Dinamik ekonometrik modellardan foydalanish

DINAMIK EKONOMETRIK MODELLARDAN FOYDALANISH
Reja:
1.Iqtisodiy o’sishning ekonometrik modeli

2. Umumiy talabni prognozlash.

3. Iste’mol talabini pronozlash.

4. Milliy iqtisodiyotning tarmoq tuzilmasini prognozlash.

5. Inflyatsiya jarayonining sur’atini prognozlash.

6. Imitatsion model tushunchasi va mohiyati.

7. Kompleks usulli modellari.


1.Iqtisodiy o’sishning ekonometrik modeli

Iqtisodiy o‘sishni prognozlash (IUP) turmush darajasi, ekonometrik (normativlar, cheklanishlar), tashqi iqtisodiy va harbiy strategik prognoz talablarini hisobga oladi.

U yoki bu darajadagi barqaror iqtisodiy tizimga ega ko‘pchilik davlatlarda iqtisodiy o‘sishni prognozlashda qo‘yidagi turdagi ko‘p omilli ekonometrik modellar keng tarqalgan:

Y q f(X₁,X₂,…,X_n)

Bir omilli modellar ham keng qo‘llaniladi. Masalan, iqtisodiy o‘sishning vaqtga bogliqligini ifodalovchi modellar yoki o‘tgan davrga nisbatan ishlab chiqarish fondlari yoki kapital (K) o‘zgarishi kam bo‘lgan qisqa muddatli davrda tahlil va prognozlashtirishda iqtisodiy o‘sish va mehnat resurslari (L) orasidagi bog‗liqliq modeli.

Ishlab chiqarish funksiyasi shaklidagi model eng keng tarqalgan:

Y A₀K L

` va ni miqdoriga qarab iqtisodiy o‘sishning 3 turi mavjud:

A gar ( ) 1 bo‘lganda milliy mahsulot (daromad) ishlab chiqarish omillari (kapital va mehnat) sarfiga mutanosib ravishda oshadi, umumiy iqtisodiy samaradorlik o‘zgarishsiz qoladi, ishlab chiqarish faqat ekstensiv kengayib, kapitalning past samaradorligi mehnat resurslari oshishi hisobiga qoplanadi.

A gar ( )>1 bo‘lsa, ishlab chiqarish omillari n marta oshganda, ishlab chiqarish n martadan ko‘proq oshadi, ya‘ni ishlab chiqarishning o‘sishi omillar umumiy harajatini aks ettiradi. Lekin bu FТТ yutuqlarini, ya‘ni yangi texnika va texnologiyalarni kiritib, ishlab chiqarish fondlari samaradorligi oshadi yoki fondlarning o‘zgarmas samaradorligida MU oshadi. Birinchi holatda > va o‘sish fondlarni tejaydi, ikkinchisida va o‘sish mehnatni tejaydi.

Agar( )<1 bo‘lsa, ishlab chiqarish o‘sishi ishlab chiqarish omillari o‘sishiga nisbatan sekinroqdir. Bunda umumiy samaradorlik pasayadi, o‘sish deintensifikatsiyasi ruy beradi.

Ishlab chiqarish funksiyasi ( )k1 bo‘lgan holatni tasvirlash KobbaDuglas funksiyasi deb ataladi va uni «Makroiktisodiyot» kursida ko‘rib chiqish kerak.

Ikkinchi holda, FТТning tasviri ostida IGFda ( )>1da bu tasvirni aks ettiruvchi miqdorni topish kerak. Agar FТТ notekis bo‘lsa, IChF quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:

Y AK L e ^t .

Umumiy samaradorlik o‘zgarishida ishlab chiqarish fondlari va jonli mehnatning samaradorlik o‘zgarishini alohida ko‘rib chiqish mumkin:

.

IChFning yuqorida ko‘rilgan turidan tashqari ishlab chiqarish natijasi (Y) bevosita ishlab chiqarish omillari miqdori orqali emas, balki omillar miqdoriga hamda samaradorlikka ta‘sir etuvchi omillar orqali bilvosita bogliqlikni ko‘rib chiqish mumkin.

Ishlab chiqarish omillari (kapital, mehnat, FТТ) birlamchi omillar sifatida, ularga ta‘sir etuvchi omillar esa ikkilamchi omillar sifatida namoyon bo‘ladi.

Ikkilamchi omillarni 2 tomonlama qarab chiqish mumkin.

Bir tomondan ular global omillarning miqdoriga, ikkinchi tomondan ularning samaradorligiga ta‘sir etishadi. Omillarni tasniflashda quyidagi misolni keltiramiz:

Ishlab chiqarish sohasida jonli mehnat: