Dövlət və bələdiyyə idarəetməsinin müasir problemləri

Mövzu 6. Bələdiyyə mülkiyyəti, onun tərkibi və problemləri  
 
6.1. Bələdiyyə mülkiyyəti, onun mahiyyəti. 
6.2. Bələdiyyə mülkiyyətinin tərkibi və formalaşması. 
6.3. Bələdiyyə mülkiyyətinə əmlakın verilməsi. 
6.4. Bələdiyyə mülkiyyətinə sahib olma hüququ. 
 
6.1. Bələdiyyə mülkiyyəti, onun mahiyyəti. 
Bələdiyyə  mülkiyyəti  -  bələdiyyəyə  mənsub  olan  bütün  növ  daşınar  və 
daşınmaz əmlakdır. 
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin “Bələdiyyənin mülkiyyətində 
olan  müəssisə  və  təşkilatlann  maliyyə  və  təsərrüfat  fəaliyyəti  göstəricilərinin 
qeydiyyata  alınması  qaydalannm  təsdiq  edilməsi  haqqında”  12  yanvar  2000-ci  il 
tarixli  3  nömrəli  və  bələdiyyə  mülkiyyətinə  verilən  dövlət  əmlakınm  siyahısının 
təsdiq edilməsi barədə 8 iyul 2002-ci il tarixli 106 nömrəli qərarlan qəbul edilmişdir. 
Həmin qərarlara, bələdiyyələrin statusu haqqında və başda normaqtiv-hüquqi aktlara 
əsasən bələdİ
3yə mülkiyyəti formalaşdırılmışdır. 
Bələdiyyə  mülkiyyətinin  tərkibinə  yerli  vergilər  və  ödənişlər  hesabma 
formalaşan yerli büdcənin vəsaiti, bələdiyyənin büdcədənkənar fondlan, bələdiyyə 
əmlakı, habelə bələdiyyə torpaqlan, bələdiyyə müəssisələri və təşkilatlan, bələdiyyə 
mənzil  fondlan  və  qeyri-yaşayış  binalan,  dövlət  və  xüsusi  mülkiyyətdə  olmayan 
yollar, bələdiyyə, təhsil, səhiyyə, mədəniyyət və idman müəssisələri, digər daşınar 
və daşınmaz əmlak daxildir. 
Bələdiyyənin öz mülkiyyəti, yerli büdcəsi və seçkili bələdiyyə orqanlan olur. 
Azərbaycan  Respublikası  Konstitusiyası  ilə  və  bu  qanunla  səlahiyyətlərinə  aid 
edilmiş yerli əhəmiyyətli məsələləri müstəqil surətdə həll edir. 
Bazar iqtisadiyyatmın inkişafı ilə əlaqədar vahid dövlət mülkiyyətinin dövlət, 
xüsusi  və  bələdiyyə  mülkiyyətinə  bölünməsi  əsasında  yenidən  qurulması  baş 
vermişdir. Dövlət mülkiyyətinin yeni ərazi strukturunım formalaşması nəticəsində 
inzibati-ərazi  qurumlan  çərçivəsində  yaşayan,  əhalinin  maraqlan  baxımından  həll 
olunan  məsələlərin  xarakterindən  asılı  olaraq  mülkiyyət  obyektlərinin  həcmi  və 
xarakterinin optimal uyğunlaşdıniması prinsipi meydana çıxır.  

