Dr nazim beratli

V. ARAŞTIRMA VE YENİLİĞİN GELİŞTİRİLMESİ
21. Üniversiteler toplumun bilimsel ve teknolojik bilgi ve anlayış ihtiyacına yanıt olarak tüm üzeylerde öğrencilere araştırma tabanlı geniş bir eğitim sağlama sorumluluğu üstlenirler.
22. Üniversiteler kaynakların ideal kullanımı ve kurumsal araştırma stratejileri yoluyla araştırma ve yeniliği geliştirmek üzere kendi sorumluluklarını yerine getirmelidirler. Farklı profilde olmaları farklı ortaklarla çalışarak araştırma ve yenilik sürecinde artan bir şekilde yer almalarını sağlar.
23. Üniversiteler Avrupa araştırmasının kalitesi ve mükemmelliğinin geliştirilmesi için Avrupa Araştırma Kurulu’nun (ERC) kurulmasını şiddetle desteklerler ve hükümetlere ve EC’ye bunu Yedinci Çerçeve Programında hızla oluşturmaları çağrısında bulunur. Pek çok Avrupa ülkesinde ve Altıncı Çerçeve Programında tanımlanmış iyi uygulamaları takip ederek, hükümetler açılma ve ulusal finansmanı koordine etme ihtiyacının bilincinde olmalıdırlar.
24. Üniversiteler araştırma üniversitelerinin gereken güçlendirilmesi ve tüm üniversitelerde araştırma tabanlı öğretim için kaynakların sağlanması ihtiyacı arasında bir gerilim olduğunu kabul ederler. Hükümetlere, yeniliği teşvik eden şebekelerde önemli düğüm noktaları olarak üniversitelerin özel rolünü tanımaları ve bölgesel düzeyde aktarmaları ve bu süreci güçlendirmek için gerekli finansal desteği hazır hale getirmeleri çağrısında bulunulur.
VI. ARAŞTIRMA EĞİTİMİ VE ARAŞTIRMACI KARİYERLERİ

25. Doktora programlarının tasarımı şunları sağlayacaktır: doktora programlarının merkez unsuru araştırma yoluyla bilginin ilerlemesi olmakla beraber, doktora eğitimi, araştırma becerisinin ve aktarılabilir becerilerin geliştirilmesi yoluyla, akademi çevresinden daha geniş olan istihdam pazarının ihtiyaçlarını karşılayacaktır; doktora programları 3-4 yıl tam zamanlı çalışmaya tekabül eder; ortak uluslararası doktora programları güçlendirilir, ve doktora adayları hem öğrenciler olarak ve hem de eşit haklara sahip erken aşama araştırmacıları olarak değerlendirilir.

26. Üniversiteler “Araştırmacılar için Avrupa Beyannamesi/Araştırmacıların İşe Alınması için Kurallar”ın benimsenmesini kabul eder ve en azından “beyin göçünün” önlenmesini değil, Avrupa’da araştırma kariyerlerinin geliştirilmesi konusunda diyalogdaki ana rollerini vurgularlar.
VII. GÜÇLÜ KURUMLAR İÇİN KALİTE

27. Üniversiteler sistematik kalite kültürü, özerklik kapsamı ve finansman düzeyleri arasındaki bağlantıya vurgu yaparlar ve Avrupa üniversitelerinin genel kalitesinin yükseltilmesi için daha büyük özerklik ve yeterli finansman düzeylerinin önemli olduğunu kabul etmeleri için hükümetlere çağrıda bulunurlar.

28. Üniversiteler kurumsal misyonlarına ve hedeflerine uygun bir dahili kalite kültürünün geliştirilmesi, yerleştirilmesi ve genelleştirilmesi konusunda kararlıdırlar. Bu kararlılık EUA’nın kalite ile ilgili faaliyetlerinde yer alan kurumların giderek artan sayısı tarafaından gösterilir. Üniversiteler, harici kalite güvence prosedürlerinin yasallığı ve bunlara güvenin tüm paydaşlar arasında (öğrenciler, öğretmenler, ulusal makamlar) bir ortaklıktan ve bu prosedürlerin, amaçları ve izlemesi konusunda paylaşılan bir anlaşmadan türediğine inanmaktadırlar.
29. Üniversiteler kurumsal denetim prosedürleri ile özerklik ve hesap sorulabilme arasında bir dengeyi savunurlar: bu kurumsal denetim prosedürleri ülkelere ve kurumlara kültürel olarak adapte edilmiş ve farklı misyonları ve profilleri ile aynı doğrultuda bir amaca uygunluk yaklaşımı içerir; kalite kontrolünden ziyade stratejik iyileştirme ve değişimi hedefler; Avrupa değerlendirme ekipleri ile bir Avrupa boyutu geliştirmek ve toplumla angajmanı ve Bologna Süreci’nin sosyal boyutuna katılımı hesaba katmak üzere tasarlanmıştır.
30. Üniversiteler, Avrupa’nın üniversitelerinin genel kalitesini güçlendirecek sorumluluk prosedürlerini geliştirmek için “E4”de (ENQA, ESIB, EUA ve EURASHE’den oluşur) Avrupa seviyesinde bir diyalog ve ortaklık konusunda kararlıdırlar. EUA, Bergen için ENQA’yı destekler, kalite güvencesi için standartlar ve ilkeler, Avrupa kalite güvencesi ajansları sicili oluşturulması ve Avrupa Sicil Komitesi buna dahildir.
VII. GÜÇLÜ KURUMLARIN FİNANSMANI

31. Avrupa üniversiteleri yeterince finanse edilemez ve kıyaslanabilir finansman düzeyi olmadan diğer sistemlerle yarışması beklenemez. Şu anda, EU ülkeleri, Gayri Safi Milli Hasılalarının Birleşik Devletlere kıyasla yaklaşık yarısı oranında üniversitelere harcama yapmaktadırlar. Avrupa’nın Lizbon hedefleri yüksek olmakla birlikte, araştırma ve yüksek öğretim için kamusal finansman duraklamaktadır. Üniversiteler zayıflatılmış kamu desteğinin demokrasinin sürdürülmesindeki rollerini ve kültürel, sosyal ve teknolojik yeniliğin teşvik edilmesi için kapasitelerini yıprattığını öne sürüyorlar.

32. Üniversiteler fon akışlarını çeşitlendirmeye çalışıyorlar. Birleşik kamusal/özel finansman modelleri araştırmak ve EUA içinde ve paydaşlarla birlikte yapılandırılmış ve delile dayalı tartışmalar başlatmakta kararlılar. Komple ekonomik maliyet modelleri geliştirecekler ve hükümetlere fonları buna göre tahsis etmeleri çağrısında bulunacaklar.
33. Sorumluluk ve saydamlık açısından üniversiteler iyi uygulamayı araştırmak liderliği desteklemek ve profesyonel yönetimi güçlendirmek konusunda kararlıdırlar.
IX SONUÇ

34. Üniversiteler Bilgi Avrupası içindeki rolleri hakkındaki stratejik tartışmayı şekillendirmek arzusundalar. Üniversiteler hükümetlere yüksek öğretim ve araştırma bütçelerini geleceğe yatırım olarak görmeleri çağrısında bulunmaktalar. Üniversiteler Glasgow’da en yüksek Avrupa politik düzeyinde başlayan diyalogu memnuniyetle karşılar ve güçlü Avrupa’nın güçlü üniversitelere ihtiyaç duyduğu mesajını iletir.

EUA, Brüksel, 15 Nisan 200

HASTA HAKLARI VE SORUMLULUKLARI?¹⁷⁷

"Sağlık hakkı, kişinin toplumdan, devletten, sağlığının korunmasını, gerektiğinde tedavi edilmesini, iyileştirilmesini isteyebilmesi ve sağlığını sürekli geliştirebilmesi için toplumun sağladığı olanaklardan yararlanabilmesidir."

