Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı



Yüklə 8,05 Mb.
səhifə13/411
tarix01.01.2022
ölçüsü8,05 Mb.
#105928
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   411
Şahlar

Yıl(H/K)

Yıl(Miladî)


Kerim Han

1163-1193

1750-1779

Ebül Feth Han

1193-1193

1779-1779

Ali Murad Han

1193-1193

1179-1179

Muhammed Ali Han

1193-1193

1779-1779

Sadık Han

1193-1199

1779-1785

Alimurad Han (Yeniden)

1199-1199

1785-1785

Cafer Han

1199-1203

1785-1789

Lütfali Han

1203-1209

1789-1794

*

Kacarlar

قاجا ريه



Şahlar

Yıl(H/K)

Yıl(Miladî)


Ağa Muhammed Han

1205-1211

1791-1796

Feth Ali Şah

1212-1250

1797-1834

Muhammed Şah

1250-1264

1834-1848

Nasireddin Şah

1264-1314

1848-1896

Muzaffereddin Şah

1314-1324

1896-1906

Muhammed Ali Şah

1324-1326

1906-1909

Sultan Ahmed Şah

1326-1344

1909-1925



Kacar hanedanı, dünyanın en karmaşık ve uluslararası ilişkilerin en zorlu döneminde iktidar olmuşdur. Onların döneminde, Ruslarla cereyan eden savaşların ardından imzaladıkları Gülistan (12 Ekim 1813) ve Türkmençay (10 Şubat 1828) antlaşmaları ile topraklarının önemli bir bölümünü kaybetmiştir. Bu olumsuzluklara ve elverişsiz şartlara rağmen ülkenin egemenliğini korumayı becermiş, Türkiye hariç, çevresindeki diğer ülkelerin tersine asla sömürgeleştirilememiştir. Sürekli tekrarlanan dış müdahalelerle zayıflayan Kacar yönetimi, İngiliz destekli bir operasyonla sona erdirildi. Bu İngiliz operasyonu, aynı zamanda Türklerin İran’daki iktidarının da sonu oldu.

Türkmen aşiretlerinden olan Kacarların reisi Ağa Muhammed Han, taht kavgalarından yararlanarak Lütf-Ali Han Zend’i idam ettirip, Zend hâkimiyetine son verdi. Zend hanedanı, üç kuşak saltanat sürEbilmiştir. Tahran’ı Hicri 1210/ 1795’te payitaht yapan Ağa Muhammed Han, düzeni sağlayarak İran’da ilk defa güçlü bir idari mekanizma oluşturdu. 1796’da bir suikast sonucu öldürülmesinin ardından yerine geçen yeğeni Feth-Ali Şah ile birlikte İran yeni bir döneme girmekteydi. XIX. yüzyılda Avrupalı güçler arasındaki çekişmeye sahne olan ülke, bu rekabetten etkilenmeye başladı. Rusya, Kafkaslarda giderek daha etkili bir siyaset izlemeye başladı. Modern silah ve ordudan yoksun olan İran, daha fazla direnemedi ve 1800’de Gürcistan’ı Rusya’ya kaptırdı. Dünyadaki siyasi gelişmelerden ve özellikle Hindistan konusunda İngiltere ile Fransa arasındaki çekişmeden habersiz olan Feth-Ali Şah, Napolyon ile 1807 yılında Finkenstein Anlaşması’nı imzaladı. Bu anlaşmaya göre Fransa, Gürcistan’ı geri alması hususunda Kacarlara yardım edecek, Kacarlar da buna karşılık İngiltere’ye savaş açacaktı. Bu anlaşmadan kısa bir müddet sonra aynı yıl Fransızlarla Ruslar Tilsit Anlaşması ile aralarındaki düşmalığa son verdiler. Bunun üzerine Rusya, 1813 tarihli Gülistan Antlaşması ile Gence, Karabağ ve Kafkasların tamamını ele geçirdiği gibi, Hazar denizinde donanması olan tek devlet haline geldi. 1826’da meydana gelen bir sınır meselesinden ötürü Rusya ile yeniden savaşa giren Kacarlar, 1828 tarihli Türkmençay Antlaşması ile Revan ve Nahçıvan hanlıklarını da Rusya’ya kaptırdı. Böylece Aras nehri iki ülke arasında sınır haline geldi. Bu durum, Rusya ile İngiltere arasında yeni bir rekabete sebep oldu. 1834 yılında Feth-Ali Şah’ın yerine geçen torunu Muhammed Şah, doğuda Afganlıların eline geçen toprakları geri almaya niyetlendi. Fakat İngiltere buna karşı çıkarak, Afganlıları desteklemesi ve güney İran’a çıkartma yapması üzerine Muhammed Şah Herat’ı muhasara etmekten vazgeçti.

Hindistan’ı muhafaza etme yolunda çaba sarfeden İngiltere, Afganistan’ı tampon bölge olarak görmekteydi ve buraya asker yerleştirdi. İran, Herat’ı tekrar tekrar ele geçirmeye çalıştıysa da, sonunda 1856 Paris Antlaşması ile Afganistan’ın bağımsızlığını tanımak zorunda kaldı. Böylece Herat tamamıyla elden çıkmış oldu.


Yüklə 8,05 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   411




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin