2010 Yılı Düzenlemesine göre İran Bölge Valilikleri (Ostan)
İran Bölge Valilikleri (Ostan)
2010
|
Yüzölçümü: 1.648.195 km²
Nüfusu: 70.049.262 (2006)
İran’da gerçekleştirilen altıncı nüfus sayımı 28 Ekim 2006 tarihinde başlamış 17 Kasım 2006 tarihinde sona ermiştir. İstatistik Kurumu Başkanı Muhammed Meded; Şubat 2007’de; nüfusun 70.049.262 olduğunu açıklamıştır. Ülkenin en kalabalık bölge valiliği Tahran’nın nüfusu 13.328.000’dir. Genel nüfusa oranı %19’dur. Bu her beş kişiden birinin Tahran’da oturduğu anlamına gelmektedir. Nüfusun 34.359.720’si kadın (%49.1), 35.689.542’si erkek (%50.9)’tir. Halkın %68.5’i kentlerde, %31.5’i ise kırsal kesimde yaşamaktadır.
|
Sıra no
|
Bölge Valiliği 2010
|
BV Merkezi
|
Kuruluşu Şemsi/Miladî
|
Yüzölçümü
km2
|
Nüfusu
28 Ekim 2006
|
1
|
Tahran
|
Tahran
|
1357/1978
|
12.981
|
11.228.625
|
2
|
Horasan-ı Rızavi
|
Meşhed
|
1316/1937
|
128.949
|
5.515.980
|
3
|
Isfahan
|
Isfahan
|
1316/1937
|
107.029
|
4.499.327
|
4
|
Fars
|
Şiraz
|
1316/1937
|
122.608
|
4.220.721
|
5
|
Huzistan
|
Ahvaz
|
1316/1937
|
64.055
|
4.192.598
|
6
|
Azerbaycan-ı Şarki
|
Tebriz
|
1316/1937
|
45.650
|
3.527.267
|
7
|
Mazenderan
|
Sari
|
1316/1937
|
23.842
|
2.893.087
|
8
|
Azerbaycan-ı Garbi
|
Urumiye
|
1316/1937
|
37.411
|
2.831.779
|
9
|
Kirman
|
Kirman
|
1316/1937
|
181.785
|
2.584.834
|
10
|
Gilan
|
Reşt
|
1316/1937
|
14.042
|
2.381.063
|
11
|
Sistan-u Beluçistan
|
Zahedan
|
1336/1957
|
180.726
|
2.369.049
|
12
|
Elburz
|
Kerec
|
1389/2010
|
5.833
|
2.053.233
|
13
|
Kirmanşah
|
Kirmanşah
|
1316/1937
|
24.998
|
1.842.457
|
14
|
Loristan
|
Hürremabad
|
1352/1973
|
28.294
|
1.689.650
|
15
|
Hemedan
|
Hemedan
|
1352/1973
|
19.368
|
1.674.595
|
16
|
Gülistan
|
Gürgân
|
1376/1997
|
20.367
|
1.593.055
|
17
|
Kürdistan
|
Senendec
|
1337/1958
|
29.137
|
1.416.334
|
18
|
Hürmüzgan
|
Bender-Abbas
|
1346/1967
|
70.697
|
1.365.377
|
19
|
Merkezî
|
Erak
|
1326/1947
|
29.127
|
1.326.826
|
20
|
Erdebil
|
Erdebil
|
1372/1993
|
17.800
|
1.209.968
|
21
|
Kazvin
|
Kazvin
|
1376/1997
|
15.568
|
1.127.734
|
22
|
Kum
|
Kum
|
1375/1996
|
11.526
|
1.036.714
|
23
|
Yezd
|
Yezd
|
1352/1973
|
129.285
|
958.323
|
24
|
Zencan
|
Zencan
|
1352/1973
|
21.773
|
942.818
|
25
|
Buşehr
|
Buşehr
|
1352/1973
|
22.743
|
866.490
|
26
|
Çahar-Mahal u Bahtiyari
|
Şehr-i Kürd
|
1352/1973
|
16.332
|
843.784
|
27
|
Horasan-ı ŞomAli
|
Bocnurd
|
1383/2004
|
28.434
|
791.930
|
28
|
Kûhgiluye ve Buyer-Ahmed
|
Yasuc
|
1355/1976
|
15.504
|
621.428
|
29
|
Horasan-ı Cenubi
|
Bircend
|
1383/2004
|
85.290
|
600.568
|
30
|
Simnan
|
Simnan
|
1355/1976
|
97.491
|
570.835
|
31
|
İlam
|
İlam
|
1353/1974
|
20.133
|
530.464
|
*Elburz BV, 2010 yılında Tahran BV’den ayrılmıştır.
