihar etmek, övünç duymak” Senin başarılarınla göğsüm kabarıyor oğlum”

Göğüs geçirmek : Üzüntülü bir şekilde soluk almak, içini çekmek” Eski hatıraları gözünde canlanınca derin derin göğüs geçirdi”

Göğüs germek : Bir zorluğa dayanmak, karşı koymak” Bu güne birçok zorluklara göğüs gererek geldik”

Göklere çıkarmak : Aşırı ölçüde övmek” Adamı bu basit iş için göklere çıkartıp şımarttıkça şımarttılar”

Gökten zembille mi indi? : "Ona niçin ayrıcalık gösteriliyor?", "Onun ne özelliği var ki ona özel imkanlar tanınıyor?" anlamında kullanılır.

Gölge düşürmek : Bir şeyin önemini ve değerini azaltacak, ününü düşürecek işler yapmak.

Gölge etmek : 1. Işığa engel olmak. 2. Bir işin yapılmasına engel olmaya çalışmak” Gölge etme de şu işi zamanında yapayım”

Gölgesinden korkmak : Çok korkak olmak, en basit işlere bile girmekten korkar olmak” Gölgesinden korkan adamlarla hiçbir işe girilmez”

Gönlü bol : Yeterli imkanlardan mahrum olmasına rağmen eli açık davranan, cömert.

Gönlü kalmak : 1. Gücenmek. 2. İstediği halde elde edemediği şey üzerinde isteği devam etmek” Gönlüm o vitrindeki elbisede kaldı”

Gönlü kara : Başkaları hakkında kötü düşünen, onların iyiliğini istemeyen.

Gönlü tok : Fazla para ve mal istemeyen, zorunlu ihtiyacı kadarı ile yetinen, imkanları az da olsa bunu hissettirmeyen, bu durumda dahi cömert olan” Onun kadar gönlü tok bir adam görmedim”

Gönlünden kopmak : Birine iyilik yapma ya da bir şeyi verme isteği, içinde aniden doğuvermek” Gönlünden kopanı vermek kadar güzel bir şey olamaz”

Gönlüne göre : İsteğine uygun olarak, dilediğine göre” Allah gönlüne göre verir inşallah”

Gönül almak : 1. Sevindirmek, hoşnut ettirmek. 2. Kırılan, gücenen bir kimseyi güzel söz ve davranışlarla yeniden hoşnut etmek” Daha fazla uzatmadan o çocukların gönlünü almalısın”

Gönül eri : Açık yürekli, güvenilir, hoşgörüsü geniş, ehli dil (kimse)” O ihtiyar adam tam bir gönül eriydi”

Gönül kırmak (yıkmak) : Birini çok üzecek, gücendirecek davranışta bulunmak” Gönül kırmakta üstüne yoktur onun”

Gönül okşamak : Birini hoş bir davranış ve sözle sevindirmek” Gönlünü okşamak mı istiyorsun, bir gül uzat ona”

Gönül yapmak : Hoşa giden davranışlarla veya sözle birinin kırgınlığını gidermek.

Gönülden çıkarmak : Anmaz ve sevmez olmak” Onu gönlünden çıkarmışsın anlaşılan”

Gönülden geçirmek : Bir şeyi yapmayı düşünmek, olmasını istemek, o şeyi düşünür olmak” Ben de o işi yapmayı gönlümden geçirmiştim”

Gönüllü gönülsüz : Pek de istekli olmayarak.

Görüş açısı : Bir soruna yaklaşma, onu ele alma biçimi” Dar bir görüş açısı ile sorunlar çözümlenemez”

Gövde gösterisi : Belli bir amaç için güçlerini birleştiren kalabalıkların yaptıkları gösteri” ...partisi büyük bir gövde gösterisi yaptı”

Göz açamamak : İşlerinin yoğun oluşu sebebiyle başka bir şeyle ilgilenme imkanı bulamamak” Şu büronun işleri yüzünden göz açamıyorum”

Göz açıp kapayıncaya kadar : Çok çabuk, kısa bir zamanda” O işi göz açıp kapayıncaya kadar yaparız”

Göz açtırmamak : Baskı altında bulundurarak başka bir şeyle uğraşmasına fırsat vermemek” Çalışan işçilere hiç göz açtırmadı”

Göz alıcı : Alımlı; şekli, rengi ve güzelliği ile dikkat çekici” Oldukça göz alıcı bir elbise”

Göz atmak : Kısaca, dikkatli değil de şöyle bir bakıvermek; üzerinde fazla durmadan elden geçirmek” Kütüphaneye şöyle bir göz atıp gitti”

Göz bebeği : Pek değerli, sevgili, çok önem verilen (kimse)” Babam benim göz bebeğimdir”

Göz boyamak : Gösterişle aldatmak, bir şeyi iyi gibi göstermek, kandırmak, yanıltmak.

Göz dikmek : Bir şeyi ele geçirmek isteğinde olmak” Komşusunun tarlasına göz dikti”

Göz doldurmak : Hali, tavrı ve görünüşü ile beklenenden çok etkilemek” Vitrine konan elbiseler göz dolduruyor”

Göz gezdirmek : 1. Derinlemesine incelemeden okumak. 2. Bir şeyi, bir yeri pek fazla dikkat etmeden çabucak incelemek” Raftaki mallara şöyle bir göz gezdirip çıkalım”

Göz göre göre : Apaçık şekilde, herkesin gözü önünde” Göz göre göre yaktılar zavallının evini”

Göz gözü görmemek : Dumandan, karanlıktan ya da yoğun tozdan hiçbir şey görülmez olmak” Sokağa çıkmıştık, ancak sisten göz gözü görmüyordu”

Göz hakkı : Görülüp de imrenilen yiyeceklerden görenlere çıkarılan pay, imrenmelerini yok edecek küçük parça” Çocukların göz hakkını ayırmayı da sakın unutmayın”

Göz hapsine almak : Gözetlemek, bir şeyin üzerinden bakışlarını ayırmamak, birinin hiçbir davranışını gözden kaçırmamak” Askerler, kaçak mahkûmun sığındığı evi bir saat kadar göz hapsine aldılar”

Göz kamaştırmak : 1. Hayran bırakmak. 2. Güçlü, parlak bir ışığın kısa bir zaman için görüşü bulandırması, bakılan yeri görmez etmesi” Kapıdan çıkar çıkmaz göz kamaştıran bir ışığın etkisine girip donakaldılar”

Göz kararı : Gözle oranlanarak belirtilen miktar, gözle yapılan ölçme ya da oranlama” Kumaşı göz kararı ölçüp verdi”

Göz kesilmek : Bütün dikkatiyle bakmak” Yoldan geçen adama göz kesildi”

Göz kırpmadan : 1. Hiç duraksayıp çekinmeden. 2. Acımadan, merhamet etmeden” Çocukları göz kırpmadan kurşuna dizdiler”

Göz kırpmak : Karşısındakine göz kapağını açıp kapatarak işaret vermek, bu şekilde meramını anlatmaya çalışmak; bir şeyi onayladığını ya da doğru olmadığını gözünü açıp kapayarak belirtmek” Kalabalık içinde birbirlerine göz kırparak gülümsediler”

Göz kırpmamak : 1. Hiç uyumamak. 2. Tehlikeye aldırmamak” Bu gece hiç göz kırpmadım, hep seni düşündüm”

Göz kulak olmak : 1. Korumak, bakmak, gözetmek. 2. Görme ve işitme yoluyla öğrenmeye çalışmak” Yolda ona göz kulak ol da başına bir şey gelmesin”

Göz nuru dökmek : Göz emeği harcamak; gözün dikkatini, elin emeğini gerektiren ince bir iş yapmak ve işte uzun süre çalışmak” Onca göz nuru döktüğü el işleri ürünleri çok ucuza satılınca kahroldu”

Göz önünde tutmak (bulundurmak) : Dikkate almak. Herhangi bir durumun nasıl bir sonuca yol açacağını hesaba katmak” Yola çıkıyorsunuz ama yağmuru da göz önünde tutun”

Göz ucuyla bakmak : Belli etmemeye çalışarak, başını çevirmeden göz kenarı ile yandan bakmak” Yabancı askerlere göz ucuyla bakmaya başladı”

Göz yummak : Kabahatlerini, kusurlarını hoş karşılamak, görmezlikten gelmek, bağışlamak” Sana bu yaşa gelinceye kadar göz yumdum, ama artık yeter”

Göz yummamak : 1. Hoş görmemek, bağışlamamak. 2. Hiç uyumamak” Sabaha kadar gözlerimi yummadım”

Gözdağı vermek : Korkutmak, tehdit etmek, istediğini yaptırmak için yıldırmak” Ona öyle bir gözdağı verin ki bir daha buralara ayak basmasın!"

