Dövlət büdcəsinin səmərəli idarə olunması imkanları

Maliyyə ili üzrə Fəaliyyət (Performans) Proqramı (təhsil sektorunun timsalında)
Nəticə əsaslı sistem çərçivəsində büdcə xərclərinin icrasını təmin etmək üçün hazırlanan Strateji Plan adətən növbəti və ondan sonrakı 3 maliyyə ilini (ümumilikdə 4 il) əhatə edir. Strateji Plan təsdiqləndikdən sonra illik büdcə qanununun və xərclər planının icrası məqsədilə hər bir maliyyə ili üzrə ayrıca Fəaliyyət (Performans) Planı hazırlanır.

Tipik Performan Planının ilk bölməsində Strateji Planın həyata keçirilməsinə cavabdeh olan qurumun təşkilati strukturu, səlahiyyətləri və öhdəlikləri, Planın aid olduğu sektorun (məsələn, təhsil sisteminin) malik olduğu fiziki infrastruktur və insan qaynaqları barədə ətraflı məlumatlar əks etdilrilir.

Planın əsas bölməsi performans məlumatları ilə bağlı olur. Həmin bölmənin tipik strukturu aşağıdakı kimi olur:

1. 
   Sektorla bağlı prioritetlər. Bu hissədə hökumətin təhsil sektoruna bağlı bütün proqram və strategiyaları ümumiləşdirilir, həmin sənədlərdə əks olunan prisoritetlər icmallaşdırılır.
   
2. 
   Məqsəd və hədəflər. Bu hissədə Strateji Planın matrisasına uyğun olaraq hədəf və məqsədlər əks etdirilir, eyni zamanda hər bir fəaliyyət üzrə maliyyə qaynaları ayrıca göstərilir. Məsələn, ixtiyari bir fəaliyyətin icrası üçün tələb olunan maliyyənin ümumi həcmi ilə yanaşı həmin maliyyənin hansı hissəsinin büdcə, büdcədənkənar borc, kredit və s. mənbələr hesabına qarşılanacağı dəqiq müəyyən edilir. Fəaliyyət Proqramında Strateji Plan matrisasında əks olunmayan çox vacib məlumatlar yer alır. Məsələn, 1 maliyyə ili üzrə pergormans hədəfi, bu hədəfə yetişmək üçün fəaliyyətlərə məsul əsas qurum (məsələn, Təhsil Nazirliyinin hansısa departamenti), fəaliyyətin adı, fəaliyyət üçün maliyyə, xərclərin iqtisadi təsnifatı əks detallı əks etdirilir.
   

2017-ci il üzrə Təhsil Nazriliyinin Performans Proqramının nümunəsi

Performans Hədəfləri və Göstəriciləri üzrə Fəaliyyətlər
Qurumun adı	Təhsil Nazirliyi, Orta və məktəbəqədər təhsilin təşkili İdarəsi
Məqsəd	Bütün insanların ədalətli şərtlər altında təhsilə əlçatanlğının təmin edilməsi
Hədəf	Planlaşdırılan dövrün sonuna qədər əlverişsiz vəziyyətdə olan sosial qruplar da daxil olmaqla təhsilin bütün pillələrində iştirakçılıq səviyyəsini yüksəltmək
Perfomans Hədəfi 1	2017-ci ildə tam məktəbəqədər və orta təhsillə əhatə səviyyəsini yüksəltmək
2015-2016-cı tədris ilində 78%-lik orta təhsillə əhatə səviyyəsini 2017-ci ildə 81%-ə yüksəltmək
Performans göstəriciləri	Ölçü v.	2015	2016		2017
Məktəbəqədər təhsillə əhatə səviyyəsi	%	15%	15%		18%
Əsas orta təhsillə əhatə səviyyəsi	%	81%	82%		84%
Tam orta təhsillə əhatə səviyyəsi	%	73%	73%		75%
2017-ci il üzrə fəaliyyətlər və onların maliyyələşdirilməsi, min manatla	Maliyyə ehtiyacları və mənbələri
	Büdcə	Büdcədənkənar fond		Kredit	Cəmi
Uzaqda yaşayan şagirdlərin daşınması	3000	0		0	3000
Pulsuz dərs kitablarının paylanması	13000	0		0	13000
Məktəbəqədər təhsildə uşaqların inkişafı üçün yeni xidmətlərin təşkili	18000	0		7000	25000
Qız uşaqlarının təhsilə cəlb edilməsi ilə bağlı ailələrlə iş	3500	0		1000	4500
Cəmi	37500	0		8000	45000
Xərclərin iqtisadi strukturu	Ölçü.v manat
Pulsuz dərs kitablarının paylanması	13000	0		0	13000
Əmək ödənişi	3000	0		0	3000
Mal xidmət alışı xərcləri	10000	0		0	10000
Əsaslı xərlər	0	0		0	0

Bütün hədəflər və fəaliyətlər üzrə xərclər tam detallaşdırılmaqla bərabər bölmənin yekunda “Qurumun performans cədvəli” başlığı altında vahid cədvəldə bütün fəaliyyətlər və onların icracı üçün ümumi maliyyə ehtiyacının icmallaşdırılması məqsədəuyğundur.

