Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

Cumhurbaşkanı:

Anayasa, İran Devlet Başkanı’nı dinî liderden sonraki en yüksek devlet otoritesi olarak tanımlar. Cumhurbaşkanı, dört yıllık süre ile doğrudan genel seçimle belirlenir. Adaylar, devrim ilkelerine bağlılıklarından emin olmak üzere Şura-yı Nigahban/ Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından denetlenir ve belirlenir. Cumhurbaşkanı, dinî liderin uhdesinde bulunan ve son sözü söyleme yetkisine sahip olduğu konular dışında, yürütmenin başı olarak Anayasa’nın uygulanması, yasama, yürütme, yargı ve yönetim kademelerinin çalışmasını koordinasyondan sorumludur. Anayasa’da, 1989 yılında yapılan değişiklikle başbakanlık görevini de üstlenmiş olan cumhurbaşkanı, bakanlar kurulunu atar ve onlardan danışmanlık alır, hükümet kararlarını yönlendirir, hükümet politikalarını belirler. Cumhurbaşkanı’na bağlı sekiz kişilik yardımcılar kurulu ile yirmi iki kişiden oluşan, meclis tarafından onaylanması gereken bir bakanlar kururlu vardır. Birçok devlette olan uyGulamanın aksine, İran’da hükümet orduyu kontrol etmez. İçişleri ve Savunma Bakanı’nı atasa da, mecliste bu iki bakanlık için güvenoyu almadan önce dinî liderin açık onayını alması gerekir.

Cumhurbaşkanı ve hükümet, “İslami Şura Meclisi’ne karşı sorumludur” dense de, bu sorumluluk dinî liderlik makamına kadar uzanmaktadır. görevden alınabilmesi için dinî liderin onayı gerekir.
Milli Güvenlik Konseyi/ Meclis-i Maslahat-ı Nizam-ı Ali-yi Kişver:

Irak Savaşı’nın sona ermesinden sonra, millî politikanın oluşturulmasında duyulan sıkıntının giderilmesi amacıyla kurulmuştur. görevi, ülke bütünlüğünün korunması için izlenecek yurt içi ve yurt dışı politikayı belirlemektir. Konsey başkanı, Cumhurbaşkanı’dır. Konseyin 12 üyesi bulunmaktadır. Tüm dünya ülkelerinde olduğu gibi silahlı kuvvetlerin komutanları, istihbarat, dışişleri, içişleri, savunma… bakanları ve ilgili kuruluşların müsteşar ve başkanları bu kurulun üyesidir. Kurul üyeleri, dinî liderin onayı ile göreve başlayabilmektedir.
İslami Şura Meclisi/ Meclis-i Şura-yı İslami:

2012 yılı itibariyle İran Meclisi, tek meclisli bir yapıya sahiptir. Devrim öncesi yasama iki meclisli idi. Ancak senato (Meclis-i SeNa), yeni anayasa ile kaldırıldı. İran Meclisi, dört yıllığına seçilen 290 üyeden oluşmaktadır. On yılda bir yapılan nüfus sayımının ardından nüfus artışına paralel olarak, her seçim bölgesinde 150 bin kişi için bir üye ilave edilmektedir. Meclis’de, Anayasa’nın 64. maddesine göre, dini azınlıklardan; İran’ın millî dini olan Zerdüştler, diğer yandan Museviler, Asuri/ Doğu Kilisesi ve Keldaniler/ Katolikler birlikte olmak üzere birer, Ermeniler ise, Kuzey ve Güney bölgeleri olmak üzere iki milletvekili ile temsil edilmektedir. Son dönemlerde, ABD ve Batı ülkelerinde güçlü lobilere sahip olan Bahailerin de bir milletvekili ile temsil edildiği söylenmektedir.

Meclis, yasama faaliyetini yürütür, uluslararası anlaşmaları değerlendirir ve ulusal bütçeyi onaylar. Meclis üyeleri ile meclisteki tüm yasama çalışmalarının Anayasayı Korumacılar Konseyi tarafından onaylanması şartı bulunmaktadır.