Gözde tütmek : Çok özlemek, hasret çekmek” Yıllardan beri gözümde tüten köyüme yarın kavuşuyorum!"

Gözden çıkarmak : Bir malın elinden çıkmasına katlanmak, bir şeyden vazgeçmek ve yokluğuna razı olmak” Evi ister istemez gözden çıkardılar”

Gözden düşmek : Kendisine daha önce duyulan sevgi ve ilgiyi kaybetmek” Eskisi gibi top oynayamayan Ali bir senede gözden düştü”

Gözden geçirmek : 1. Okumak. 2. Durumu incelemek. 3. Niteliğini anlamak için bir şeyin her yanına bakmak” Yapılan işleri gözden geçirdiniz mi?"

Gözden ırak olan gönülden de ırak olur : "Ayrı düşenlerin arasındaki sevgi de zamanla azalır" anlamında kullanılır.

Gözden kaçmak : Farkına varılmamak, ortadan çekilmek, görülmemek” Nasıl oldu da gözden kaçırdık onu”

Gözden kaybolmak : Ortadan çekilmek, görünmez olmak” Adam biraz önce buradaydı ama gözden kayboldu”

Göze almak : Bir iş nedeniyle karşılaşabileceği her türlü zararı ve tehlikeyi önceden kabullenmek” Vatan için kim ölümü göze almaz ki?"

Göze batmak : 1. Başkalarını aşırı söz ve davranışlarıyla tedirgin etmek. 2. Kıskançlığa, çekememezliğe yol açmak” Her davranışınla gözüme batıyorsun. Kendine bir çeki düzen ver”

Göze çarpmak : Görünüşü ile dikkati üzerine çekmek” O uzun boyuyla hemen göze çarpıyordu”

Göze girmek : Yetenekleri ve davranışları ile çevresinde, bulunduğu yerde sevgi ve güven kazanmak” Kısa zamanda göze girmeyi başardı”

Göze göz, dişe diş : Misilleme; aynı biçimde kötülük yapıp öç alma, kötülüğü yapandan acısını çıkarma” Düşmanla artık göze göz, dişe diş mücadele edilecektir”

Gözleri bulutlanmak : Gözleri yaşararak çevreyi bulanık görmek.

Gözleri dolmak : Ağlayacak gibi olmak, göz pınarlarına yaş yürümek” Hiç beklemediği bir anda beni karşısında görünce gözleri dolu dolu oldu”

Gözleri fal taşı gibi açılmak : Hayret, şaşkınlık ve öfke gibi sebeplerle gözleri iri iri açılmış olmak.

Gözleri fıldır fıldır etmek : Gözleri zekice, çabuk çabuk dönerek her tarafa bakmak.

Gözleri kan çanağına dönmek : Uykusuzluk, ağlama, kızgınlık ya da bir şeyin kaçması sebebiyle gözlerin çok kızarmış olması.

Gözleri kapanmak : 1. Çok uykusu gelmiş olmak. 2. Ölmek” Yemeği yer yemez gözleri kapandı, horlamaya başladı”

Gözleri yaşarmak : Üzücü ve duygulandırıcı bir durum karşısında gözlerinden yaş gelmek” Gurbetteki oğlundan gelen mektup eline tutuşturulunca gözleri yaşardı”

Gözleri yollarda kalmak : Özlemle beklemek.

Gözlerinden uyku akmak : Çok uykusu geldiği için göz kapakları kapanır gibi olmak” Çocukcağızın gözlerinden uyku akıyor, şunu yatağına yatırın”

Gözlerine inanmamak : Hiç beklemediği bir anda bir şeyi görüp çok şaşırmak, bu sebeple gördüğünün gerçek olduğuna inanmamak” Gözlerime inanamıyorum, sen misin Ahmet?"

