Dövlət və bələdiyyə idarəetməsinin müasir problemləri

7.3.  Bələdiyyə  mülkiyyətinin  yerli  sosial  proqramların  yerinə  yetirilməsində 
rolu.  
“Bələdiyyələrin  statusu  haqqında”  Azərbaycan  Respublikasının  Qanununda 
göstərilir ki, bələdiyyələr yerli sosial müdafiə və sosial inkişaf proqramlan hazırlaya 
və  reallaşdua bilər. Yerli sosial  müdafiə və sosial inkişaf proqramlannda  məqsəd 
dövlətin  həyata  keçirdiyi  sosial  inkişaf  proqramlannda  nəzərdə  tutulmayan  və  ya 

---

74 
 
onlara əlavə olaraq yerli əhəmiyyətli sosial inkişaf məsələlərini həll etməkdir. Bazar 
münasibətlərinin  inkişaf  etdiyi  bir  şəraitdə  iş  yerlərini  artırmağın,  sərbəst  əmək 
ehtiyatlarım  istehsala  cəlb  etməyin  prinsipcə  yeni  imkanlanndan  istifadə 
olunmalıdır. Sahibkar təşəbbüskarlığımn stimullaşdınimasında, kiçik müəssisələrin 
və fermer təsərrüfatının inkişafinda bələdiyyə mülkij'yəti və büdcəsindən istifadə, 
yerli  iqtisadi  inkişaf  proqramlanmn  reallaşdmlması,  yerli  əhəmiyyətli  su 
mənbələrindən istifadə, yaşayış və qeyri-regional sosial siyasətin əsas vasitələri,yerli 
sosial  proqramlann  hazırlanması,  mənzil-istismar  və  kommunal,  tikintilərinin 
müəyyənləşdirilməsi,sosial  infrastruktur  sahələri  üzrə  norma  və  normativlərin 
müəyyənləşdirilməsi, sosial cəhətdən zəif olan əhali təbəqələrinə sosial xidmətlərin 
müəyyənləşdirilməsi,  yerli  vergilərin  müəyyənləşdirilməsi,  inzibati  planlaşdırma 
(şəhərsalma,  abadlaşdırma  və  s.)  yaşayış  binalanmn  saxlanması,  mənzil  tikintisi, 
kanalizasiya  təsərrüfatının  təşkili,  yollarm  və  körpülərin  tikilməsi  müstəsna  rol 
oynaya  bilər.  Bu  isə  yeni  iş  yerlərinin  açılması  və  məşğulluqda  olan  gərginliyin 
azalması  deməkdir.  Bundan  başqa,  bələdiyyələr  müvəqqəti  və  mövsümi  işlərin 
görülməsinə  də  yerli  işsizləri  cəlb  edə  bilər.  Bunun  üçün  bələdiyyələrdə  «ev 
xidməti»  qulluğunun  yaradılması  vacib  sayılmalıdu.  «Ev  xidməti»  qulluğunun 
əməkdaşlan kimsəsizlərə, xəstələrə, qocalara və başqa şəxslərə müqavilə əsasında 
yemək hazırlama, evləri təmizləmə, gəzintiyə çıxarma, bazarlıqetmə və digər iş və 
xidmətləri göstərə bilərlər. Bələdiyyələrdə eV xidmətinin yaradılması yerli əhaliyə 
əlavə  iş  yerləri  verməklə  bərabər  sosial  cəhətdən  zəif  sayılan  əhali  təbəqəsinin 
güzəranının  yaxşı-  laşdmlmasma  xidmət  göstərir.  Bundan  başqa,  bələdiyyələr 
müvəqqəti  oläraq  işsizləri  yarmarkaların  təşkilinə,  mərasim  xidmətlərinin 
görülməsinə, tarixi və mədəniyyət abidələrinin saxlanmasına, müxtəlif cür sərgi və 
yanşlann təşkilinə, ekoloji proqramların həyata keçirilməsinə, məişət tullantılanmn 
toplanması və emalına, bələdiyyə ərazisinin yaşıllaşdırılması və abadlaşdınimasına 
cəlb edə bilər. Hər bir regionda əhalinin məşğulluq səvİ
37əsinin artmasma aşağıdakı 
tədbirlər müsbət təsir göstərə bilər: 
- 
Azərbaycamn  ayn-ayn  regionlannm  inkişafında  daha  çox  iş  yerləri  yarada 
bilən strateji istiqamətlərin seçilməsi; 

---

75 
 
- 
bələdiyyələrin nəzdində ictimai işlər təsisatlarmın yaradılması; 
- 
ərazilərin əmək potensialmm saxlanması və rəqabət qabiliyyəti zəif olan əhali 
qruplarım  əmək  fəaliyyətinə  cəlb  etmək  məqsədilə  məşğulluğun  dövlət  və  yerli 
büdcə vasitəsilə subsidiyalaşdıniması; 
- 
əmək müfəttişlikləri vasitəsilə təkrar məşğulluğım tənzimlənməsi; 
- 
məşğulluğun  çevik  formalanndan  (hər  şeydən  əvvəl  azyaşlı  uşaqlan  olan 
qadınlar üçün natamam iş rejiminin tətbiqi) istifadə edilməsi; 
- 
işsizlərin yeni ixtisaslar qazanmasımn həvəsləndirilməsi; 
- 
məşğulluq  problemi  gərgin  olan  regionlardan  əməkqabiliyyətli  əhalinin 
miqrasiyasımn təşkili; 
- 
yerlərdə  qədim  sənət  növlərini  inkişaf  etdirən  kiçik  biznes  strukturunun 
yaradılması. 
Bələdiyyə mülkiyyəti mikro (kiçik) biznes mühitinin inkişafina da təkan verir. 
Onun  sayəsində  müəssisələrin  yeni  təşkilati-hüquqi  formalan  yaranaraq, 
inteqrasiyası  va  diversifikasiyası  baş  verir.  Bu  isə  onu  göstərir  ki,  bələdiyyə 
mülkiyyətinin iqtisadi funksiyası həm də mülkiyyət münasibətlərinin təkrar istehsalı 
prosesini  əhatə  edir.  Bu  prosesdə  bələdiyyə  mülkiyyəti  bir  fenomen  olaraq,  yerli 
iqtisadiyyatm müstəqilliyi və sərbəstliyinini əsası və bələdiyyə resurslanndan daha 
səmərəli istifadənin təminatı kimi çıxış edir. 
Bələdiyyə mülkiyyətinin sosial funksiyasına aşağıdakılar aid edilir: 
- 
Sosial tələbatlann ödənilməsi; 
- 
Yerli əhalinin sosial müdafiəsi. 
Bələdiyyə mülkiyyətinin sosial funksiyası vasitəsilə bələdiyyə əhalisinin bütün 
tələbatlarım təmin etmək mümkün olur. Həmin tələbatlann təmininə istiqamətlənən 
sosisal bələdiyyə obyektləri yerli özünüidarə əhalisinə xidmət etməklə, sosial inkişaf 
siyasətinin apa- nlmäsına təkan verir. Bələdiyyə mülkiyyətinin sosial funksiyasına 
aid edilən yerli əhalinin sosial müdafiəsi məsələsində də yerli özünüidarə mülkiyyəti 
kənarda qalmır. Belə ki, o, bələdiyyə əhalisinin hər bir üzvünün sosial müdafiəsinə 
geniş  zəmin  yaradır.  Bələdiyyə  mülkiyyətinin  iqtisadi  və  sosial  fimksiyalanmn 
reallaşma  hüdudlan  bir-biri  ilə  tamamilə  şərtlənmişdir.  Bu  funksiyalann  hər  biri 

---

76 
 
şəffafdır  və  qarşılıqlı  olaraq  bir-birini  tamamlayır.  Qeyd  olunan  funksiyalann 
təhlilindən aydm olur ki, bələdiyyə mülkiyyətinin formalaşması və effektiv istifadəsi 
ən çox asılıdır: 
1. 
Bələdiyyə  mülkiyyətinin  sosial  və  iqtisadi  tərkibləri  arasındakı 
münasibətdən; 
2. 
Bələdiyyə mülkiyyətinin hansı reallaşma formasmm (məsələn, əmlak, 
müəssisə, qiymətli kağızlar və s.) seçilməsindən.