Doğu’nun yıldızı, Taşkent

Doğu’nun yıldızı, Taşkent

Taşkent, 2200 yıllık geçmişiyle Orta Asya’nın en eski şehirlerinden. Başlangıçta küçük antik yerleşim yeri iken, şimdi Orta Asya’nın en büyük şehirlerinden biri, Özbekistan Cumhuriyeti başkentidir. Bölgedeki ilk yerleşim M.Ö. 2. yüzyıl dolaylarında kurulan “Yuni” yerleşimi olduğu ve Kangüy devletine dâhil olduğuna dair bilgilere antik Doğu yazılarında rastlamak mümkün. Taşkent’in Çaç ismiyle ilk kaydı 262 yılında, İran şahı 1. Şahpur’un Kaaba Zoroastra’sında görülmüştür. Çin kaynaklarında Şi, Arap kaynaklarında ise Şaş olarak adlandırılır. Sonradan Türk dillerinde Taş olarak bilinmeye başladı. Bilim adamları şehrin üç tepe üzerine inşa edildiğini ileri sürerler. Şimdide sadece iki tepe mevcut olup, bunlardan birinde Taşkent rasathanesi diğerinde de Çor Su çarşısı yerleşir. Bugün Taşkent’in bulunduğu toprakların Çırçık nehriyle sulanan kısmında, tarımla uğraşan kabileler yerleşmişti. Coğrafik konumu ve uygun iklim koşulları en eskiden de bu topraklarda hayvancılık ve tarımın gelişmesine imkân oluşturmuştu. Göçebe halklarla yapılan ticaret sayesinde ticaret gelişmişti. Şehir, Büyük İpek Yolunun en önemli merkezlerinden biri konumuna sahipti.

Taşkent, 1865 yılında Çernyayev tarafında fethedildi ve Rus İmparatorluğuna dâhil edildi. Rusya’nın Türkistan Genel Valiliği merkezi ilan edildi ve Rusya’dan gelen göçmenler için Avrupai tarzda evler yapıldı. Bu “yeni şehre”, fabrikalar, kamu binaları, müzeler (Orta Asya’nın ilk müzesi Türkistan Bölge müzesi burada inşa edildi, şimdi Özbekistan Tarihi Müzesi olarak biliniyor) ve benzer birçok yeni yapılar inşa edildi. 1930 yılından bu yana Taşkent, Özbekistan’ın başkentidir.
II. Dünya Savaşı sırasında, şehir tahliye merkezi oldu. Savaş sırasında batı bölgelerden sanayi kuruluşları ve akademik kurumlar buraya taşındı. Önemli bilim adamları ve sanatçılar dahil olmak üzere pek çok insan aileleri ile birlikte buraya tahliye edildi. Tahliye sırasında, örneğin, şair Anna Akhmatova, aktör ve yönetmen Süleyman Mikhoels, oyuncu Faina Ranevskaya ve şair Korney Çukovski’de Taşkent’e gelmişlerdi.

Taşkent’de 26 Nisan 1966 da büyük deprem yaşandı. Şehir merkezindeki binalar büyük ölçüde hasar gördü ve çoğu yerle bir oldu. Sovyet cumhuriyetleri yardımıyla şehir, 3,5 yıl zarfında yeniden yapılandı ve yeni konutlar inşa edildi. Şehrin birçok bölgesi ve binaları hala, depremde yardım eden şehirlerin adını taşımakta.

1977 yılında hizmet vermeye başlayan Taşkent metrosu, Orta Asya’nın ilk metrosudur ve dünyanın en güzel metro istasyonlarından birine sahiptir. İstasyonların tasarımında geleneksel oryantal dekor, sıva, mermer ve altın yaldızın yanı sıra modern malzemeler de kullanılmıştı.
Taşkent’in tarihi yapıları, savaşlar ve doğal afetlere meydan okuyarak ayakta durmayı başarmıştır. Registan meydanı bu tarihi yapılardan biridir. Orta Asya’da şehrin en önemli meydanı eskiden Registan olarak adlandırılırdı. Taşkent’in Registanında şehrin en büyük ve görkemli medresesi Kükeldaş yer almakta. Bu medrese 1569 yılında inşa edilmiş, 1950-1960 yıllarında restore edilmiştir. Medresenin yanında Hoca Ahrar Veli Camii yer almaktadır. Hoca Ahrar Veli Camii, Özbekistan’ın en eski camilerinden biri olup, caminin temeli 819 yılına dayanıyor. Orta Asya’nın en büyük çarşısı olan Çorsu pazarı da bu meydandadır. Yeni Taşkent diyebileceğimiz modern bölgede ise gökdelenler ve iş merkezleri yer almaktadır.

Taşkent’i ziyarete gelen misafirlerin kısıtlı zaman zarfında her yeri gezip görmesi zordur. Ancak, Taşkent Televizyon Kulesini muhakkak ziyaret etmelerini tavsiye ederim. 375 metre yüksekliğe sahip bu yapı, Orta Asya’nın en yüksek inşaatlarından biridir. Kuleden Taşkent’in genel görünümü rahatça izlenebilmektedir.

Taşkent’in tarihi yönünü görmek isterseniz, dar sokakları, alçak kerpiç binaları, camiler ve medreseleriyle tarihi hala yaşatan “Eski şehir”e gitmeniz gerekir. Eski Şehir’e gelmişken Çorsu pazarını görmeden ayrılmayın. Burada oryantal baharat ve tatlılar, mis kokulu meyveler, sıcacık ekmekler ve yerel halkın favorisi olan kuru yoğurt topları, qurtları görebilirsiniz. Buraya hiç parasız gelip de ful doymak mümkün. Çorsu pazarında ilginiz çeken ürünün tadına bakmak adettir, itiraz ederek satıcıyı kırabilirsiniz. Burası hediyelik eşya satın almak için mükemmel bir yerdir. Geleneksel altın işlemeli Özbek giysisi “Çapan”, Özbek takkesi “doppi”, el işi kutular ve başka birçok hediyelik eşyayı buradan alabilirsiniz.

Taşkent’e gelmişken, şehrin en önemli meydanı olan Mustakıllik (Bağımsızlık) Meydanını ziyaret etmeden ayrılmak olmaz. Bu meydanda Bakanlar Kurulu ve Senato binaları yer almaktadır. Taşkent halkı burada zaman geçirmeyi çok sever. Yeni evlilerin ise burayı ziyaret etmesi bir gelenek halini almıştır.

Taşkent çok methedilmiş, ekmek şehri, güneşli kent övgülerine layık görülmüştür. Bunların hepsi çok doğrudur. Ancak, bunların yanı sıra, görkemli parkları, fıskiyeleri, gölgeli ve geniş caddeleriyle Taşkent bir Doğu Yıldızıdır.

Ümida Sobirova Şeşe

Okuduğunuz içerik Gündem Rusya dergisi`nin 2016 yil aralik ayinda yayinlanmis sayisinda yayinlanmistir/