Gözlerini (gözünü) kan bürümek : Çok öfkeli, kinli olmak; her kötülüğü yapacak hale gelmek” Bir adamın gözlerini kan bürümesin, ondan her türlü bela beklenebilir”

Gözlerinin içi gülmek : Çok sevindiğini gözlerinden ve yüzünden belli etmek” Sınıfını geçtiğini öğrenen Halimin gözlerinin içi gülüyordu”

Gözü aç : Aç gözlü, doymak bilmeyen, gerektiğinden fazlasını isteyen” Gözü aç insanlar topluma huzur vermezler”

Gözü açık gitmek : Çok istediği şeylere kavuşamadan ölmek” Halam gurbete giden oğluma kavuşamadan ölürsem gözüm açık gider dedi”

Gözü açık : Uyanık, kurnaz, çıkarlarını iyi kollayan, becerikli, zeki” Senin çocuk gözü açık birisi olacak galiba”

Gözü açılmak : Yararlıyı yararsızı, iyiyi kötüyü ayırt edebilir duruma gelmek” Yaşı büyüdükçe gözü de açılmaya başladı”

Gözü arkada kalmak : Kendisi ayrıldıktan sonra, bıraktığı şey veya kimse ile ilgili tedirginliği sürmek, merak etmek” Köyden ayrılıyordu ama gözü de arkada kalmıştı”

Gözü bağlı : 1. Sorup soruşturmadan, anlayıp anlamadan. 2. Gafil, çevresinde olup bitenlerin farkında olmayan” Hiçbir zaman gözü bağlı biri olmanı istemem senin”

Gözü dalmak : Gözlerini bir noktaya dikerek dalgın dalgın bakmak” Zavallı ihtiyar bir noktaya gözü dalmış öylece duruyordu”

Gözü doymak : Çok istenen bir şeye kavuşup, artık istemez duruma gelmek” Sanırım şimdi gözün doymuştur, daha istemezsin artık”

Gözü gibi sakınmak (esirgemek) : Bir şeye aşırı derecede ilgi duymak, onu koruyup gözetmek, dikkatle muhafaza etmek” Çocuğunu gözü gibi sakınıyordu kadıncağız”

Gözü hiçbir şey görmemek : Heyecana, öfkeye ya da önem verdiği bir işe kapılıp başka hiçbir şeyle uğraşamaz duruma gelmek” Kendinden öylesine geçmişti ki gözü hiçbir şeyi görmez olmuştu”

Gözü ilişmek : İstemeden, birdenbire, rastgele görmek.

Gözü ısırmak : Bir kimseyi sanki tanır gibi olmak.

Gözü kara (veya pek) : Cesur, atak, korkusuz, tehlikeli işlere tereddüt etmeden girebilen” O gözü kara bir insandı”

Gözü kesmek : Bir işi yapabilme konusunda başkalarına ve kendisine güvenmek” Onca işi yapmaya gözün kesiyor mu?"

Gözü korkmak : Daha önce başından geçen kötü bir denemeden sonra, birinden veya bir şeyden zarar gelebileceği endişesine kapılmak ve o işi yapmaktan çekinmek.

Gözü pek (kara) : Korkusuz, atılgan, cesur, tehlikelere aldırmayan” Gözü pek insanlardan korkulmaz, çünkü onlar kartlarını açık oynarlar”

Gözü sulu : En küçük sevinç ya da üzüntü karşısında hemen ağlayıveren, gözyaşlarını tutamayan” Senin kız da amma gözü sulu biriymiş”

Gözü tok : Elinde imkanlar olsun olmasın, mal-mülk veya paraya düşkün olmayan, cömert” O mu? Gözü tok bir insandır, inanın”

Gözü tutmak : Güvenmek, beğenmek” O adamı gözüm tuttu benim”

Gözü üzerinde olmak : Bir şeye, bir kimseye sık sık bakarak ne durumda olduğunu kontrol etmek, dolayısıyla kötü bir sonuca meydan vermemeye çalışmak” Gözünüz üzerinde olsun, devamlı izleyin onu”

Gözü yılmak : Daha önce denediği için o durumla karşılaşmaktan korkmak, o işe girişmekten çekinmek” Sebzecilik işinden gözüm yıldı, bir daha bu işe girişeceğimi sanmıyorum”

Gözü yükseklerde olmak : Halen bulunduğu durumdan daha yüksek bir duruma ya da mevkiye çıkmak istemek, böyle bir amacı gütmek” Bundan böyle küçük şeylerle yetinme, gözün yükseklerde olsun daima”

Gözünde büyümek : Olduğundan fazla büyük ya da güç görünmek” Onca yolu nasıl yürüyeceğim, gittikçe gözümde büyüyor”

Gözünde büyütmek : Bir şeyi, olayı, kimseyi veya işi abartmak.

