Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

(http://qum-az.blogspot.com, 13 Ocak 2006)

*

Kum’da “Türk edebiyat Otağı” Kapatıldı

Yaklaşık üçbuçuk yıldır Türk dil ve edebiyatı konularında faaliyet gösteren “Türk edebiyat Otağı”nın faaliyetlerine son verildi. Dernek, genç şair ve yazar Seyyid Haydar Bayat Bey’in teşebbüsü ile açılmıştı. Dernek bünyesinde Türk folkloru, dili, edebiyatı ve Azerbaycan Irakı’nda (Cibal Azerbaycan/ Irak-ı Acem) yaşayan Türkler hakkında önemli çalışmalar gerçekleştirildi.

Birkaç ay önce “İran” isimli gazetenin sebep olduğu karikatür krizi nedeniyle meydana gelen ve ülke genelinde Türklerin protesto gösterilerine ve gerilime sebep olan olayların ardından, güvenlik güçlerinin tebliğatı/ propagandası ile “Türk edebiyat Otağı” resmen kapatıldı. Dernek yetkilileri demirbaş eşyaları, evrak ve kütüphaneyi başka bir yere nakletmek mecburiyetinde kaldı.

Önümüzdeki günlerde Hüccetül-İslam Seyyid Haydar Bayat, yetkililerle temas kurup, sadece kültürel faaliyetlerde bulunan derneğin kapatılma nedenlerini soruşturup, Türk kamuoyuna bilgi sunacaktır. Zencan doğumlu olan Araştırmacı-yazar Haydar Bayat’ın “Alma Yurdu” isimli şiir kitabı bulunmaktadır. (http://qum-az.blogspot.com, 14 Ağustos 2006)

*

Kum’da Haftalık Türkçe Yayın Durduruldu

Kum’da haftalık olarak yayınlanmakta olan olan “Gûye” gazetesinin “Işık” başlığı ile Türkçe sayfası yayınlanmaktaydı. Işık, Türkleri hamam böceğine benzeten karikatür krizi nedeniyle meydana delen şiddetli gösterilerin ardından, Hordad ayının dördünde Perşembe günü Kum İrŞad İdaresi’nce bir daha yayınlanmamak üzere kapatıldı.

Diğer yandan, üç yıl önce Hüccetül-İslam Seyyid Haydar Bayat’ın himmeti ve dostlarının yardımıyla yayınlanan “Peyâm-ı Qum” gazetesinin bir sayfası Türkçe yayınlanmaktaydı. Bir süre önce güvenlik güçlerinin uyarıları sonucu Türkçe sayfanın yayını durduruldu.

Kum Hovza-i İlmiyye’de dini eğitim gören Azerbaycan Haraketi’ne (Haraket-i Azerbaycan) mensup Türk öğrenciler tarafından “Resul” isimli gazetenin yayını ikinci sayıdan sonra yasaklandı. “Resul”ün yasaklanmasının ardından altı ay sonra, gene Seyyid Haydar Bayat ve dostlarının desteği ile “Gûye” haftalık gazetesinde Türkçe sayfa tekrar yayına girdi. Hemen ardından Kum İrŞad İdaresi’nin yazılı talimatı ile tekrar yasaklandı. Gûye; ‘Kendisini ifade eden’ anlamına gelmektedir.

“Resul” Türkçe, Arapça ve Farsça olmak üzere üç dilde yayınlanmaktaydı. Birinci sayısı 2004 (Ş.1383/ Hicri 1425) yılında yayınlanmıştı. (http://qum-az.blogspot.com, 22 Mayıs 2006)

*

Türkçe Bulvar Adı

Şubat 2006 tarihinde Kum belediyesinde görevli Türk yetkililerin kararıyla adı “Bulvar-ı Kale Kâmkâr” olan bulvarın tabelâsı Türkçe “Kale Kâmkâr Bulvarı” olarak değiştirildi. Kum’daki bazı yayın organlarının bulvarın Türkçe tabelâsı aleyhinde tahrik edici yazılar yayınlaması üzerine, güvenlik güçlerince tabelâ Farsçası ile değiştirildi.

Kum kentinin nüfusunun %65’inin Türk olduğu belirtilmektedir. (http://qum-az.blogspot.com, 01 Nisan 2006)

*

Hocalı katliamını Anma Toplatısına Katılanlar Tutuklanıp Sorguya Alındı

Hocalı katliamı yıl dönümü Töreni’ne katılan çok sayıda Türk, Kum güvenlik güçlerince tutuklanarak sorguya alındı. Daha sonra bir bölümü serbest bırakıldı. Kum’daki saygın Türk din adamlarından Hüccetül-İslam Abdülaziz Azimî-Kadim ve eski metinleri okuma konusunda tanınmış uzman Hüccetül-İslam Fethullah Zövkî’nin tutkluluk hali devam etmektedir.

Hüccetül-İslam Serdrudî, Hüccetül-İslam Davudî, Hüccetül-İslam Haydar Bayat, Hüccetül-İslam Sıhhatî, Hüccetül-İslam YağMaî, Hüccetül-İslam İbrahim Atgâî, Ekber Azad, Attila Kişizade, Ferzad Samedli (Serbest bırakıldıktan sonra yabancı bir ülkeye sığındığı söylenmektedir), BBC Radyosu Türkçe Muhabiri Novruz Purmend sorgularının ardından serbest bırakıldı.

Ekber Azad ile gösteriye katılan Kum’un yerli Türklerinden en az yirmi kişinin darp edildiği ve işkenceye maruz kaldığı iddia edilmektedir.

Hocalı katliamının yıl dönümü, Güney Azerbaycan’ın Tebriz, Urumiye, Salmas, Hoy ve diğer şehirlerinde halkın ve öğrencilerin katılımı ile anılmış ve protesto edilmiştir. Ancak toplantı ve gösterilerin tamamına emniyet güçleri müdahale etmiştir. Özellikle Kum’da, din adamlarının tutuklanması kamuoyunun tepkisine neden olmuştur. (http://qum-az.blogspot.com, 22 Şubat 2006)

*

Mîrza Hasan Rüşdiyye’nin Mezarı Başında Dünya Anadili Günü Kutlaması

Kum kentinde ilk defa “Dünya Anadili Günü” kutlandı. Kum’da yaşayan Türk aydınları, İran’da modern eğitimin kurucusu merhum Mirza Hasan Rüşdiyye’nin kabri başında toplanarak, Dünya Anadili Günü’nü kutladı.

Şair, müderris ve araştırmacı Hüccetül-İslam Sıhhatî Serdrudî, Azerbaycanlı din adamlarından yazar ve aktivist Hüccetül-İslam Azimî-Kadim, şair ve yazar Hüccetül-İslam Seyyid BeŞir Hüseyni, araştırmacı-yazar ve Kum’da faaliyet gösteren “Türk edebiyat Otağı” Başkanı Hüccetül-İslam Seyyid Haydar Bayat, şair, yazar ve Télim/ Teylim Han Divanı’nın düzenleyicisi Şahseven şairi Bahtiyar Ferruh, İl şairi Süleyman Nurullahî, yazar Hüccetül-İslam İbrahim Atgâî, Türk öğrencilerden Cafer Abbas Halac’ın yanı sıra, yazar ve öğrenciler katılmıştır. Halac, Şahseven ve Isfahan Türkleri’nin katılması törene ayrı bir renk katmıştır.

02 İsfend 1384/ 2005 günü öğleden sonra saat: 16.00-18.00 arasında yapılan tören, samimi bir atmosferde cereyan etmiştir. Törenin sonunda katılımcılara Rüşdiyye’nin hayat hikâyesi ve Üstad Şehriyar’ın şiirlerinin bulunduğu not defterleri ve kitap hediye edilmiştir.

Türk Dünyası’nın tanınmış eğitimcilerinden Rüşdiyye’nin mezarının bakımsızlığı ise katılımcıları üzmüştür. (19 Şubat 2006) bkz.→Terminoloji/ Mirza Hasan Rüdiyye

*

Türk düşünür, araştırmacı-yazar ve güçlü kalemi ile tanınan Erdebil doğumlu Hüccetül-İslam Abdülaziz Azimî-Kadim, Hareket-i Millî (Azerbaycan Millî Hareketi) üyesi olduğu ve Türk kimliğinin tanınması yönünde faaliyet gösterdiği gerekçesiyle Kum’da tutuklandı. Behmen 1386/ 2007 tarihinde Dâdgâh-ı Vîje-i Ruhâniyet/ Özel Dinî Mahkeme’de yargılanıp, bir yıla mahkum edilen Hüccetül-İslam Azimî-Kadim, Kum’un güneyindeki Lengerud hapishanesine sevkedildi.