3.Kısım. TÜRK NÜFUSUNUN İSTATİSTİKSEL DEĞERLENDİRMESİ
IV. Türk Nüfusunun İstatistiksel Değerlendirmesi
Elde etnik temelli resmî sayım rakamları bulunmadığı için günümüzde İran’da yaşayan Türk nüfusunu tespit etmek oldukça güç bir meseledir. Buna mukabil Türklere ait “ostan” denen bölge valilikleri, iç göçe rağmen İran coğrafyasında Türklerin yaşadıkları bölge, şehir, kasaba ve köyler bilinmektedir. Güney Azerbaycanlı ve İranlı Türk araştırmacı ve yazarlar, Türkiye, Azerbaycan ve farklı ülkelerdeki kişi ve kuruluşların yanı sıra, uluslararası sosyal-siyasi faaliyet gösteren organiszasyonlar, İran’ı ve Türkiye’yi etnik temelde parçalamak isteyen odaklara bağlı teşkilatlar ile görsel ve basılı kaynaklar, İran’daki Türk nüfusunu birbirini tutmayan 15’ten başlayıp 35-40 milyona uzanan farklı rakamlar şeklinde vermektedir.
Hazırladığımız bu çalmayı esas alıp, yerli ve yabancı kişi ve kuruluşların tesir sahasına girmeden, İran’da yaşayan Türklerin nüfusu konusunda hata oranı düşük bir rakama ulaşmaya çalışacağız. Türklere ait bölge valilikleri (ostan), şehirler, kasabalar, köyler, Türk muhitlerine uzak mıntıkalardaki şehirlerin Türk mahalleleri, tayfa/ aşiretlerin oturduğu mıntıkaları da dikkate alacağız. Bugün İran’da yaşamakta olan Türk nüfusunu tespit ederken dayanağımız 1996 ve 2006 nüfus sayımı rakamları olacaktır.
İran’da gerçekleştirilen altıncı nüfus sayımı, 28 Ekim 2006 tarihinde başlamış 17 Kasım 2006 tarihinde sona ermiştir. İstatistik Kurumu Başkanı Muhammed Meded, Şubat 2007’de; nüfusun 70.049.262 olduğunu açıklamıştır. Ülkenin en kalabalık bölge valiliği Tahran’nın nüfusu 13.328.000’dir. Genel nüfusa oranı %19’dur. Bu her beş kişiden birinin Tahran’da oturduğu anlamına gelmektedir. Nüfusun 34.359.720’si kadın (%49.1), 35.689.542’si erkek (%50.9)’tir. Halkın %68.5’i kentlerde, %31.5’i ise kırsal kesimde yaşamaktadır.
1956 yılında gerçekleştirilen ilk sayımda nüfus 18.9 milyondu. 2006 yılı başında 68.6 milyon olan İran’da ortalama nüfus artışının yılda %1.4 olduğu belirtilmektedir. Ancak nüfus artış oranı %1.4 olarak verilse de, bunun % 2.5 civarında olduğu iddia edilmektedir.
İran’ın sahip olduğu topraklar 1.648.195 km²’dir.
İran Türk Coğrafyası
Kadim dönemlerden beri İran, doğal bir etnik coğrafyaya sahiptir. Son dönemde bazı yabancı ve yerli araştırmacılar, strateji uzmanları, yazarlar bu doğal etnik coğrafyayı yeni imiş gibi sunmakta, bu etnik bölgelerde oturan insanların da İran’dan ayrılmak için Batılı odakların yardımını bekliyormuş gibi bir hava yaratmaya çalıştıkları görülmektedir. Ne İran’ın karmaşık etnik yapısı, ne de ayrılıkçı hareketler yenidir. Aşağıda gösterilen İran’ın etnik yapısının istismarı, bunun da kullanılarak ülkenin parçalanması hayali, enerji ve diğer doğal kaynakların peşinde olan ülkelerin iştahını kabartmaktadır. Irak yönetimi, İran’a saldırdığında, İran Arabistanı’nda yaşayan Arapların, Irak ordusunu çiçeklerle karşılacağını karşılayacağını umuyordu. Tam aksine, ilk direnişi Araplardan gördü. Irak ordusuna direnmelerine rağmen, bölgedeki ayrılıkçı arzular sönmüş değildir.
İran’da oturan diğer etnik gruplardan ziyade, esas olan İran-Turan arasında yıkılmaz köprü vazifesi gören İran Türkleri’nin bugünkü yapı ve konumlarını Türk okur ve araştırmacılarının bilgisine sağlıklı şekilde sunmaktır.
İran konusunda biraz malumat sahibi olanlar, bu ülke haritasını ellerine aldığında etnik grupların oturdukları bölgeleri kendiliklerinden alt alta yazabilirler. Ancak sahayı tanımıyor ve masa başında yazılı bir kaynaktan aktarıyor ise antropoloji, etnoloji, dil bilimi, etnografya vb. hususları ilgilendiren, konumuz açısından, akrabalık bağı bulunmayan, nüfus ve arazi bakımından zikre değmez grupları da sayabilirler Tadat edebilirler. İran’ın zengin kültürel ve sosyal yapısının, bir iki günlük ziyaretlerle anlaşılması ve izah edilmesi çetin bir meseledir. Türk kültürü ve sanatı ile İran kültürü ve sanatı o kadar içi içedir ki, her ikisini algılamadan bir yerlere varmanın imkânı yok gibidir. Selçuklu, Safevi, Afşar ve Kacar hanedanın oluşturduğu İslam dönemi İran millî sanatı ve mimarisinin dışında Fars sanat ve mimarisinden bahsetmek mümkün değildir. Bahsetmek istediğimizde, 13-14 asır önceye Sasani devrine dönmeniz gerekir. Bu hususlar, aynı zamanda İran ile Turan’ın her konuda ayrılmazlığının da göstergesidir.
İran’ın Etnik Coğrafyası
Etnik Coğrafya
|
Etnik bölgenin adı ve yönetim merkezi
|
Etnik grubun adı
|
Sınır bağlantısı
|
Nihai hedef
|
Kürdistan
Senendec: Halen Kürdistan BV merkezi
|
Kürt, kısmen Türk
|
Batıda Irak (ve Kuzey Irak)
|
Türkiye, Suriye ve Irak Kürtleri ile birlikte Özgür Kürdistan
|
Beluçistan
Zahedan: Halen Sistan ve Beluçistan BV merkezi
|
Beluç
|
Doğuda Pakistan (ve Afganistan), güneyde Umman denizi
|
Pakistan Beluçları ile birlikte Özgür Beluçistan
|
Sistan
Zabul: Sistan ve Beluçistan BV merkezi Zahedan’a bağlı ilçe
|
Sistani
|
Doğuda Afganistan (ve Pakistan)
|
Pakistan Beluçları ile birlikte Özgür Beluçistan
|
İran Arabistanı/ Arabistan-ı İran
Ahvaz: Halen Huzistan BV merkezi
|
Arap, Fars, ....
|
Batıda Irak, güneyde Basra körfezi
|
Güney Irak Şiileri ile birlikte Şii Arap devleti
|
I-Horasan (Halen Horasan; Kuzey, Rızavi ve Güney olmak üzere üç bölge valiliğine bölünmüştür)
Meşhed: Halen Rızavi Horasan BV merkezi bkz.→Afşaryurt
|
Türk, Fars, Kürt
|
Doğuda Türkmenistan ve Afganistan
|
Afganistan topraklarından Herat dâhil, bazı Vilayetlerin İran’a bağlanması
|
Azerbaycan/ Güney Azerbaycan
Tebriz: Halen Doğu Azerbaycan BV merkezi
|
Türk
|
Kuzeyde Azerbaycan (ve Nahçıvan), Ermenistan, Batıda Türkiye, doğuda Hazar denizi
|
.
|
Gilan
Reşt: Halen Gilan BV merkezi
|
Gilek
|
Kuzeyden Hazar denizi ve Hazar’a kıyısı bulunan ülkeler
|
|
Mazenderan/ Tabaristan
Sari: Halen Mazenderan BV merkezi
|
Mazenderanlı/ Tabari
|
Kuzeyde Hazar denizi ve Hazar’a kıyısı bulunan ülkeler
|
|
İran Türkmenistanı/ Güneybatı Türkmenistan
Kümbed- i Kavus: Halen Gülistan BV merkezi Gürgân’a bağlı ilçe merkezi
|
Türkmen
|
Kuzeyde ve doğuda Türkmenistan, Kuzeybatıda Hazar denizi ve Hazar’a kıyısı bulunan ülkeler
|
|
Loristan (Lor-i Bozorg, Lor-i Küçük/ Çahar Mahal u Bahtiyari ve Kûhgiluye vu Buyer-Ahmed)
Hürremabad: Halen Loristan BV merkezi
|
Lor (Lor-Bahtiyari)
|
Batıda Irak, güneyde Basra Körfezi
|
|
Kaşkayı-Yurt (Kadim Kaşkayı Vilayeti. Bugünkü Fars Körfezi sahilindeki Buşehr BV toprakları ile Hürmüzgan BV topraklarının batı ve kuzeybatı bölümü Kaşkayı Vilayeti içerisindedir)
Firuzabad: Halen Fars BV merkezi Şiraz’a bağlı ilçe
|
Fars, Kaşkayı
|
Güneyde Basra Körfezi
|
|
II-Afşaryurt (Kuzey Horasan BV’nin tamamı, Rızavi Horasan BV’nin büyük kısmı)
Bocnurd: Halen Kuzey Horasan BV merkezi bkz.→ Horasan
|
Türk, Fars, Kürt
|
Doğuda Türkmenistan ve Afganistan
|
|
Lekistan
Burucerd: Halen Loristan BV merkezi Hürremabad’a bağlı ilçe
|
Lek
|
Batıdan Irak
|
|
Laristan
Lar: Halen Fars BV merkezi Şiraz’a bağlı Lar kazası ve ilçe merkezi
|
Lar
|
Güneyde Hürmüzgan üzerinden Basra Körfezi
|
|
Farsistan
Tahran: Halen İran’ın başkenti
|
Fars, Türk
|
Deniz ve ülke sınırı bulunmamaktadır. Ancak güneydeki Bender-Abbas ve Bender-Deyyir sahil şehirleri, etnik Farsistan olarak gösterilmektedir.
