Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü

Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü

Hırvatistan kanunlarına göre yerli ve yabancı yatırımcılar arasında hak ve yükümlülükler açısından herhangi bir fark gözetilmemektedir. Yabancı yatırımcıların kar ve sermaye transferi önünde bir kısıtlama bulunmamakta, yabancı gerçek ve tüzel kişiler, karşılıklılık esasına bağlı olarak, Hırvatistan’da gayrimenkul satın alabilmektedir.

Hırvatistan'da yabancı yatırımlar 1 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe giren "İşletmeler Kanunu” ile düzenlenmiştir. Bu kanun uyarınca karşılıklılık ilkesi göz önünde tutularak yabancılara da yerli yatırımcılara tanınan hak ve yükümlülükler ile yasal statü tanınmıştır. Ayrıca, yabancı yatırımcılara ek bazı garantiler de verilmiştir. Buna göre sermaye yatırımı yoluyla elde edilen haklar, kanunla veya başka bir hukuki düzenlemeyle sınırlandırılamamakta, karın serbest transferine sınırlama getirilmemektedir.

Ayrıca, Hırvatistan Hükümeti’nce 20 Aralık 2006 tarihli ve 138/06 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 1 Ocak 2007 itibariyle yürürlüğe giren yeni "Yatırım Teşvik Kanunu" ile yabancı sermayeyi ülkeye çekmek amacıyla ek teşvikler ve vergi muafiyetleri öngören bazı düzenlemeler yapılmıştır.

2017 yılında %19,4 olacağı tahmin edilen ülkedeki toplam yatırımların GSYİH'ya oranının, 2018 yılında %19,9 ve 2023 yılında %23,3 olması beklenmektedir.Hırvatistan, 2016 yılında 1,7 milyar $ ile doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeler arasında 71. sırada yer almaktadır. 2014-2016 döneminde toplam doğrudan yabancı yatırım miktarı 4,9 milyar dolar olan Hırvatistan, 2016 yılında 27,6 milyar dolarlık toplam yabancı sermaye stoğu ile dünyada 78. sıradadır.

Siyasi olarak özelleştirmeye hız vermeyi amaçlayan hükümetin önündeki en önemli engel oldukça yüksek seyreden işsizlik oranıdır. Ülkedeki işsiz sayısının toplam işgücüne oranı 2017 yılında %11,5 olup dünyada işsizliğin yüksek olduğu ülkeler arasında 43. sırada yer almaktadır.

Özelleştirme

Hırvatistan'da özelleştirme süreci, Nisan 1991'de Hırvat Özelleştirme Fonu’nun kurulması ve ilgili yasanın yürürlüğe girmesiyle başlamıştır. Özelleştirmeye hız kazandırmak ve daha etkin hale getirmek amacıyla, 1994 yılında Ekonomi ve Özelleştirme Bakanlığı kurulmuş ve 1 Mart 1996 yılında kabul edilen Özelleştirme Yasası ile mevcut yasanın bazı maddeleri değişikliğe uğramıştır.

1991 yılında kurulan Hırvat Özelleştirme Fonu, 31/03/2011 tarihinde kapatılmış, yerine, bina ve işletmelere yönelik özelleştirme işlemlerini yürütmek üzere Devlet Mülk Yönetimi Ajansı (AUDIO) kurulmuştur, ancak söz konusu kurum da 30/09/2013 tarihinde kapatılarak, anılan tarihten itibaren görevleri yeni kurulan iki ayrı kuruma devredilmiş bulunmaktadır. Bunlar;

 1)Kamu Mülk Yönetimi Devlet Ofisi (DUUDI / www.duudi.hr )

 2)Yeniden Yapılanma ve Satış Merkezi (CERP / www.cerp.hr).

Hırvat Hükümeti tarafından, Hırvatistan Posta/Telekom'u 1 Ocak 1999 tarihli kararıyla posta ve telekomünikasyon olmak üzere iki ayrı kısma ayırmış ve 1999 yılı sonunda Hırvat Telekom (HT)'un hisselerinin % 35'i 850 milyon dolara, 420 milyon dolar değerindeki % 16'lık diğer hisseleri de 2001 yılı Temmuz ayında “Deutsche Telekom”a (DT) satılmıştır. Halen Hırvat Telekom’un hisselerinin % 3,5’u kamuya ait olup ekonomik krizle mücadele sürecinde kamunun mülkiyetinde bulunan hisselerin satışı gerçekleştirilecektir.

Hırvatistan Petrol ve Gaz Grubu INA kar getiren bir kurum olma yönünde ciddi yapısal reformlar gerçekleştirmiştir. Parlamento kararıyla üç şirkete ayrılan INA Petrol ve Gaz Grubu'nun 2002 yılında Mart ayında % 25+1 hisse ile satışa çıkarılması ve özelleştirilmesinin 2004 sonunda tamamlanması için kararname onaylanmış ve % 25+1 hisse MOL (Macaristan)’a 2003 yılı Temmuz ayında satılmıştır. Son olarak 2008 yılı Ekim ayında MOL’a yapılan ilave satış sonrasında Ina’nın toplam hisselerinin yaklaşık % 47’si MOL’a geçmiştir. Kalan hisselerin yaklaşık % 45’i Hırvat devletine, % 8’i ise bireysel yatırımcılara ait bulunmaktadır.

