Dövlət qulluğunda gender bərabərliyi

Cədvəl Dövlət qulluğunda çalışan qadınların sayının regional bölgüsü²⁸

İqtisadi rayonlar	Dövlət qulluğunda çalışan qadınların sayı	İqtisadi rayonlarda çalışan dövlət qulluqçuların gender tərkibi
		Q	K
Bakı şəhəri	3608	32.7%	67.3%
Abşeron	269	41.2%	58.8%
Gəncə- Qazax	963	32.2%	67.8%
Şəki Zaqatala	549	35%	65%
Lənkaran	211	14.4%	85.6%
Quba – Xaçmaz	294	29%	71%
Aran	1005	24%	76%
Yuxarı Qarabağ	276	20.8%	79.2%
Kəlbəcər Laçın	232	24%	76%
Dağliq Şirvan	192	21.6%	78.4%
Naxçıvan	497	20.9%	79.1%

Cədvəldə göstərilən məlumatlara əsasən, iqtisadi regionlar arasında qadınların ən kiçik faizı (14.4%) Lənkaran iqtisadi rayonundadır. Yuxarı Qarabağ, Naxçıvan və Dağlıq Şirvan rayonlarında da dövlət qulluğunda qadınlar çox məhdud sayda iştirak edir. Şəki-Zaqatalada (35%), Bakı şəhərində (32.7%) və Gəncə Qazaxda (32.2%) isə qadınların sayı, kişilərlə bərabər olmasa da, başqa iqtisadi rayonlarla müqayisədə daha yüksəkdir. Qadınların ən yüksək faizi isə Abşeron iqtisadi rayonuna düşur, burada qadın dövlət qulluqçuları 41.2%, kişilər 58.8% təşkil edir. Onu da qeyd lazımdır ki, bölgələrdə dövlət qulluğunda bərabər iştirak üçün olan şəraiti dərindən öyrənmək üçün yalnız qadın və kişi əməkdaşların sayını bilmək kifayət deyil. Bölgələrdə çalışan dövlət qulluqçuları arasında kişilərin və qadınların qərarvermə və rəhbər vəzifələrində çalışması, karyeraları, maaş fərqi, ailə dəstəyi üçün mövcud olan infrastruktura (ilk növbədə baxçaların olması və vəziyyəti) və digər məlumatların toplanması və təhlilinə ehtiyac var. Gender bərabərliyinin təmin olunmasına yönələn layihə və proqramlar bölgələrdə mövcud olan fərqli şəraitləri mütləq nəzərə almalıdır.

Qadınlar və kişilər vəzifə ierarxiyasında.

2009-ci ildə qadınların və kişilərin dövlət qulluğu sistemində tutduğu vəzifələrin təhlili sistemdə gender əsaslı şaquli seqreqasiyanın mövcud olduğunu qabarıq şəkildə nümayiş etdirir. Dövlət qulluqçuları arasında kişilər mütləq əksəriyyət təşkil etsə də yardımçı vəzifələri tutanlar arasında qadınların sayı daha üstündür.

Cədvəl. 2009-cu ildə dövlət qulluğunda vəzifələrini tutmuş işçilərin cins üzrə bölgüsü

	1-4-cü təsnifatlar üzrə inzibati vəzifələr	5-9-cu təsnifatlar üzrə inzibati vəzifələr	Yardımçı vəzifələr
Kişilər	473	17426	2096
Qadınlar	142	4857	2983

Aşağıdaki rəqəmlər dövlət qulluğu sistemində çalışan qadınların sistemin daxilində vəzifə ierarxiyasının hansı pilləsində daha çox yerləşdiyini nümayiş etdirir. İerarxiyanın yuxarı pillələrində (1-4 təsnifat) çalışan qadınların sayı çox kiçikdir. Qadınların 60% inzibati vəzifələrin 5-9 təsnifatına aid olan vəzifələrində işləyir (Şəkil 1 göstərir ki bu qrupda da qadın əməkdaşlar əsasən aşağı pillələrdə yerləşir). Azərbaycanda dövlət qulluğu sistemində çalışan hər üç qadından biri yardımçı vəzifədə çalışır. Qadınların sayının artmasına baxmayaraq bu bölgünün təxminən eyni qalması dövlət qulluğu sistemində qadınların şaquli mobillığının (vəzifələr ierarxiyasında yuxarı qalxmaq imkanlarının) artmamasına dəlalət edir. Respublika üzrə bu vəzifələrdə çalışan qadınların 33.7% məsləhətçi, 19.2% aparıcı məsləhətçi, 5.7% böyük məsləhətçi,

Şəkil 1. Dövlət qulluğunun 5-9 təsnifatı üzrə İnzibati vəzifələrdə çalışan qadınların vəzifələr üzrə bölgüsü

Sistemin aşağı pillələrində çalışan qadınların arasında 45-56 yaş kategoriyasına aid olanlar eyni vəzifələrdə çalışan kişilərin arasında 45-56 yaşlılardan çoxdur. Dövlət qulluğunda 5-9 təsnifatları üzrə inzibati vəzifələrdə çalışan qadınların yaş bölgüsü göstərir ki, məsləhətçi vəzifəsində işləyən qadınların 28.3% və aparici məsləhətçi vəzifəsində işləyən qadınların 35.4% 45-56 yaşındadır. Eyni vəzifələrdə çalışan kişilər arasında 45-56 yaşlı əməkdaşlar daha az faiz (18.3% və 23.5%) təşkil edir. Sistemin yuxarı pillələrində, misal üçün söbə və sektor müdiri vəzifəsində, çalışan qadınlar və kişilər adətən 45 yaşından yuxarı yaş kategoriyalarına aiddir. Yəni daha yaşlı kişilərin sistemin yuxarı pillələrinə qalxmaq şansları eyni yaşda olan qadınların şanslarından üstündür.

Sistem daxilində kişi və qadın karyeralarının dərindən öyrənilməsi üçün daha dəqiq və ətraflı tədqiqatlara ehtiyac var. İnkişaf etmiş ölkələrdə adətən qadın karyerası ilə kişi karyerası arasında bir neçe illik məsafə müşahidə olunur, bu bir çox hallarda uşaqlı qadınların analıq məzuniyyəti(ləri) ilə bağlı olan bir haldır. Sistemin daxilində kişi və qadın karyeralarının modellərinin tərtib olunması sistem daxilində bərabər iştirak üçün olan imkanların vı əngəllərin daha dərindən öyrənilməsi üçün faydalı olardı.