Düşünür ve yazar Hüccetül-İslam Azimî-Kadim’in, alelacele yargılanıp mahkûm edilmesi, İranlı aydınların ve ruhani mahfillerin tepkisini çekmiş, konunun uluslararası insan hakları kuruluşlarına duyurulduğu ifade edilmiştir. İran Türkleri’nin asimile edilmesine yönelik ırkçı politikalara karşı yazı ve tavırlarıyla tanınan Azimî-Kadim’in, 2004 yılında da yönetimin baskı ve şiddetine maruz kaldığı kaydedilmiştir.

Bilindiği üzere, Din Adamlarını Yargılama Mahkemesi, dinle ilgili konulara baktığı gibi, din adamları tarafından işlendiği öne sürülen suçlara da bakmaktadır. Bu mahkeme, normal yargı işleyişinin dışında çalışır, yalnızca dinî lidere karşı sorumludur. Kararları kesindir ve temyiz edilemez. (http://qum-az.blogspot.com, 19 Ocak 2008) Hüccetül-İslam Abdülaziz Azimî-Kadim için bkz.→http://ebduleziz-ezimi.blogspot.com

*

Kerbelâ Faciasının yıl dönümü Nedeniyle Kum Kentinde Özel Araçların Üzerine Türkçe İbareler Yazıldı

Kerbelâ Facia’sının yıl dönümü nedeniyle Muharrem ayında Kum’da yaşayan Türkler, özel araçlarına Türkçe şu dini ibareleri yazdılar (29 DeyMah 1386/ 2007):

-Ürek sövgüsü(sevgisi) Hüseyn!

-Göylümün sultanı Ebe’l-Fezl!

-Yaralarun axar qanı!

-Susuz élde olan gardaş!

-Bacun gurban, başun hanı?

-Gözel Ali Ekber! (http://qum-az.blogspot.com, 06 Ocak 2008)

*

Kum’da Hakim Télim Han’ın Şiirlerini CD’leştiren Âşık Grubu Tutuklandı

Cibal Azerbaycan şehirlerinden olan Kum kentinde icra-i sanat eyleyen bir âşık grubu, 23 Eylül 2009 tarihinde tutuklandı. Bu grubun Hakim Télim Han’dan doldurduğu “Bizim Éller” adını taşıyan CD, 20 gün içerisinde 40 binden fazla sattı. Bu gelişme üzerine âşık grubu tutuklandı.

Aşık grubunda; Aşık Ekber gulamî, Aşık Mehdi SadRi, Aşık Mehemmed Sahrâyî, Aşık Hüseyin Hakîkî, Aşık Aynullah Azizî, Hasan Yaver Kerenli, Aşık Abbas Zend, Emir Kerenli, Ali Kerenli, Hüseyin Kerimî, Mecid Mehdilu, Mehemmed Reza RuhîTa, Hasan Abbasi yer almaktadır. (http://qum-az.blogspot.com, 23 Eylül 2009)

*

Kum’da Faaliyet Gösteren “EdEbi Encümen/ Encümen-i edebi/ Mukaddes Erdebilî Adını Taşıyan Azerbaycan Derneği” Kapatıldı

EdEbi Encümen/ Encümen-i edebi, “Hacı Kendliler Hüseyniyesi”nde faaliyet gösteren Azerbaycan Türk derneklerinden biridir. Dernekte her hafta kültürel amaçlı toplantılar yapılmaktadır. Ayrıca açılan sınıfta Cumartesi geceleri Kum’da yaşayan Azerbaycanlılara Türkçe okuma yazma kursları düzenlenmektedir. 2007 yılında kurulan dernek, faaliyetlerinin kanunsuz olduğu gerekçesiyle kapatılmıştır. (http://qum-az.blogspot.com, 12 Mayıs 2009)

*

Aslen Isfahanlı olan Türk aydın ve araştırmacılarından, Kum’da muayenehanesi bulunan Dr.Ekber KeRimî, siyasi faaliyetleri ve yazdığı makalelerden ötürü 24 Kasım 2009 Salı günü tutuklanmıştır.

Kendisiyle birlikte tutuklanan sekreteri daha sonra serbest bırakılmıştır. Dr.Ekber KeRimî, Mehdi KerruBi’nin seçim bürosunda çalışmakta ve siyasi makaleler yazmaktaydı. (http://qum-az.blogspot.com, 24 Kasım 2009; http//www.akhbar-rooz.com, Dr.Ekber KeRimî; http://isfahan-tr.blogspot.com)

*

Kum İrşadı tarafından, Pan Türkizm’i yaygınlaştıracağı gerekçesiyle Saveli Şair Ali Seyfî’nin Türkçe Divanı’nın basılmasına izin verilmemiştir. (http://qum-az.blogspot.com, 16 Ocak 2011)