Gözüne bakmak : 1. Verilen emri yapmak üzere işaret beklemek, işareti verecek kimseyi gözlemek. 2. Gerektiğinden fazla dikkat göstermek, koruyup gözetmek” Üç kuruş para verecek diye adamın gözünün içine bakıyor, ne derse yapıyoruz, daha ne istiyor bizden”
Gözüne dizine dursun : Nankörlük eden kimseye karşı söylenen ilenme sözü. " Allah, bu nankörlüğünün cezasını versin” anlamında kullanılır.

Gözüne girmek : Birinin sevgi ve ilgisini kazanmak.

Gözüne sokmak : 1. Görmek istemediği bir şeyi zorla göstermek. 2. Bir çaba sonucu, bir kimseyi büyüğünün beğenmesini sağlamak” Kalemi gözüne sokarcasına uzattı”

Gözüne uyku girmemek : Uykusuz kalmak, hiç uyumamak” Gözüme uyku girmedi bu gece”

Gözünü açmak : 1. Uyanık, dikkatli olmak. 2. Birisine bilgiler vererek görüşünü genişletmek” Gözünü aç, işini kimseye kaptırma”

Gözünü ayırmamak : Bir şeye devamlı bakmaktan kendini alamamak” Devamlı yola bakıyor, gözünü ayıramıyordu”

Gözünü çıkarmak : Zarara uğratmak, bir işi kötü biçimde yapmak, iyi yerine kötüyü seçmek” Öyle bir taş attı ki az kalsın kuzunun gözünü çıkaracaktı”

Gözünü daldan budaktan esirgememek (veya sakınmamak) : Tehlikeli işlere girişmekten çekinmemek” Sen ki gençliğinde gözünü daldan budaktan sakınmazdın, ne oldu sana böyle?"

Gözünü dört açmak : Bir hileye düşmemek, aldanmamak için çok dikkatli olmak” Gözünü dört aç da kuru odun yerine yaş odun koymasınlar”

Gözünü kan bürümek : Birisini öldürecek kadar öfkelenmek” Katillerin gözünü kan bürümüştü, önlerine çıkanı öldürüyorlardı”

Gözünü kapamak : 1. Görmezlikten gelmek, yapışına ses çıkarmamak. 2. Ölmek” Dedem gözünü kapayınca o koca aile birdenbire dağılıvermiş”

Gözünü korkutmak : Yıldırmak, karşı duramaz hale getirmek” İlk işi, adamlarıyla kasaba halkının gözünü korkutmak oldu”

Gözünün önünden gitmemek : Unutamamak, her an görür gibi olmak” Gözümün önünden gitmiyor onun hayali”

Gözünün yaşına bakmamak : Hiç acımamak, merhamet etmemek” Gözünün yaşına bakmadan hapse attılar adamı”

Gururunu okşamak : Bir kimseyi yüzüne karşı överek, becerilerini söyleyerek duygulandırmak.

Gücüne gitmek : Bir söz, bir davranış bir kimsenin onuruna dokunmak, o kimseye ağır gelmek” Doğrusu onun bu sözleri gücüme gitti, çünkü hak etmedim o sözleri”

Güllük gülistanlık : Sorunları bulunmayan; neşe, bolluk ve huzur içinde olan yer” Ne zaman güllük gülistanlık içinde olacağız acaba?"

Gülmekten kırılmak : Aşırı ölçüde gülmek, çok gülmekten halsiz düşmek” Ne matrak adamdı, hareketlerine gülmekten kırıldık hepimiz”

Gülüp geçmek : Bir durumu umursamamak, aldırış etmemek, gülünç bulup üzerinde durmamak” Gülüp geçilecek bir iş sanmayın sakın, ciddi durun üzerinde”

Gün almak : 1. Bir iş yapmak için ilgili kişiden gün ayırmasını; belirli bir tarih tespit etmesini istemek, randevu almak. 2. Yaşını bitirip daha sonraki yılın bir ya da birkaç gününü almak” Doktordan gün almayı unutmamışsındır umarım”