Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

-Doğu-BerbeRi HaZarâlar:

Asıl HaZarâlar olarak kabul edilen bu grup, Afganistan’ın ortasında yer alan HaZarâCat yurdunda yaşamaktadır. HaZarâCat, Baba dağlarının güneye doğru Gazne/ Ğazni ile Kandahar’ın kuzeyinde, Kabil’in yaklaşık Devletyâr ile Kandahar arasında çizlecek hatta kadar uzanmaktadır. Ayrıca Kuzey Afganistan, Badahşan, Herat, Kandahar, Celâlabad’a (Nengerhar) kadar ulaşmaktadır. Türkmenistan ve Tacikistan’dan başka; İran ve Pakistan’ın Beluçistan Özerk bölgesinde de önemli sayıda Doğu HaZarâ topluluğunun yaşadığı belirtilmektedir. Doğu HaZarâları’nın tamamına yakını Şii’dir. Doğu HaZarâ dili, çok sayıda Türkçe ve Moğolca sözcük içermektedir. Bazı araştırmacılar, bu özel HaZarâ Tacikçesi’nin eski Zabulî diline benzediğini ifade ederler. İran’da, HaZarâlara “Hâver” denmektedir. Bunların XII. yüzyılda Afganistan’a giren Moğolların Afganistan Tacikleri ile karışmasından oluştukları ifade edilmektedir. İran HaZarâları, XII. yüzyılın sonlarında Farsistan’dan Horasan’a doğru göç etmiştir. İran HaZarâ boyları; Lâl-Sencergelî, CagûRi, Dizgenî, ve Zebâtî’lerdir. Bunlar Horasan’ın Tayyibad (Bahriz), Bocnurd, Şirvan, Deregez, Serahs, Türbet-i Cam, Keşefrûd, Çınaran/ Çénaran, Semelgan ve Meşhed-Kuçan arasında meskûndur.

Afganistan HaZarâları, Güney Türkistan Türkleri ve diğer etnik gruplar gibi Afganistan’da hâkim unsurmuş gibi davranan Peştunların baskısı altındadır. HaZarâlar, Peştunların baskısına karşı koyabilmek için Vahdet-i İslami adı altında örgütlenmişlerdir. Peştun ve Taciklere karşı, CMİA gibi Türk örgütlerleriyle dayanışmaya girmişlerdir. Peştun Partisi Hizb-i İslami’nin lideri Gülbeddin Hikmetyâr, 1992 yılında Sünni Türklere ait CMİA (Lideri Genral Abdürreşid Dostum) ve Şii Türklere ait Hizb-i Vahdet-i İslami (Şehit Üstad AbdüLali MezaRi) güçlerini Kabil’den çıkarmak için Türklere saldırmıştır. Ancak başarılı olamamış, Türkler Gülbeddin Hikmetyâr’ı Kabil’den kovmuşlardır. İslamcı geçinen kökten dinci ve Türk düşmanı Gülbeddin Hikmetyâr’ın, yatırımlarını Müslüman ülkere değil de, Güney Kıbrıs Rum Kesimi’ne yaptığı, içkinin seller sular gibi içildiği gece kulüpleri ve turistik oteller satın aldığı söylenmektedir. Bar ve gece kulüplerini oğlu çalıştırıyormuş.

Doğu Hazaralarından bir grup, Afgan Padişahı Emir Abdurrahman Han Barikzey’in saldırılarından kaçarak, 1891’de İran’a sığınmıştır. Afganistan’ın “Bend-i Berber” mıntıkasından geldikleri için kendilerine “BerbeRi” denmiştir. (http://xorasan.turk.blogspot.com/)