"Yaşama Hakkı"nın en önemli bileşenlerinden birisi olan sağlık ve sağlıklı yaşama hakkı, pozitif statü hakları arasında yer almaktadır.

Sağlıklı olma, sağlıklı olma halini sürdürme ve sağlığını geliştirme hakkı

 Koruyucu sağlık hizmetlerini alabilme ve yararlanabilme

 Sağlıklı bir ortam, çevre ve barınma koşulları

 Yeterli ve dengeli beslenme

 Sağlığını geliştirebilme

 Çalışma ve iş hürriyeti, üretebilme hakkı,

 Demokratik bir ortam ve eşit insan ilişkileri,

 Düşünce, inanç ve bunları ifade edebilme özgürlüğü, 
biçiminde ifade edilebilecek koşul ve ortamın varlığına bağlı haklardır. Bunlar kaynağını insan haklarıyla ilgili temel kurallar ve normlardan alır. Gerek uluslar arası ve uluslar üstü, gerekse ülke içinde geçerli olan ve kabul görmüş, kodlarla ve kurallarla düzenlenir, Salt insan olma niteliği bu haklara sahip olabilmek için yeterlidir.

Sağlıklı olmak, sağlığını geliştirmek ve sağlığına yönelik olumsuzluklardan korunarak yaşamını sağlıklı bir şekilde sürdürmek doğal bir insan hakkıdır. Ancak herkesin bilerek ya da bilmeyerek yaptığı bazı davranışlar da dahil bir çok değişik etken nedeniyle sağlığını ve sağlıklılık halini yitirebilir yani hastalanabileceğini de kabul etmek gerekir. İşte sağlıklı yaşama hakkının bütünleyeni olan gereksinilen sağlık hizmetinin alınması sırasında insanların yararlandığı haklara hasta hakları denilmektedir.

İnsanların yitirdikleri sağlıklarına yeniden kavuşmak üzere onlara yardımcı olan ve sağlık hizmeti veren kişilerle olan ilişkilerinde bir “insan” olarak sahip oldukları hakların bütünüdür.

Hasta hakları, en genel anlamıyla;

 hasta olmadan önce hastalandıkları zaman yararlanacakları ulaşılabilir yeterli ve etkin sağlık hizmetinin önceden hazır olarak bulunuyor olmasını,

 hastalanıldığında ya da sağlıklılık hali yitirildiğinde bir sağlık kurumunda yetkin ve standart bir sağlık hizmeti almayı,

 hastalıkların insanlarda bıraktığı kalıcı olumsuzluklarla birlikte yaşayabilmek için gerekli olan hizmetlerden yararlanmayı 
kapsayacak kadar geniş bir içeriğe sahiptir. Ayrıca ortaya çıkan somut durumlara göre gelişme ve genişleme halindedir.

Tüm bu hakları insanlar kendileri talep edemeyecek durumda oldukları zaman yakınları tarafından talep edilip kullanıldığı için ya da hastalık sürecinin olumsuz sonuçlarından hasta yakınları da doğal olarak etkileneceği için “hasta yakını haklarıyla” birlikte ele alınır.

Bu haklar kaynağını nereden alır?

Hasta haklarının; İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi gibi kapsamı ve temelleri insan haklarıyla ilgili uluslararası sözleşme ve bildirgelerde de belirlenmiştir. Daha sonra bu konuya ilişkin kuralları düzenleyen özel belgeler oluşmuştur. Bunların başında Dünya Tabipler Birliği'nin 1981 yılında kabul ettiği “Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi”gelir. 1994 yılında Amsterdam’da kabul edilen “Avrupa’da hasta haklarının geliştirilmesi bildirgesi” ise bu hakları daha da ayrıntılı hale getirmiştir. 1998'de yayınlanan Avrupa Bioetik Konvansiyonu ise tıbbi uygulamalara ilişkin uyulması gereken yasal statüyü belirleyecek normları ortaya koymuştur.

Ülkemizdeki yasal düzenlemeler hasta hakları konusunda yeterli mi?

