Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

*

İran-Irak Savaşı

(Ceng-i tahmili/ Mecbur Edilmiş Savunma Savaşı)

22 Eylül 1980-18 Temmuz 1988
İran’ın ABD ile olan ilişkileri devrim sırasında hızla kötüleşti. İran’ın da taraf olduğu uluslararası hukuka göre, diplomatik misyon binaları ve diplomatların dokunulmazlık hakkı bulunmaktadır. Devrim yönetimi de olsa bu bağlayıcı bir hükümdür. Uluslararası hukuk kuralları bir tarafa bırakılarak, 04 Kasım 1979’da Hattı-İmam çizgisindeki bir grup öğrenci, Tahran ABD Büyükelçiliği’nin “Casus İni/ Lane-i Casusi” olduğunu iddia ederek, elçilik personelini rehin aldı. 1953’te Dr. Muhammed Musaddık’a düzenlenen komplo örneğinde olduğu gibi, devrim hükümetine karşı halkı ayaklandırmaya çalışmakla suçladılar. Ayetullah Humeyni, öğrencilerin elçilik baskınına ses çıkarmadı. Daha sonraları elçilik baskınının Humeyni’nin oğlu Ahmed Humeyni, torunu Hüseyin Humeyni ve Hüccetül-İslam Hueyniha’nın organize ettiği iddia edildi. İlk birkaç ay içinde kadın ve Afro-Amerikalı rehineler salıverildi. Kalan 52 rehine 444 gün sonra bırakıldı. Kozmik elçilik yazışmaları baskın sırasında makinalarda kıyılsa da, İran’ın usta halı dokuyucuları, kıyılmış bu dokümanları birleştirdi. Değerlendirilen bu evraklar ciltler halinde Farsça ve İngilizce olarak kitaplaştırıldı. Bu belgeler sayesinde ABD ve İstihbarat Örgütü CİA’nın İran ve bölge ülkelerindeki faaliyetleri inkâr edilemeyecek şekilde su yüzüne çıktı. Elçilik belgelerinde, Türkiye’nin de konu edildiği bilgiler de yer almaktadır. Ciltler halindeki bu kitapları Tahran ve büyük şehirlerin sahaflarında kolaylıkla bulmak mümkündür. Elçilik baskını sonucu ele geçirilen dokümanların yayınlanması, devrimin ilk merhalesinde var olabilecek Amerikan ve Batı yanlısı temayülleri kökünden söküp attığı gibi, bu ülkeye olan düşmanlığı da körükledi. Elçilik baskının ardından, ruhanilere ayak bağı olarak düşünülen liberal kanadın dinci akımına bağlı Bazargân’ın geçici hükümeti düşdü. Adı dışında Bazargân hükümetinin hiçbir kıymeti harbiyesi yoktu. Aslında devleti de, Bazargân’ı da “Devrim Konseyi” yönetiyordu. Zaten Bazargân’ın olan bitenden haberi yoktu. Bunu kendisi de fark etti.

Öğrenciler, rehineler karşılığı New York’ta pankreas kanseri tedavisi gören Şah’ın İran’a verilmesini istedi. Bunun üzerine Şah, ABD’den ayrılarak Panama’ya gitti. Enver Sedat’ın daveti üzerine Mısır’a geçti. 27 Temmuz 1980’de Kahire’de ölümü üzerine rehinelerin takası ve casusluk suçundan yargılanması talEbi gündemden düştü. Jimmy Carter yönetiminin müzakere çabaları sonuçsuz kaldı. Müzakerelerden sonuç alınamayınca, ABD tarafından Kartal Pençesi Operasyonu devreye sokuldu. Kartal Pençesi Operasyonu/ Operation Eagle Claw ya da Operation Evening Light adıyla anılan kurtarma harekâtı başarıya ulaşmadı. Nisan 1980’de, ABD’nin Tahran Büyükelçiliği’nde rehin tutulan 52 vatandaşını kurtarmak için düzenlediği askerî harekât sırasında büyük olumsuzluklar yaşandı. Operasyona katılan Rh-53D Sea Stallion tipi helikopterlerden üçü söylenenlere göre Tabes kenti civarında yoğun kum fırtınasına yakalanması nedeniyle kullanılamaz hale geldi, sekiz asker öldü. Diğerleri, geri dönmek zorunda kaldı. Oprerasyon merkezi olan uçak gemisi USS Nimitz’de (CVN-68), dönüş hazırlığı sırasında yakıt ikmalinde yaşanan aksaklık nedeniyle bir C-130 Hercules uçağı ve bir helikopter infilak etti. İki helikopter de İran topraklarında bırakılarak, operasyona son verildi. Bu fevkalade kötü hazırlanmış operasyon planı, İran yönetiminin aldığı tedbirler sonucu akametle sonuçlandı. Rehineler, 19 Ocak 1981 tarihinde Cezayir Bildirisi’ne istinaden serbest bırakılacaktır.