---

59 
 
Ona görə də yerli özünüidarəetmə orqanlanmn təşkili və bu təşkilata dövlət 
tərəfindən  mülkiyyət  aynlaraq,  ümumi  mülkiyyət  münasibətlərində  bələdiyyə 
mülkiyyətinin  əvvəldə  qeyd  etdiyimiz  prinsipin  məntiqi  davamı  kimi  adlandıra 
bilərik. 
Məlumdur  ki,  yerli  özünüidarəetmə  və  ya  bələdiyyə  idarəetməsi,  bu  və  ya  digər 
inzibati-ərazi  vahidində  yaşayan  əhalini  təmsil  edən,  özünün  inzibati-idarəetmə 
aparatına malik olan, seçki əsasmda yaradılan orqan tərəfindən həyata keçirilən yerli 
əhəmiyyətli məsələlərin və işlərin həyata keçirilməsidir. 
Demokratiyamn  əsas  atributu  və  konstitusiyalı  quruluşun  əsaslından  sayılan 
bələdiyyə institutu bu gün Azərbaycan üçün tamamilə yeni və gənc bir təşkilatdır. 
Təbii ki, hər bir təşkilatın rasional fəaliyyəti öz mülkiyyətindən effektiv istifadə ilə 
bağlı  olduğu  kimi,  Azərbaycan  bələdiyyələrinin  də  səmərəli  inkişafı  bilavasitə 
bələdiyyə mülkiyyətinin düzgün və rasional idarə olunması ilə bağlıdır. 
Bələdiyyə  təşkilatınm  fəaliyyətinin  əsas  iqtisadi  vasitəsi  olan  bələdiyyə 
mülkiyyəti müasir iqtisadi sistemin ən vacib elementlərindən biri sayılır. 
Bu  müMyyət  ərazi  təkrar  istehsal  sisteminin  əsası  olub,  lokal  bələdiyyə 
təşkilatlan  çərçivəsində  təsərrüfat  və  sosial-məişət  təyinatlı  geniş  obyektlər 
şəbəkəsini özündə birləşdirir. 
Bələdiyyə  ərazisində  yaşayan  əhalinin  həyat  keyfiyyəti  bələdiyyə 
mülkiyyətinin  inkişafi  və  ondan  effektiv  istifadə  olunmasından  xeyli  dərəcədə 
asılıdır. Buna görə də, bu gün Azərbaycanda bələdiyyə mülkiyyətinin formalaşması 
və  təşəkkülü  prosesi  hələ  başa  çatma-  ımşdır.  Belə  ki,  bu  istiqamətdə  müəyyən 
normativ  hüquqi  bazanm  yaradılmasına  baxmayaraq,  bələdiyyə  mülkiyyətinin 
istehsal,  maliyyə  və  sosial  tərkib  formalarından  istifadə  olunması  müyazinətli 
xarakter  d^ımır.  Bunun  üçün  də  bütün  bu  tərkib  formalarmm  və  ümumilikdə 
bələdiyyə  mülkiyyətinin  sahə  və  ərazi  xüsusiyyətlərinin  yenidən  araşdmlaraq 
öyrənilməsi lazım gəlir. Bələdiyyə mülkiyyəti yerli əhalinin sosial müdafiəsinin əsas 
vasitəsi  olub,  yerli  özünüidarəetmə  orqanlanmn  öz  səlahiyyətləri  daxilində 
müstəqilliyinə  və  sərbəstliyinə  xidmət  edir.  Məhz  bələdiyyə  mülkiyyətinin  bu 
funksiyası ölkəmiz üçün çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

---

60 
 
Bələdiyyə  mülkiyyətinin  yerli  özünüidarəetmə  fəaliyyətində  oynadığı  vacib 
rola baxmayaraq, bu mülkiyyət forması tam tədqiq olunmamışdır və ona görə də bu 
günümüz  üçün  çox  aktualdır.  Mülkiyyət  münasibətlərinin  təhlili  metodologiyası 
bələdiyyə  mülkiyyətinin  mövcudluq  formasım  onun təşkili  formasından  ayırmağı 
tələb edir. Bu cür bölünmə bələdiyyə mülkiyyətinin məzmununda bir çox məsələləri 
aydmlaşdınr.  Konkret  desək,  bələdiyyə  mülkiyyətinin  mövcudluq  forması  bu 
təşkilatm  ərazi  xüsusiyyətləri  ilə  müəyyən  olunur.  O,  bələdiyyə  mülkiyyətinin 
obyekt  və  subyektləri  arasmda  olan  qarşılıqlı  münasibətlərin  real  məzmunu  kimi 
təzahür  edir.  Bələdiyyə  mülkiyyətinin  təşkili  forması  isə  bələdiyyə  ərazisində 
yaşayan əhalinin aynca səciyyəvi xüsusiyyətlərindən asılıdır. Buraya əhalinin gəlir 
səviyyəsi, əhali xərclərinin strukturu, milli xüsusiyyətlər və s. daxildir. 
Bələdiyyə mülkiyyəti dedikdə, ilk növbədə, bələdiyyə təşki- latmın sahibolma, 
istifadəetmə və sərəncamvermə kimi hüquqlan üzərində reallaşdıra bildiyi hər hansı 
əmlak nəzərdə tutulur;