Əlavə 3

Maliyyə ili üzrə Fəaliyyət (Performans) Hesabatı (təhsil sektorunun timsalında)
Hər bir maliyyə ili üzrə illik maliyyə nəticələrinə dair hesabat Perfomans Proqramına uyğun tərtib edilməlidir. İl üzrə müəyyən edilən hədəflərə nə dərəcədə nail olunub, bu hədəflərə nail olmaq üçn nəzərdə tutulan hansı fəaiyyətlər tam, hansı fəaliyyətlər qismən həyata keçirildi, hansı fəaliyyətləri rellaşdırmaq mümkün olmadı – bütün bu məlumatlar Performans Hesabatında tam əks etdirilməldir. Hesabatın nümunəvi forması aşağıdakı kimidir:

2016-ci maliyyə ili üzrə fəaliyyətin dəyərlənidirlməsinin yekunları

Təhsil Nazirliyi
Perfomans hədəfləri üzrə fəaliyyətlər	2016-cı il üzrə hədəflənən göstərici	İlin sonuna əldə olunan göstəricinin səviyyəsi	Hədəflərə yetişmə səviyyəsi
			Hədəflərə tam çatılıb	Hədəflərə qismən çatma səviyəsi	Hədəflərə ümumiyyətlə çatılmayıb
Məktəbəqədər təhsillə əhatə olunan uşaqların sayının artımı	Ölkə üzrə 10 000 nəfər yeni 3-5 yaşlı uşağın məktəbə cəlb edilməsi	Cəmi 6500 nəfər yeni 3-5 yaşlı uşaq məktəbə cəlb edilib	-	65%	-
Tam orta təhsillə əhatə səviyyəsinin yüksəldilməsi	Ölkə üzrə 6-17 yaşlı uşaqların 81%-i 11 illik təhsli bitirəcək	Ölkə üzrə 6-17 yaşlı uşaqların 79%-i və ya əvvəlki illə eyni səviyyədə məktəbyaşlı uşaqlar 11 illik təhsli bitirub	-	-	0
Orta məktəbi bitirən məzunların ali məktəbə qəbul səviyəsinin yüksəldilməsi	Ölkə üzrə tam orta təhsili başa vuran məzunların 34%-i ail məktəblərə qəbul olacaq – baza göstəricisinə nisbətən 2% çox	Ölkə üzrə tam orta təhsili başa vuran məzunların 34%-i ail məktəblərə qəbul olub	100%	-	-

Performans hesabatında Performans Proqramında nəzərdə tutulan hər bir hədəf ə və fəaliyyət üzrə xərclərin proqnozlaşdırılan və faktiki xərclənən həcmi, xərcləmələrin büdcə proqramları və iqtisadi maddələr üzrə aparlması da vacibdir. Bu məlumatları da yuxarıda təqdim edilən cədvəl formasında təqdim məqsədəuyğundur.

1 “Бюджетирование, ориентированное на результат, на региональном и муниципальном уровнях: подходы и рекомендации”. https://iep.ru/files/text/working_papers/119.pdf

2 Бюджетирование, ориентированное на результаты: анализ мирового опыта и возможностей его распространения в России. Москва 2004. http://www.urbaneconomics.ru/download.php?dl_id=2500

3 А.А.Хрусталев, Т.В.Тищенко, И.А.Соколов. “Исследование влияния программного целевого подхода на бюджетный процесс, пути совершенствования методологии и информационной системы формирования бюджета ориентированного на результат”. Москва 2013. ftp://ftp1.ane.ru/rnp/wpaper/23.pdf

4 “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorları üzrə strateji yol xəritələri”

http://www.e-qanun.az/framework/34254

5 “The legal framework for budget systems”. https://www.oecd.org/gov/budgeting/43487903.pdf

6 “Toward Next-Generation Performance Budgeting. Lessons from the Experiences of Seven Reforming Countries” https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/25297/9781464809545.pdf?sequence=2

7 “Концепция по внедрению системы государственного планирования,
ориентированного на результаты” Астана, 2007 год. ” http://ru.government.kz/docs/p071297_20071226~1.htm

8 «Новая бюджетная политика Казахстана”. Астана 2008 год. http://www.minplan.kz/economyabout/330/23687/

9 «Стратегии развития Казахстана до 2030 года». Алмата 1997 год. http://www.akorda.kz/ru/page/kazakhstan-2030_1336650228

10 Стратегия «Казахстан-2050». http://www.akorda.kz/ru/category/gos_programmi_razvitiya

11 “Стратегический план развития Республики Казахстан до 2010 года” www.azk.gov.kz/data/filedat/default/2010rus.doc

12 «Стратегический план развития Республики Казахстан до 2020 года». http://ru.government.kz/docs/u100000922_20100201.htm

13 «Прогноз социально-экономического развития и бюджетных параметров Республики Казахстан

на 2009 – 2013 годы». http://www.minplan.kz/economyabout/247/3956/

14 «О Стратегическом плане Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан на 2011 - 2015 годы» http://www.minplan.kz/economyabout/433/

15 Budgeting in Estonia. OECD Journal on Budgeting OECD 2008

www.oecd.org/gov/budgeting/42007202.pdf

16 file:///C:/Users/hp/Downloads/RES-2017-2020-eng.pdf

17 http://sm.ee/en/children-and-families

18 https://www.agri.ee/en/objectives-activities/estonian-rural-development-plan-erdp-2014-2020

19 http://www.fin.ee/public/Eesti_regionaalarengu_strateegia_2020_taiendatud_2016.pdf

20 file:///C:/Users/hp/Downloads/Estonian%202017%20draft%20budgetary%20plan%20-%2017.10.2016%20EN.pdf