bkz.→Farslar, Fars Bölgesindeki Şehirlerin Nüfusları
|
|
Amerikan Silahlı Kuvvetler Dergisi’nin (Armed Forces Journal) Haziran 2006 sayısında Ralph Peters imzasıyla yayınlanan “Blood Borders/ Kan sınırları” başlıklı makalede, Orta Doğu haritasının etnik temelde yeniden çizilmesini tavsiye ediyor. Etnik kökene göre çizdiği yeni Orta Doğu haritasını makalesine ek olarak koymuş. Bu haritada Türkiye, Irak, İran ve Suriye toprakları üzerinde bir “Hür Kürdistan”, İran ve Pakistan toprakları üzerinde “Hür Beluçistan” kurulmasının yanı sıra, bu iki yeni devlete toprak veren İran’ın, ayrıca genişletilmiş Azerbaycan’a ve Basra Körfezi’nde kurulacak bir Şii Arap devletine de toprak vermesi öngörülmektedir. İran’a ise Herat dâhil, bazı Afgan Vilayetleri veriliyor. Böylece İran biraz daha doğuya kayıyor. Buşehr Bölge Valiliği Arap Şii devletine verilerek, İran’ın Basra Körfezi’ne olan sınırı daraltılıyor. Yani Batı’ya petrol taşıyan gemileri İran tehdidinden kurtarılıyor.
Bu etnik mıntıkalar, gerek yaşam sahaları, yani coğrafi konumları, gerekse nüfus, kültür, sosyal yapı, siyasi ve ekonomik güç bakımından ciddiye alınacak büyük bölgelerdir. Bunların dışında bazı bölge ve yerleşim birimlerinde yaşayan bağımsız dil ve yarı dil özelliği bulunan etnik gruplar sayılarak Tadat edilerek yüzden fazla etnik isim ve dil dilin olduğunu saymak mümkündür.
İddia edildiğine göre, Roma’da Nato Savunma Koleji’nde büyük bir skandal yaşanmış. Brifinge katılan Türk subayları, salonda Ralph Peters’in bu haritası ile karşılaşmış, büyük bir şok yaşamışlar. Ancak salonu terk edip etmedikleri, Dışişleri Bakanlığı’nca Nato nezdindeki büyükelçi vasıtasıyla Nato’ya nota verilip verilmediği bilinmemektedir. (www.etikhaber.com)
*
Çöl bölgeleri hariç Türkler, İran topraklarının tamamında toplu ve perakende olarak oturmakta ve yaşamaktadır. Ülkenin Tahran dâhil batısı, kuzeydoğusu ve güney bölgesinde yoğunlaşmışlardır:
1. Ülkenin Tahran’dan itibaren batısı: Burası Güney Azerbaycan topraklarıdır. Adından ötürü bu bölge Türklerine “Azerbaycan Türkü” denmektedir. Halac Türkleri’nin oturduğu Halacistan da Güney Azerbaycan topraklarına dâhildir.
2. Kuzeydoğu Türkleri: Kuzeydoğu Türklerine İran Türkmenistanı da denen Gülistan Bölge Valiliği Türkmenleri ile Horasan Türkleri dâhildir. Eskiden beri bildiğimiz Sahra-yı Türkmen de Gülistan Bölge Valiliği sınırları dâhilindedir.
3. Güney bölgesi/ Kaşkayı Vilayeti/ Kaşkayı-Yurt Türkleri: Bunlar Büyük Kaşkayı iline bağlı olan Kaşkayı Türkleri ve Hamselerdir. Azerbaycan Türkleri’nin devamı olarak kabul edilirler.
Dostları ilə paylaş: |