Dövlət və bələdiyyə idarəetməsinin müasir problemləri

  
          
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

95 
 
Mövzu 9.  Bələdiyyələrin fəaliyyətinə  fəaliyyətinə nəzarət sisteminin 
təkmilləşdirilməsi. Bələdiyyələrin məsuliyyəti 
 
 
    9.1. Bələdiyyələrin fəaliyyətinə ictimai nəzarət. 
 
   9.2. Bələdiyyələrin fəaliyyətinə ictimai nəzarətin formaları və onların  
               təkmilləşdirilməsi. 
     9.3. Bələdiyyələrin fəaliyyətinə inzibati nəzarət və onun    
            təkmilləşdirilməsi 
     9.4. İnzibati nəzarətin həyata keçirilməsinin əsasları 
      
 
 
     
 
9.1. Bələdiyyələrin fəaliyyətinə ictimai nəzarət. 
 
Azərbaycan Respublikasinda  demokratik dövlət quruculuğu prosesinin tərkib 
hissəəsi kimi yaradılmış bələdiyyələr 15 ildən artıqdır ki, fəaliyyət göstərirlər. Kecən 
dövr  ərzində  ayr-ayrı  bələdiyyələr  yerli  özünüidarəetmənin  səmərəli  təşkilinə  nal 
olsalar da bunu ölkədə fəaliyyət göstərən butun bələdiyyələrə şamil etmək  mumkun 
deyildir. 
              Aparilan araşdirmalar belə bir qənaətə gəlməyə əsas verir ki,bələdiyyələr 
fəaliyyətləriinin  təşkilində “ müstəqillik”prinsipini daha cox qabardaraq ,bu zaman  
hüquqi dövlət quruculugunda daha önəmli olan “qanunculuq”və “aşkarlıq” kimi əsas 
prinsiplərə  tam  əməl    etməyə    səy  göstərmirlər. Nəticədə    qanunvericiliklə onlara 
verilmiş  hüquqlardan  istifadə  edərək    fəaliyyətlərini  qanunlara  uyğun  şəkildə, 
müstəqil qurmaq əvəzinə daha cox “müstəqillik” göstərərək inzibati və ya cinayət 
məsuliyyəti  yaradan fəaliyyət  nümayiş  etdirirlər. Bu cür  neqativ  hallarin  vaxtinda 
,baş  verməmişdən  öncə  garşısını  almaq  üçün  bələdiyyələrin  fəaliyyətinə  
mükkəmməl  nəzarət  sisteminin  yaradılması  vacibdir  .Məhz  bu  səbəbdən  
bələdiyyələrin müstəqilliyinin təminatı ilə yanaşı , onlarin məsuliyyətinin daha da 

---

96 
 
artırılması  məqsədilə    18  mart  2009-cu  il  tarixində    Azərbaycan  Respublikasının 
Konstitusiyasına  edilən əlavə və dəyişikliklərlə bağlı keçirilən Referendumda 
bələdiyyələrin müstəqilliyinin təminatını müəyyənləşdirən, Konstitusiyanın 146-cı 
maddəsinə  aşağıda göstərilən  bəndlər  əlavə edilmişdir: 
           1.  Bədiyyələr  öz  səlahiyyətlərini  həyata  keçirməkdə  müstəqildirlər,  bu  isə 
bələdiyyə  ərazisində  yaşayan  vətəndaşlar  qarşısında  onların  məsuliyyətini  istisna 
etmir.  Bələdiyyə  üzvlərinin  seçilməsi,səlahiyyətlərinin  dayandırılması  və  ya 
səlahiyyətlərinə xitam verilməsi,bələdiyyələrin vaxtından əvvəl buraxılması halları 
və qaydası qanunla müəyyən edilir. 
           2.  Bələdiyylərin  öz  səlahiyyətlərini  müstəqil  həyata  keçirməsi  Azərbaycan 
dövlətinin suverenliyinə xələl gətirə bilməz. 
           3. Dövlət bələdiyyələrin fəaliyyətinə nəzarət edir. 
           4.Qanunla müəyyən edilmiş hallarda və qaydada bələdiyyələr öz fəaliyyətləri 
barəsində Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə hesabat  təqdim  edirlər. 
            5.  Bələdiyyələrin  məhkəmə  tərəfindən  müdafiəsinə,  dövlət  orqanlarının 
qərarları nəticəsində yaranan əlavə xərclərin ödənilməsinə təminat verilir.   
            Beləliklə,  Azərbaycan  Respublikasında  bələdiyyələrin  fəaliyyətlərinin 
müstəqilliyinin  təminatı  ilə  bərabər  onların  məsuliyyətlərinin  də  konstitusion 
əsasları müəyyənləşdirildi.   
           Bələdiyyə  idarəçiliyi    təcrübəsi  daha  çox  olan  və  mükəmməl  yerli  
özünüidarəetməyə  malik,  inkişaf  etmiş  demokratik  dövlətlərdə    bələdiyyələrin 
fəaliyyətinə nəzarət  paralel olaraq iki formada həyata kecirilir: 
 
