Dielektriklarning turlari. Dielektriklarning qutblanishi

Reja:

• 
  Dielektriklarning turlari.
  
• 
  Dielektriklarning qutblanishi.
  
• 
  Elektr dipoli va uning maydoni.
  
• 
  Elektr siljish vektori.
  
• 
  Dielektrik singdiruvchanlik.
  
• 
  P’ezoelektriklar, Segnetoelektriklar va ularning texnikada qo‘llanilishi.
  
• 
  Elektr maydonga kiritilgan o‘tkazgichdagi zaryadlarning taqsimlanishi.
  
• 
  Elektrostatik induksiya qonuni.
  
• 
  Elektr sig‘imi. Kondensatorlarning elektr sig‘imi.
  
• 
  Kondensatorlarning turlari.
  
• 
  Kondensatorlarni ketma-ket va parallel ulash.
  

DIELEKTRIKLARNI KUTBLANISHI

Tashki elektr maydoniga joylashtirilgan dielektrik kutblanib dipol momentiga ega bo’lib qoladi. (Elektr dipoli, uning momenti va xosil qilgan
maydoni (E ) xaqida umumiy fizika kursida batafsil malumot berilgan. Shu temani takrorlab, mustaxkamlash vazifa qilib beriladi.)
Kutblashish intensinligi (kattaligi manosida) P kutblanish vektori bilan xarakterlanadi. Bu vektor dielektrik xajm birligining dipol momenti sifatida aniqlanadi. Shu tarifga kora dielektrikning dV xajm elementidagi dipol momenti

formula bilan beriladi.
Fenomenologik elektrodinamika muxitlarning atom molekulyar tuzilishini etiborga olmagani uchun, kutblanishning molekulyar mexanizmi elektron nazariyada organiladi. kutblanitsh vektorining qaralayotgan nuqtadagi miqdori, shu nuqtadagi E ga proporsional:
bu yerdagi olchamga ega bolmagan kattalik dielektrik sindiruvchanlik deyiladi.U dielektrikni kutblanuvchanlik qobiliyatini xarakterlaydi. Absalyut birliklar sistemasida

deb olinadi.
Qattiq va suyuq dielektriklarni dielektrik singdiruvchanligi odatda bir necha birliklar tartibida boladi. Gazlarning esa (kopchilik gazlarniki) birning on mingdan birini tashkil qiladi va deyarli xar vaqt xisobga olinmasligi mumkin. Suv va spirt uchun χ ning qiymati mos ravishda 80 bilan 25-30 ga teng. Shunday yarim otkazgichlar xam mavjudki ularning singdiruvchanligi yuz ming birlikkacha boradi.
Dielektrik muxim sinfiga segnetoelektriklar deyiladi (segnet tuzi, bariy titanat va boshqalar). Ularni qutblanishi bilan tashqi maydon orasidagi boglanish chiziqli xarakterga ega emas. Kopchilik fotoelektriklarni dielektrik singdiruvchanligi bir necha mingga yetishi mumkin.
Moddaning kutblanishi nafaqat elektr maydoni tasirida balki mexanik kuchlanishlar tasirida xam roy berishi mumkin. Bu xodisa pezoelektrik effekt deb ataladi. Bu xodisa qator moddalarda, masalan kvartsda kuzatiladi va texnikada keng qollaniladi.
Qutblanish vektorining yonalishi xar doim xam elektr maydoni vektori yonalishi bilan bir xil bolmasligi mumkin. Bunday anizatropiya krisstal dielektriklarda koproq kuzatilgani uchun bunday muxitlar anizotropik muxitlar deyiladi. Bu xolda dielektrik singdiruvchanlikni qiymati turli yonalishlarda turlicha boladi.