Mevzuatımızda, hasta hakları açısından herkes tarafından bilinen, uygulanan veya talep edilen ayrıntılı ve net kurallar yoktur. Birçoğu genel hukuksal düzenlemelerle belirlenir. Hasta haklarının özel olarak ele alındığı bazı kurallar, 1928'de çıkarılmış tıp mesleğinin uygulanmasına ilişkin bir yasada ve 1999'da değiştirilerek adı “Tıp Meslek Ahlak İlkeleri” olan, daha önce 1961'de çıkarılmış bulunan, “Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi”nde yer almaktadır. Son olarak ülkemizde yayınlanan hasta hakları ile ilgili bir TSE Standardı yapılmıştır. Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan “Hasta Hakları Yönetmeliği” 1 Ağustos 1998'de Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu konuda yapılan düzenlemeler bunlardan ibarettir..

Hasta hakları neleri içerir?

Hasta hakları temel olarak Lizbon Bildirgesinde ortaya konulmuştur. Bu bildirge ana hatları ile hekim-hasta ilişkisiyle ilgilidir. Bildirgede tanımlanan temel haklar şunlardır:

1. Hasta, hekimini özgürce seçme hakkına sahiptir.

2. Hasta, hiçbir dış etki altında kalmadan özgürce klinik ve etik kararlar verebilen hekim tarafından bakılabilme hakkına sahiptir.

3. Hasta yeterli ölçüde bilgilendirildikten sonra önerilen tedaviyi kabul ve reddetme hakkına sahiptir.

4. Hasta, hekimden tüm tıbbi bilgi ve özel hayatına ilişkin bilgilerin gizliliğine saygı duyulmasını bekleme hakkına sahiptir.

5. Her hastanın onurlu bir şekilde ölmeye hakkı vardır.

6. Hasta uygun bir dini temsilcinin yardımını içeren ruhi teselliyi kabul veya reddetme hakkına sahiptir.

Ancak hastalanmadan önceye ilişkin sağlık hizmetine ulaşabilme ve yararlanma hakkı ile hastalıkların sekelleri ve oluşturduğu sakatlıklarla birlikte toplumun normal bir bireyine sunulan her türlü hak ve olanaktan yararlanma hakkını da bunların ardına eklemek gerekir.

1 Ağustos 1998 tarihinde Sağlık Bakanlığı'nca yayınlanan “Hasta Hakları Yönetmeliği”nde ifade edilen hasta hakları yine aynı bakanlığın sağlık kurumlarına gönderdiği ve birçok kurumda duvarlarda çerçevelenmiş bir şekilde asılı bulunmaktadır. Bir tür yazılı emir niteliğinde olduğu için bu metni aynen aktarıyoruz:

“Bu sağlık kuruluşuna, sağlık hizmeti almak için başvuran herkesin;

 Hizmetten genel olarak faydalanma: Adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sağlıklı yaşamanın teşvik edilmesine yönelik faaliyetler ve koruyucu sağlık hizmetlerinden faydalanmaya,

 Eşitlik içinde hizmete ulaşma: Irk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, ekonomik ve sosyal durumları dikkate alınmadan hizmet almaya,

 Bilgilendirme: Her türlü hizmet ve imkanın neler olduğunu öğrenmeye,

 Kuruluşu seçme ve değiştirme: Sağlık kuruluşunu seçme ve değiştirmeye ve seçtiği sağlık kuruluşunda verilen sağlık hizmetlerinden faydalanmaya,

 Personeli tanıma, seçme ve değiştirme: Sağlık hizmeti verecek ve vermekte olan tabiplerin ve diğer personelin kimliklerini, görev ve unvanlarını öğrenmeye, seçme ve değiştirmeye,

 Bilgi isteme: Sağlık durumu ile ilgili her türlü bilgiyi sözlü ve yazılı olarak istemeye,

 Mahremiyet: Gizliliğe uygun bir ortamda her türlü sağlık hizmetini almaya,

 Rıza ve izin: Tıbbi müdahalelerde rızanın alınmasına ve rıza çerçevesinde hizmetten faydalanmaya,

 Reddetme ve durdurma: Tedaviyi reddetmeye veya durdurulmasını istemeye,

 Güvenlik: Sağlık hizmetini güvenli bir ortamda almaya,

 Dini vecibelerini yerine getirebilme: Kuruluşun imkanları ölçüsünde ve idarece alınan tedbirler çerçevesinde, dini vecibelerini yerine getirmeye,

 Saygınlık görme: Saygı, itina ve ihtimam gösterilerek, güler yüzlü, nazik, şefkatli bir yaklaşımla sağlık hizmeti almaya,

 Rahatlık: Her türlü hijyenik şartlar sağlanmış, gürültü ve rahatsız edici bütün etkenler bertaraf edilmiş bir ortamda sağlık hizmeti almaya,

 Ziyaret: Kurum ve kuruluşlarca belirlenen usül ve esaslara uygun olarak ziyaretçi kabul etmeye,

 Refakatçi bulundurma: Mevzuatın, sağlık kurum ve kuruluşlarının imkanları ölçüsünde ve tabibin uygun görmesi durumunda refakatçi bulundurmayı istemeye,

 Müracaat, şikayet ve dava hakkı: Haklarının ihlali halinde, mevzuat çerçevesinde her türlü müracaat, şikayet ve dava hakkını kullanmaya,

 Sürekli hizmet: Gerektiği sürece, sağlık hizmetlerinden yararlanmaya,

 Düşünce belirtme: Verilen hizmetler konusunda düşüncelerini ifade etmeye, hakkı vardır.”

Burada yer verilen haklar dışında ülkemizin de "Aday Ülke" olduğu Avrupa Birliği''nin kabul ettiği Hasta Hakları Ana Statüsü'nde tanımlanan "14 Hasta Hakkı" arasında tanımlanmış bazı yeni haklar da bulunmaktadır. Bunları da başlıklarıyla şöylece sıralayabiliriz:

Koruyucu Tedbirlerin Alınması Hakkı (1. Madde) 
Her bir birey hastalıktan korunmak için uygun hizmet (tedavi) alma (görme) hakkına sahiptir. 
Bu amaca ulaşmak için sağlık hizmetlerinin görevi, risk taşıyan çeşitli grupların düzenli aralıklarla ücretsiz olarak sağlık hizmetlerinden ve bilimsel araştırma sonuçları ile teknolojik yeniliklerden herkesin yararlanmasını sağlamaktır.

Özgür Seçim Hakkı (5. Madde) 
Yeterli bilgiye sahip her birey farklı tedavi prosedürleri (yöntemleri) ve tedaviyi verecek kişiler arasında seçim yapma hakkına sahiptir. 
Hasta, hangi teşhis ve tedavi yöntemin kullanılacağı ve doktor , uzman veya hastane seçimi konularında karar verme hakkına sahiptir. Sağlık hizmetleri, bu tedaviyi uygulayacak çeşitli merkezler (sağlık kurumları) ve doktorlar ile alınan sonuçlar hakkında bilgi vererek bu hakkın kullanılabileceğini temin etmelidirler. Bu hakkın kullanımını kısıtlayan tüm engeller kaldırılmalıdır. 
Doktoruna güvenmeyen bir kişi başka bir doktor talep edebilir(seçebilir).

Hastaların Vaktine Saygı (7. Madde) 
Her birey hızlı ve önceden belirtilen süre içerisinde gerekli tedaviyi alma hakkına sahiptir. Bu hak tedavinin her aşaması için geçerlidir. 
Durumun aciliyeti ve spesifik standartlar bazında belli bir süre içinde verilmesi gereken hizmetler dikkate alınarak bekleme sürelerinin belirlenmesi sağlık hizmetlerinin görevidir. Her bireye hizmetten yararlanma konusunda garanti verilmeli ve bekleme listesi söz konusu olduğunda hemen imzalamaları temin edilmelidir. 
Her bir birey istediği takdirde gizlilik hakkına saygı göstermek kaydıyla bekleme listelerine bakabilir. 
Önceden belirlenen süre içerisinde sağlık hizmeti verilemezse aynı kalitede alternatif hizmetler kullanım ihtimali garanti edilmeli ve bundan kaynaklanan harcamalar makul bir süre içerisinde hastalara geri ödenmelidir. 
Doktorlar hastalarına bilgi verme süresi dahil olmak üzere yeterli zaman ayırmalıdır.

Kalite Standartları Hakkı (8. Madde) 
Kesin standartların uyumu ve özellikleri kapsamında her birey yüksek kalitede sağlık hizmetinden yararlanma hakkına sahiptir 
Kaliteli sağlık hizmeti hakkı , sağlık kurumları ve sağlık personelinin teknik performans, konfor ve insan ilişkileri açısından tatmin edici seviyelerde sunum yapmasını gerektirir. Kesin kalite standartları genel ve istişari prosedürlerle sabitlenen ve düzenli(periyodik) olarak kontrol edilip değerlendirilen kesin kalite standartlarının uyum ve özellikleri anlamına gelmektedir.

Yenilik Hakkı (10.Madde) 
Ekonomik veya mali durumlardan bağımsız olarak(gerekçeler dikkate alınmadan) her birey uluslararası standartlara göre, yeniliklerden -teşhis prosedürleri dahil olmak üzere- yararlanma hakkına sahiptir. 
Sağlık Hizmetlerinin görevi, özellikle az rastlanan hastalıkları dikkate alarak biotıp alanında araştırmalar yapmak ve onları desteklemektir. Araştırma sonuçları uygun bir şekilde yayınlanmalıdır (duyurulmalıdır).

Gereksiz ağrı/acı ve Sıkıntıdan Sakınma Hakkı (11.Madde) 
Her birey hastalığının her evresinde (aşamasında), mümkün olduğu ölçüde acı ve sıkıntıdan korunma hakkına sahiptir. 
Sağlık Hizmetleri, bu bağlamda(bu amaçla) hastanın tedavisinin kolay ve rahat geçmesi için gerekli tedbirleri almalıdır.

Kişisel Tedavi Hakkı (12.Madde) 
Her birey kendi kişisel ihtiyaçlarına göre teşhis ve tedavi programlarını yönlendirme hakkına sahiptir. 
Sağlık Hizmetleri, bu amaçla bireye endeksli ve ekonomik durum ön plana çıkartılmadan yani tedavi hakkını her zaman ilk sırada tutan esnek programlar temin etmelidir.

Tazminat Hakkı (14.Madde) 
Sağlık tedavisi sırasında fiziksel veya manevi ve psikolojik zarar gören bireyin kısa bir sürede tazminat alma hakkı vardır. 
Sağlık Hizmetleri , sorumluluğun gerçekte kimde olduğu tespit edilemese bile , zararın nedeni ve önemi (ciddiyeti) ne olursa olsun tazminat hakkının her zaman var olduğunu temin etmelidir.

Bu haklar nasıl elde edilir, nasıl kullanılır?

Herkes ilkönce haklarının neler olduğunu doğru olarak bilmelidir. Hiç bir hak onun gerektirdiği ödev ve yükümlülükleri yerine getirmeden elde edilemez. Dolayısıyla “haklarını bilmek” ve onun için “bir şeyler yapmak” ve hemen ardından o hakları “istemek ve kullanmak” için çaba göstermek gerekir. Herkes sağlık hizmeti sunan kişi ve kurumlara karşı bu haklarının bilincinde olduğunu belirtmeli ve haklarını kullanmak istediğini ifade etmelidir.

Hastaların Sorumlulukları Nelerdir?¹⁷⁸

• 
  Kişiler kendi sağlığına dikkat etmek için elinden geleni yapmalı ve sağlıklı bir yaşam için verilen tavsiyelere uymalıdır.
  
• 
  Kişi uygunsa kan verebilir yada organ bağışında bulunabilir.
  
• 
  Basit durumlarda kişiler kendi bakımlarını yapmalıdır.
  
• 
  Hasta,sağlık,sosyal güvenlik ve kişisel bilgilerindeki değişikliklerini zamanında bildirmek durumundadır.
  
• 
  Hasta,sağlık karnesinin (Bağ-Kur,Yeşilkart gibi) vizesini zamanında yaptırmak zorundadır.
  
• 
  hasta,yakınlarını,daha önce geçirdiği hastalıkları,yatarak herhangi bir tedavi görüp görmediğini,eğer varsa halen kullandığı ilaçları ve sağlığıyla ilgili tüm bilgileri tam ve eksiksiz vermelidir.
  
• 
  Hasta,başvurduğu sağlık kuruluşunun kural ve uygulamalarına uymalıdır.
  
• 
  Hasta,Sağlık Bakanlığı ve diğer sosyal güvenlik kurumlarınca belirlenen sevk zincirine uymalıdır.
  
• 
  Hastanın,tedavi,bakım ve rehabilitasyon sürecince sağlık çalışmaları ile işbirliği içinde olması beklenir.
  
• 
  Hasta,randevulu hizmet veren bir sağlık tesisinden yararlanıyorsa randevunun tarih ve saatine uyması ve değişiklikleri ilgili yere bildirmesi gerekir.
  
• 
  Hasta,hastane personelinin,diğer hastaların ve ziyaretçilerinin haklarına saygı göstermelidir.
  
• 
  Hasta,hastane malzemelerine verdiği zararları karşılamak zorundadır.
  
• 
  Hasta,tedavisi ve ilaçlarla ilgili tavsiyeleri dikkatle dinlemeli ve anlamadığı yerleri sormalıdır.
  
• 
  Hastanın,tedavisiyle ilgili önerilere uyum sağlayamama durumu söz konusu ise bunu sağlık çalışanına bildirmesi gerekir.
  
• 
  Hasta,sağlık bakım ve taburculuk sonrası bakım planını beklediği gibi doğru anlayıp anlamadığını belirtmesi gerekir.
  
• 
  Hasta,uygulanacak tedaviyi reddetmesi veya önerilere uymamasından dolayı doğacak sonuçlardan kendisi sorumludur.
  

KAYNAKLAR
BASILI KAYNAKLAR:
Adanır Oğuz. Eski Dünyaya Yeni Bir Bakış Kitap I . Doğu Batı Yayınları. İstanbul 2015
Alkan,Türker. Siyasal Ahlâk ve Siyasal Ahlâksızlık. Bilgi Yayınevi. Ankara:1993
Althusser, Louis. Gelecek Uzun Sürer. Can Yayınları. İstanbul:1996.
Althuser, Louis. Marx İçin. İthaki Yayınları. İstanbul:2002
Althusser, Louis . İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. İletişim Yayınları. İstanbul:1978
Benjamin, Walter. Çocuklar, Gençlik ve Eğitim Üzerine. Dost Yayınları. Ankara:2001
Berkes, Niyazi. Felsefe ve Toplumbilim Yazıları. Adam Yayınları. İstanbul:1985
Bobbio, Norberto. Gramsci ve Sivil Toplum. Çev: Arda İpek- Kenan Somer. Savaş Yayınları. Ankara:1982
Bruinessen, Martin von. Türklük Kürtlük Alevilik. İletişim Yayınları. İstanbul: 2000

Childe, Gordon. "Tarihte Neler oldu?” Çev. Mete Tunçay-Alaaddin Şenel. Kırmızı Yay. 6.baskı İstanbul 2014

Eğribel, Ertan – Genç, Elif Süreyya. Sosyoloji Yıllığı. İst. Univ. Ed. Fak. Yayını: İstanbul2001
Engels F. Anti-Dühring . çev: Kenan Somer. Sol Yayınları. Ankara: 1976

Engels, F. K.Marx-F.Engels Seçme Yazışmalar çev.:Yurdakul Fincancı. Sol Yayınları. Ankara:1996