2013 yılı sonunda Hırvat Sigorta Şirketi (Croatia Osiguranje) ülkenini en büyük tütün ve turizm şirketi Adris Grubu’na satılmıştır. Mart 2014’de onaylanan satış ile birlikte Adris Grubu’nun Hırvat Sigorta Şirketi’ndeki payı %60’a çıkarken, kamunun %80 olan payı payı %28’e düşmüştür.  

Diğer taraftan son yıllarda ülkede, özellikle Hırvat Hava Yolları, Hırvat Posta İdaresi ile kamuya ait demiryolu şirketinin bazı alt teşekküllerinin, turizm sektöründeki birçok kamuya ait otel ve tesislerin özelleştirilmesi çalışmaları devam etmektedir.

Serbest Bölgeler

Hırvatistan’da serbest bölgelere ilişkin uygulamalar temel olarak 1996 yılında yürürlüğe konulan ve 2005 ve 2008 yıllarında revize edilen Serbest Bölgeler Kanunu ve 2008 yılında çıkarılan Serbest Bölgeler Yönetmeliği çerçevesinde düzenlenmektedir. Ayrıca, Gümrük Kanunu ve Yatırım Teşvik Kanunu’nda da serbest bölgelere ilişkin hükümler yer almaktadır.

Yukarıda belirtilen mevzuat kapsamında firmaların serbest bölgede üretim, depolama, toptan satış, dış ticaret, hizmet ticareti, teknoloji geliştirme, araştırma-geliştirme ve aracılık faaliyetinde bulunmalarına izin verilirken; perakende satış ve bankacılık, diğer finansal faaliyetler ile sigortacılık faaliyetinde bulunmalarına ise müsaade edilmemektedir.

Kendi işyerini inşa etmek suretiyle faaliyette bulunacak olan yatırımcı-kullanıcı firmalar 1 milyon Kuna’nın (yaklaşık 133.000 Euro) üzerinde yatırım yapmaları halinde 5 yıl kurumlar vergisinden muaf tutulmaktadır.  Diğer kullanıcı firmalar ise ülke genelinde %20 olan kurumlar vergisini %50 indirimli olarak ödemektedirler.

Serbest bölgelerdeki mal giriş ve çıkışları gümrük vergisinden muaftır. Ayrıca serbest bölgelerde yürütülen faaliyetlerde Dış Ticaret Kanunu ve Kambiyo Mevzuatı hükümleri uygulanmamaktadır.

Hırvatistan’da serbest bölgeleri kullanıcı firmaların çoğunluğu küçük ve orta ölçekli işletmelerdir. 2013 yılı verilerine göre, halen faaliyette bulunan toplam 13 (daha önceden toplam sayı:17) serbest bölgenin isimleri aşağıda sıralanmaktadır: 1)Zagreb Serbest Bölgesi, 2)Krapinsko-Zagorska, 3)Kukuljanovo, 4)Osijek, 5)Ploce Limanı, 6)Rijeka Limanı, 7)Slavonski Brod, 8)Pula, 9)Split Limanı, 10)Split-Dalmaçya, 11)Varazdin, 12)Vukovar ve 13)Ribnik.

Ülkede İş Kurma Mevzuatı

Hırvat vatandaşı gerçek ve tüzel kişiler ile yabancı gerçek ve tüzel kişiler Hırvatistan Şirketler Kanunu çerçevesinde şirket kurabilmektedir. Bu anlamda uygulanan prosedür bakımından yerli ve yabancı ayrımı yapılmamakta, ister bir Hırvat ile ortak,  ister % 100'ü yabancı hisseli şirket kurmak mümkündür. Şirket kurmak 2-3 haftayı bulmakta ve yaklaşık maliyeti 3.000 €’yu bulmaktadır.  Ülkede asgari ücret 400 €, ortalama ücret 700 € olup, KDV oranı %25, Kurumlar Vergisi Oranı %20’dir.

01/04/2013’te ülkelerimiz arasında karşılıklı vize uygulaması başlatılmış olup, 01/07/2013’te AB’nin 28. Üyesi olan Hırvatistan ile aramızdaki mevcut Serbest Ticaret Anlaşması sona erdirilmiş ve AB ile mevcut olan Gümrük Birliği hükümleri uygulanmaya başlanmıştır.
Yabancıların çalışmasını düzenleyen mevcut yasanın ilgili hükümlerinde Kasım 2011 tarihinde bazı değişikliklere gidilmiş olup, yaklaşık 20.000 HRK’lık (yaklaşık 3.000€) mevcut şirket kurma masraflarına ilaveten, Hırvatistan'da oturma ve çalışma izini almak isteyen yabancılardan, asgari 200.000 HRK’lık (yaklaşık 26.500 €) bir sermayenin teminat olarak yatırılması istenmekte, asgari 3 Hırvat vatandaşın (işçi olmalı, şirket ortağı değil) çalıştırılması halinde,  oturma-çalışma izni verilmekte ve bu şirketlerde 1 yabancı işçi (1 Türk aşçı gibi) çalıştırılabilmesi için de asgari 5 Hırvat vatandaşın çalıştırılması şartı aranmaktadır.

