Dövlət və bələdiyyə idarəetməsinin müasir problemləri

11.4. Güclü mer- Zəif Şura modeli 
   
Güclü  mer  -Zəif  Şura  modelinə  görə  həm  şura,  həm  də  Mer  birbaşa  əhali 
tərəfindən seçilir. Mer geniş səlahiyyətlərə  malikdir, o  müstəqil şəkildə bələdiyyə 
məmurlarını vəzifəyə təyin edir, müstəsna hallarda bu təyinatı şura ilə razılaşdırır. 
Bu  modelə  görə  bir  çox  məsələləri  Mer  təkbaşına  həll  edir,  şuranın  qərarlarına 
münasibətdə veto hüququndan istifadə edə bilir. 
   
Məsəslən  hazırda  ABŞ-da  qraflıqların  idarə  olunması  üzrə  şuraların  işinin 
təşkilinin  formaların  biri  kimi  Güclü  mer  -Zəif  Şura  modeli  146  qraflıqda 
mövcuddur. Seçilən rəhbər qraflığın əsas siyasətinin istiqamətini müəyyənləşdirir 
və baxılmaq üçün QŞ-ya təqdim edir, qraflığın büdcə layihəsini tərtib edir, qraflığın 
nümayəndəsi qismində çıxış edir, inzibati aparatın rəhbər işçi və xidmətlərini təyin 
edir, QŞ-nın qərarlarının həyata keçirilməsinə nəzarət edir; onun QŞ-nın qərarlarına 
veto  qoymaq  hüququ  vardır.  Adətən  seçilən  başçı  onun  nəzarəti  altında  qraflığın 
inzibati  aparatına  rəhbərlik  edən  peşəkar  rəis  təyin  edir.  Qraflıqlar  şurası  seçilən 
başçının təklifi üzrə qərarlar çıxarır, qraflığın büdcəsini təsdiq edir, onun maliyyə 
işlərinə  nəzarət  edir,  idarəetmənin  təkmilləşdirilməsi  üzrə  tövsiyələri  işləyib 
hazırlayır. 
•  Modelin üstünlükləri: 
-  İcra  hakimiyyəti,  məsuliyyət  və  əlaqələndirmə  funksiyaları  merin  əlində 
cəmləşməklə onun siyasi liderlik statusunu təmin edir. 
•  Modelin nöqsanları: 
- Merlə şura arasında “hakimiyyət bölgüsü” məsələlərində həmişə potensial 
münaqişə ocağının mövcudluğu. 
Beləliklə ABŞ-da "Şura - mer" forması çox kiçik və çox böyük şəhərlər üçün 
səciyyəvidir.  Şəhərlərin  50  faizi  bu  forma  ilə  idarə  olunur.  Bütün  şuralar  əhali 
tərəfindən seçilir, şəhərlərin 90 faizinin merini də əhali seçir. Bəzi kiçik şəhərlərdə 
merləri şuralar seçir. Mer və şura şəhər idarəsinin şöbə və xidmət rəislərini təyin edir 
və onların fəaliyyətini əlaqələndirirlər. Səlahiyyətlər həcmindən asılı olaraq merlər 
- "güclü" və "zəif" merlərə bölünürlər. "Zəif" mer yalnız kiçik məmurları təyin edir 
və nüfuzlu vəzifələrə adam təyin etmək səlahiyyətindən məhrumdur. "Zəif" merin 
yanında  "güclü"  şura  fəaliyyət  göstərir  ki,  şəhərin  müdiriyyətinin  ali 
nümayəndələrini  məhz  o,  təyin  edir.  "Zəif"  mer  şuranın qərarlarına  veto  qoymaq 
hüququndan məhrumdur və ikiillik müddətə seçilir. 
  
"Güclü"  mer  şəhər  müdiriyyətinin  ali  nümayəndələrini  təyin  edir.  Şəhərin 
idarəetmə  orqanlarının  fəaliyyətinə  də  o,  rəhbərlik  edir.  "Güclü"  mer  şuranın 
qərarına veto qoymaq və onu şurada təmsil etmək hüququna malikdir. Büdcəni tərtib 

---

135 
 
etməsi ona bələdiyyələrin siyasətinin əsas istiqamətlərini təyin etmək və şuranı bu 
istiqamətləri təsdiq etməyə məcbur etmək imkanı verir. 
  
Hazırda ABŞ-da merlərin hakimiyyətinin gücləndirilməsi və "zəif" merlərin 
sayının azaldılması tendensiyası müşahidə olunur. 
  
Adətən "güclü" merlər 4 il müddətinə seçilirlər. Böyük şəhərlərdə "güclü" mer 
peşəkar  inzibatçı-rəis  tuta  bilər  ki,  öz  vəzifələrini  yerinə  yetirməkdə  ona  kömək 
eləsin. Bu cür inzibatçı rəislərə şəhər idarəsinin bəzi şöbə və xidmətlərin rəhbərlərini 
təyin etmək və işdən çıxarmaq səlahiyyətləri verilir. O həm də onların fəaliyyətinə 
nəzarət edir. 
  
Müxtəlif ştatlarda merlərin vəzifədən kənarlaşdırılmasının müxtəlif formaları 
mövcuddur. Bu formalar şuranın qərarından, seçicilərin səsverməsindən, məhkəmə 
qərarından və qubernatorun əmrindən ibarətdir. Adətən, şuraların az sayda - şəhərin 
əhalisinin sayından asılı olaraq 12 nəfərədək üzvü olur. Şuranın işinin böyük hissəsi 
komitələrdə həyata keçirilir.