Eröz, M. Yörükler. TDAV Yayını. İstanbul 1991
Eröz , M. Türk Kültür Birliği içinde, Doğu Anadolu. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını. Ankara: 1986

E. Xemgin. Aleviliğin Kökenindeki Mazda İnancı ve Zerdüşt Öğretisi. Berfin Yayınları, İstanbul, 1995.

Febvre, Lucien. Uygarlık Kapitalizm ve Kapitalistler. çev. M.A.Kılıçbay. İmge Yayınları. Ankara:1995
Hamdullah Çelebi’nin Savunması. Transkripsiyon: Yunus Koçak. Serçeşme Yayınları.İstanbul 2013

Jackson Ralph. Roma İmparatorluğu’nda Doktorlar ve Hastalıklar. Homer Kitabevi. İstanbul.1999:

Kakınç,Halit. Sultan Galiev ve Milli Komünizm . Bulut Yayınları. İstanbul:2003
Kant Immanuel. Pratik Aklın Eleştirisi. Türkiye Felsefe Kurumu Çeviri Dizisi 2. 3. Baskı. Çev. Ioanna Kuçuradi, Ülker Gökberk, Füsun Akatlı. Ankara. 1999
Kılıçbay. M.Ali Bu Dünyayı Yaşamak. İmge Yayınları 1995 Ankara

Lenin, V.İ. Kültür ve Kültür İhtilali Üzerine. Çev: Ali Özer. Ser Yayınları. Ankara:1969

Lenin, V.I. Ne Yapmalı. çev. Muzaffer Ardos. Sol Yayınları . Ankara:1977
L. Ligeti. Bilinmeyen İç Asya. çev: Sadrettin Karatay. Türk Dil Kurumu Yayınları. İstanbul: 1986
Machiavelli N. Hükümdar; M.Gökberk, Felsefe Tarihi ve Orhan Hançerlioğlu, Düşünce Tarihi ve Felsefe Ansiklopedisi’nden aktaran, http://www.msxlabs.org/forum/felsefe-ww/10646-niccolo-machiavelli-makyavel.html

Marx, K. – Engels, F.. Komünist Manifesto. çev.: Süleyman Arslan. Bilim ve Sosyalizm Yayınları. Ankara: 1976

Marx, Karl. – Engels, F. Alman İdeolojisi. Çev: Sevim Belli. Sol Yayınları. Ankara:1976
Moltke, Helmuth von. Türkiye Mektupları . Remzi Kitabevi : İstanbul,1995
Ortaylı,İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İletişim yayınları, İstanbul: 2000
Ortaylı, İlber. Tarihin Sınırlarına Yolculuk. Timas Yayınları. 2007.

Platon. Diyaloglar (Dialoques). Remzi Kitabevi. Istanbul.2009

Platon. Devlet. E book.

http://ebabilkutuphanesi.blogspot.com.cy/2014/11/platon-devlet-epub-ebook-pdf-ekitap.html

Popper, Karl R. Hayat Problem Çözmektir. Çev: Ali Nalbant. Yapı Kredi Yayınları. İstanbul:2005

Said, Edward.Hümanizm ve Demokratik Eleştiri. çev.: Osman Akınhay. Agora Kitaplığı Yayını . İstanbul:2005
Said, Edward. Kış Ruhu. çev. Tuncay Birkan. Metis Seçkileri. İstanbul:2000
Şener.Alaettin Siyasal Düşünceler Tarihi. SBF Yayınları 1982’den aktaran: http://www.felsefeekibi.com/site/default.asp?PG=1720
Tütüncü. Koray. Cumhuriyetçi Siyaset Teorisi. http://www.metu.edu.tr/~sener/tutuncu_cst.htm

Uygun, Oktay. Demokrasinin Tarihsel, Felsefi ve Ahlâki Boyutları. İnkilâp Yayınevi. İstanbul:2003

Ü. Hassan, Türkiye Tarihi;(Sina Akşin le beraber) Cilt I, İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul 2016.
Weber, Max.. Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı, İmge Yayınları, Ankara: 1995