1.  İctimai nəzarət; 
2.  Dövlət nəzarəti. 
          
           Bələdiyyələrin 
fəaliyyətinə 
ictimai 
nəzarət 
dedikdə 
ictimaiyyətin 
nümayəndələrinin- vətəndaşların,seçicilərin,ayrı-ayrı sosial qrupların, KİV və QHT 
nümayəndələrinin bələdiyyələrin fəaliyyətində biləvasitə iştirak etmək,fəaliyyətləri 

---

97 
 
barədə  lazımi  informasiya  toplamaq  ,hesabatlar  tələb  etmək,təklif  və  tövsiyyələr 
vermək və s. kimi başa düşülür. 
           İctimai  nəzarətin  əsas  məqsədi  bələdiyyələrin  fəaliyyətinin  yerli  əhalinin  
mənafeyi  naminə  səmərəli  təşkil  edilməsindən  ibarətdir.  Eyni  zamanda  yerli 
özünüidarənin həyata keçirilməsində vətəndaşların iştirak etmək kimi konstitusion 
hüquqlarının reallaşdırılması üçün müvafiq şəraitin yaradılmasını nəzərdə tutur. 
          Yuxarıda  qeyd  edilən  hüquqi  əsasları  “Bələdiyyələrin  statusu  haqqında” 
Azərbaycan Respublikasının Qanununda aşağıdakı formada təsbit olunmuşdur: 
 
             Maddə 1. Yerli özünüidarə anlayışı 
            Azərbaycan  Respublikasında  özünüidarə  vətəndaşların  fəaliyyətinin 
təşkilinin elə bir sistemidir ki,bu sistem onlara qanun çərçivəsində yerli əhəmiyyətli 
məsələləri müstəgil və sərbəst şəkildə həll etmək hüququnu həyata keçirmək və yerli 
əhalinin  mənafeyi  naminə  Azərbaycan  Respublikası  Konstitusiyasının  144-cü 
maddəsinin II hissəsinə uyğun olaraq dövlət işlərinin bir hissəsini yerinə yetirmək 
imkanı  verir.  Bu  hüquqları  qanunla  müəyyən  edilmiş  qaydada  ümumi,  bərabər, 
birbaşa  seçki  hüququ  əsasında  sərbəst    ,şəxsi  və  gizli  səsvermə  yolu  ilə  seçilmiə 
bələdiyyə  üzvlərindən  ibarət  nümayəndəli  kollegial  orqanlar  (bələdiyyələr)  və  ya 
vətandaşların  yığıncaqları  həyata  keçirirlər.  Bələdiyyələr  öz  vəzifələrini  yerinə 
yetirmək  məqsədi  ilə  onların  qarşısında  məsuliyyət  daşiyan  ,  daimi  fəaliyyət 
göstərən icra strukturları yarada bilərlər.