Dr. Mustafa Kemal akgül mpm (Grup Yönetmeni) Cengiz aydin milli Kütüphane Neziha Çarkit meb cemal gemci cymsoft aysim hançer kızılay Kemal karakoçak kamuBİb yk temsilcisi Burçin ÖKSÜz software ag ersin Tufan yalvaç Maliye Bakanlığı

Uzman sistemin yararları ve uygulamaları

Uzman sistem teknolojisinin kullanılması ile önemli yararlar sağlanmaktadır. Aşağıda bu yararlara değinilmiştir:

• 
  Karar verme işleminde doğruluk ve güvenirlilik artışı ;
  

Uzman sistemler bir veya daha çok uzman tarafından sağlanan bilginin şekilsel bir temsilini içerirler. Bilginin en iyi şekilde sağlanan organizasyonundan dolayı, uzman sistemler kalıcı ve güvenilir sonuçları elde etme yeteneğini sağlayarak, insan beyninde gerçekleşen bilgi işlemle ilgili tutarsızlıkları giderir.

Örneğin XCON isimli uzman sistem DEC bilgisayarlarını oluşturmak için kullanılmaya başlanmadan önce, çalışanlar % 65 doğrulukla bilgisayarları oluşturabiliyorlardı. XCON sisteminin kullanılması ile birlikte bu doğruluk oranı % 98’e yükselmiştir. Artan doğruluk ve güvenirliğe ek olarak, sistem önemli ölçüde birikime neden olmuştur.

• 
  Zamanında karar verme;
  

Bir çok sahada, doğru uzman her zaman bulunamayabilir. Bu yokluk karar verme işleminde gecikmelere yol açabilir. Uzman sistemler bilgi ve yeteneği yaygınlaştırarak, erişilebilirliği arttırır ve gecikmelerin en aza indirgenmesini sağlar.

• 
  Uzman çalışanların verimli kullanımı;
  

Genellikle, uzmanlık deneyimi belli bir işi yıllarca uygulayarak gelişir. Bir kurum genç uzmanların deneyimini arttırmak için zaman ve paraya yatırım yapar. Bu yüzden, deneyimli uzman çalışanlar oldukça değerli, yüksek ücretli ve yokluğu algılanabilir. Buna rağmen, bu değerli bilgi kaynağı uzmanın ölmesi, emekli olması veya başka bir firmaya geçmesi durumunda kolayca kaybedilebilir. Bir uzman sistem bu bilgileri kaydetmek ve dokümantasyon için yöntem sağlar. Kurumlar bu bilgilerin değerini uzmana göre, kolayca elde edilebilir varlığa transfer etmenin yolunu uzman sistem kullanarak bulabilirler. Uzman sistemlerin gelişmesi tekrar tekrar ortaya çıkan problemleri çözmekte uzmanlara olan bağımlılığı ortadan kaldırır. Bu yüzden bir kurumun araştırma ve geliştirmeye kaynak ayırması kolaylaşır. Uzman sistemlerin bir başka avantajı da deneyimsiz personelin kısa sürede verimli hale gelmesine neden olmasıdır.

• 
  Karar verme konusunda dokümantasyon;
  

Bugünkü organizasyonlarda yer alan uzmanlar herhangi bir ortamda yazılı olarak tutulmayan sezgilere dayanan kararlara varırlar. Bu kurallar devamlı olarak ortaya çıkan problemleri çözerken elde edilen deneyimden çıkartılır. Bir uzman sistem bu kuralların belgelere dayandırılarak açık olarak kodlanmasını gerektirir. Bu durum uzman sistemlere dokümantasyon özelliğini kazandırır. Uzmanlar karar verme aşamasına kadar sezgisel yöntemdeki adımları gözden geçirmek için zaman ayırmak istemezler. Bir uzman sistemdeki bir yöntemin açık olarak belgelenmesi gerekir. Bu durum uzmanların yöntemi incelemelerine ve büyük bir olasılıkla da yöntemin gelişmesine neden olur. Uzman sistem geliştirme işleminin kendisi de yöntemlerin gelişmesine katkıda bulunur. Bu yararları sağlayabilen uzman sistemlerin uygulama alanları da giderek genişlemektedir. Aşağıdaki liste geliştirilmiş bulunan uzman sistemlerin uygulama alanlarını göstermektedir.

Yatırım, finans, satınalma Danışmanlığı	İşletme, mühendislik Danışmanlığı ve öğrenimi
Tıbbi teşhis ve reçete	Askeri tehdit değerlendirmesi
Tıbbi bilgi otomasyonu	Taktiksel hedefleme
Kimyasal veri yorumu	Elektronik savaş
Hedef tespit ve ayrımı	Uzay savunması
Hava trafik kontrolü	Kimyasal ve biyolojik sentez
Donanımda oluşan hata tespiti	Maden ve petrol arama
Bilgisayar konfigurasyon seçimi	Planlama / zaman programlama
Kayıt kabul	Eczacılık, hukuk, muhasebe,
Sinyal yorumu	Konuşma algılama
Maliyetlendirme Akıllı bilgi bankası erişimi	Yapı tasarım, planlama kontrol ve yönetimi

Uygulama alanları kısıtlı görünmesine rağmen, uzman sistemler özellikleri gereği uygulama alanlarını genişleteceklerdir. Bilgi bankalarında binlerce kurala sahip uzman sistemler çoğalmaktadır. İki binli yıllarda kitap veya makaleleri okuyarak bilgisini genişleten, yenileyebilen, yarı otomatik olarak kendi kendini yönetebilen sistemleri görmeye başlayabiliriz. Bu gelişmeler herkesin kullanımına ayrılabilecek özel uzman sistemlerin yer aldığı olgunluğa erişmiş bir bilişim toplumunun habercisidir. Diğer taraftan, üretim ve bilgi maliyeti büyük ölçüde düşerek, sosyal iyileştirme için önemli fırsatlar ortaya çıkacaktır.