Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

-AleMarâ-yı Abbasi: “Münşî” mahlâsını kullanan İskender Beg Türkman, Azerbaycan’ın göçer/ devlet-gez aşiretlerindendir. AleMarâ-yı Abbasi isimli kitabında kendi döneminde Türkmen aşiretlerinin göçü, askerî ve siyasi faaliyetlerinden bahsetmektedir. Bu tayfalar, II.Şah İsmail’in saltanı döneminde Irak-ı Acem’in (Irak-ı Azerbaycan/ Cibal Azerbaycan) Save ve Kum kentleri civarında yaşamaktaydı. Türk tayfalarının tarihte geçen Türkmen adının özel anlamı/ maNa-i hassı vardır. Ak-Koyunluların yanında yer alan özellikle “Musullu” ve “Purnak” tayfaları, daha sonra Safevilerin hizmetine girmiştir. Türkmen’den bu kabileler kastedilmektedir. Türkmen ili, II.Şah İsmail ve Muhammed Hudabende döneminde önde gelen kabilelerdi. Şah İsmail’den de himaye görmüşlerdir. Şah’ın himayesi de doğaldır. Çünkü İsmail Mirza’nın anası Musullu Türkmenlerinden Musa Beg Türkman’ın kızıydı.

İskender Beg, H/K. 968/ 1561 tarihinde doğmuştur. İskender Beg’in, Şah Tahmasb döneminde herhangi bir faaliyeti bulunmamaktadır. II.Şah İsmail dönemi olayları hakkında bilgi vermiştir. H/K. 1001/ M.1593 yılında saray hizmetindedir. Tarihçi olarak itimada layık bir kişi olarak kabul edilmektedir. Uzun süre şahın yanında bulunması nedeniyle dönemin olaylarını AleMarâ-yı Abbasi kitabına almıştır.

İskende Beg, görünüşte sarayda olmakla beraber, belirgin bir görevi yoktu. O, Kızılbaş mansabına sahip ve “Beg/ Bey” unvanı taşımaktaydı. Öte yandan hanedana da nispet edilmektedir. AleMarâ-yı Abbasi’nin giriş bölümünden, iyi bir eğitim aldığını biliyoruz.

H/K.995/ 1587 yılında Irak hattında orduya intisap etmiştir. H/K. 1001/ 1593’te Şah Abbas’ın payitahtı Kazvin’den Isfahan’a nakletmesi sırasında ve daha sonra şahın hizmetinde bulunmuştur. Şah Abbas’ın ölümünden birkaç yıl sonra 75 yaşında hayata gözlerini yumdu.

İskender Beg, kitabını üç cilt halinde yazmış ve tasnif etmiştir. Giriş bölümü birinci ciltte yer almaktadır. Şah Abbas’tan önceki hadiselerden bahseder. Şah Sultan Muhammed’in saltanatı ile sona erer. İkinci cilt Şah Abbas’a hasredilmiştir. Ölümü olan H/K. 1037/ 1628’de sona erer. Bu dönemi, ıstılah olarak “Karn-ı evvel” olarak adlandırmıştır. 30 yıllık bir dönemi ihtiva eder. Üçüncü cildi, H/K. 1038/ 1629 tarihiyle sonlandırır. “Karn-ı düvvum” dediği 12 yıllık bir dönemdir. Şah Abbas döneminin olayları şerh edilir. (http://qum-az.blogspot.com, 30 Haziran 2006)