Bu yeni şartlar, sadece 3.ülkeler (AB hariç) için geçerlidir.

Firmalar genellikle kuruluş aşamasında bir Hırvat avukat veya danışmandan destek almaktadırlar.

Ayrıca, girişimcilerin şirket kurma işlemlerine yardımcı olmak amacıyla Hırvat hükümeti tarafından HITRO.HR (www.hitro.hr) isimli bir birim kurulmuş olup, anılan birim büyük şehirlerde bulunan Finansal Ajans (FINA)’ların bünyesinde faaliyet göstermektedir. Şirket kurma işlemlerinde girişimcilerin tek bir merkezden yönlendirilmelerini amaçlayan HITRO.HR ofislerinden kuruluş prosedüründe gerekli tüm evraklar temin edilebilmektedir.

Hırvatistan’da kurulu şirketlerin %80’i Limited Şirket (d.o.o.) statüsünde bulunmaktadır. Özellikle küçük ve orta ölçekli firmalar Limited Şirket olarak faaliyet göstermekte, bankalar, sigorta şirketleri, büyük ölçekli ticari firmalar ise Anonim Şirket olarak yapılanmaktadır.

Öncelikle şirket sahibi veya ortakları tarafından şirket sözleşmesinin hazırlanması ve noterden onaylatılması gerekmektedir. Noter onayının ücreti şirket sermayesi miktarına bağlı olarak değişmektedir.

Şirket sözleşmesinde; kurucu veya kuruculara ilişkin bilgiler, şirketin adı (şirket kuruluş sözleşmesi hazırlanmadan önce Ticaret Mahkemesi’ne gidilerek şirkete verilmesi planlanan ismin daha önce başka bir şirket tarafından tescil edilip edilmediği öğrenilmelidir. Ayrıca kurulacak şirkete “Croatia” veya türevleri olan bir isim verilmesi planlanıyorsa, bu durumda özel bir izin alınması gerekmektedir), şirketin merkez ofisi (Hırvatistan sınırları içerisindeki şirket adresi belirtilmelidir), kuruluş sermayesi (açılacak banka hesabına Limited Şirket için 20.000 HRK, Anonim Şirket için 200.000 HRK yatırılması gerekmektedir. Bankadan alınacak belgenin diğer belgelerle birlikte tescil başvurusu sırasında Ticaret Mahkemesi’ne sunulması gerekmektedir), şirketin faaliyet alanı, şirketin idari yapısına ilişkin bilgiler yer almalıdır.

Şirket kuruluş sözleşmesi noterde onaylatıldıktan sonra bir başvuru formu ile Ticaret Mahkemesi’ne başvurulması gerekmektedir.

Ticaret Mahkemesi tescil işlemlerini tamamladıktan sonra firma tescil bilgilerini yayımlanmak üzere Resmi Gazete’ye (Narodne Novine –NN) ve günlük gazetelere göndermektedir.

Türkiye’deki bir şirketin Hırvatistan şubesini/birimini açmak için ise, öncelikle Yabancı Temsilcilikler Sicil Dairesi'nde tescil kaydı yaptırılması gerekmektedir. Tescil başvuru formu; firma ismini, Türkiye'deki merkez ofisin isim ve adresini, Hırvatistan'da kurulacak ofiste/şubede çalışacak kişilerin isim ve soyadlarını (Hırvatistan vatandaşları için sosyal güvenlik numarasını, yabancı çalışanlar için pasaportta yer alan bilgileri) içermelidir. Ayrıca, şirketin Hırvatistan'da şube açma kararına ilişkin bir belge, şirketin kuruluşuna ilişkin belge, Hırvatistan'da açılması planlanan ofisin/şubenin faaliyetlerinin tanımlandığı bir yazı, Hırvatistan'da açılacak şubede çalışacak kişinin atamasına/tayinine ilişkin karar belgesi ve Hırvatistan Hükümetine ödenmesi gereken harcın ödendiğine dair belgenin başvuru formuna eklenmesi gerekmektedir. Söz konusu belgelerin sertifikalı bir tercüman tarafından Hırvatça'ya tercümesinin yaptırılmış olması gerekmektedir. Zagreb Üniversitesi’nde Türkoloji (Türk Dili) Bölümü bulunmakta olup, anılan okul mezunları veya öğrencilerinin tercüman veya eleman olarak istihdam edilebilmesi mümkün bulunmaktadır.

Faydalı Linkler-

www.aik-invest.hr   Hırvatistan Yatırım ve Rekabetçilik Ajansı

www.hitro.hr           Hırvatistan Hükümeti tarafından şirket kuruluş işlemlerine yardmcı

                                  olmak amacıyla oluşturulan birim