Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

*

Şemsi aylar:

Şemsi Aylar/ Güneş Takvimi-I

1.Ferferdin (31 gün): 21 Mart-20 Nisan

2.Ordubehişt (31 gün): 21 Nisan-21 Mayıs

3.Hordâd (31 gün): 22 Mayıs-21 Haziran

4.Tîr (31 gün): 22 Haziran-22 Temmuz

5.Mordâd (31 gün): 23 Temmuz-22 Ağustos

6.ŞehRiver (31 gün): 23 Ağustos-22 Eylül

7.Mehr (30 gün): 23 Eylül-22 Ekim

8.Abân (30 gün): 23 Ekim-21 Kasım

9.Âzer (30 gün): 22 Kasım-21 Aralık

10.Dey/ DîMah (30 gün): 22 Aralık-20 Ocak

11.Behmen (30 gün): 21 Ocak-19 Şubat

12.İsfend (29 gün): 20 Şubat-20 Mart

*İran’nda kullanılan Şemsi aylar örnek olarak verilmiş olup, gün kaymaları dikkate alınmalıdır. KEbise yıl dikkate alındığında İsfend ayı 30 çeker.
Şemsi Aylar/ Güneş Takvimi-II

1.Ocak: 10 Dîmah/ Dey ilâ 10 Behmen arası

2.Şubat: 11 Behmen ilâ 8 İsfend arası

3.Mart: 9 İsfend ilâ 11 Ferferdin arası

4.Nisan: 12 Ferverdin ilâ 10 Ordubehişt arası

5.Mayıs: 11 Ordubehişt ilâ 10 Hordâd arası

6.Haziran: 11 Hordâd ilâ 9 Tîr arası

7.Temmuz:10 Tîr ilâ 9 Mordâd arası

8.Ağustos: 10 Mordâd ilâ 9 ŞehRiver arası

9.Eylül: 10 ŞehRiver ilâ 8 Mehr arası

10.Ekim: 9 Mehr ilâ 9 Aban arası

11.Kasım: 10 Aban ilâ 9 Azer arası

12.Aralık: 10 Azer ilâ 10 DîMah/ Dey arası

* Miladî ayların İran’da kullanılan Şemsi ay karşılıkları. Örnek olarak verilmiş olup, gün kaymaları dikkate alınmalıdır.
Şemsi Aylar/ Güneş Takvimi-III

1.Hamel (kuzu/ koç), 30 gün: 21 Mart-20 Nisan: Güneş bu burca, eski Mart’ın 9-unda girer.

2.Sevr (boğa/ öküz), 31 gün: 21 Nisan-21 Mayıs

3.CevZa (ikizler burcu), 31 gün: 22 Mayıs-21 Haziran: Güneş, Mayıs ayında bu burca girer.

4.Seretan (yengeç, çağanoz), 31 gün: 22 Haziran-22 Temmuz: Güneş’in 22 Haziran’da girdiği burc.

5.Esed (aslan), 31 gün: 23 Temmuz-22 Ağustos: Güneş’in 23 Temmuzda girdiği burc.

6.Sünbüle (başak), 31 gün: 23 Ağustos -22 Eylül

7.MîZan (terazi), 31 gün: 23 Eylül-22 Ekim

8.Akreb, 29 gün: 23 Ekim-21 Kasım

9.Kavs (gece yayı), 30 gün: 22 Kasım-21 Aralık

10.Cedî/ Cedy (erkek oğlak), 29 gün: 22 Aralık-20 Ocak

11.Delv/ Devle (su kovası), 30 gün: 21 Ocak-19 Şubat: Güneş, eski Ocak ayının 8. günü bu burca girer.

12.Hût (büyük balık) 30 gün: 20 Şubat-20 Mart: Güneş, Şubat’ta bu burca girer.

*Günümüz Afganistan’ında kullanılan aylar. Örnek olarak verilmiş olup, gün kaymaları dikkate alınmalıdır.
Kadim Takvimde Günlerin Adı:

1.Ûramezd. 2.Behmen. 3.Ordubehişt. 4.ŞehRiver. 5.SipânDarmez. 6.Hordâd. 7.Amordâd. 8.Déybâzer. 9.Âzer. 10.Abân. 11.Hur/ Hor. 12.Mah. 13.Tîr. 14.Gûş. 15.DîBamehr. 16.Mehr. 17.Rûşen(I). 18.Rûşen(II). 19.Ferverdin. 20.Behram. 21.Ram. 22.Bâd. 23.Dîb-din. 24.Din (Melek adı). 25.Ard. 26.EşTad (Melek adı). 27.AsMan. 28.Ramyân. 29.Marespend (Mehr-İspend; Melek adı). 30.ENirân (İranlı olmayan).

Kadim Pars Takviminde Önemli Günler:

01 Ferverdin: 21 Mart’a raslayan Nevruz Bayramı. Bu güne “Ûremezd u FerverdinMah” denir.

Ûremezd: Ahura-Mazda. 1 Ferverdin; Menuçehr Pişdâdî zamanında İran ve Turan Savaşı’nın olduğu gündür.

02-04 Ferverdin: Nevruz Bayramı.

06 Ferverdin: Hordâd u FerverdinMah. Zad-ı rûz-i Aşur Zerdüşt/ Aşur Zerdüşt Peygamberin doğum günü. Bildiğimiz gibi Zerdüşt dini, temelde tek Tanrılı bir dindi. Erkânı; “PenDarı nîk/ KârDarı nîk/ GofTar-ı nîk: İyi düşünce/ Doğru işlem/ Hayırlı söz”...’dür.

06 Ferverdin: Rûz-i Ziyaret-i Pir-Herişt/ Pir-Herişt’in ziyaret günü.

13 Ferverdin: Sizdeh-i Nevruz/ Nevruz’un 13’ü.

19 Ferverdin: Ceşn-i Ferverdingân/ Ferverdingân Bayramı.

29 Ferverdin: Mantere Sepîd. Bu günün Zerdüşt dininde özel bir anlamı vardır. Türkçe, “Üzerliğin kuruduğu gün” diyebiliriz.

31 Ferverdin: Ûremezd u OrdubehiştMah/ Ahura-Mazda’nın, yani Tanrı’ının OrdubehiştMah ayı.

02 Ordubehişt: Ceşn-i Ordubehiştgân/ Ordubehiştgân Bayramı.

10 Ordubehişt: Çehre-i Meydyozermgâh/ Meydyozermgâh’ın yüzü.

30 Ordubehişt: Ûremezd u HordâdMah/ Ahura-Mazda’nın Hordâd ayı.

04 Hordâd: Ceşn-i Hordâdgân/ Hordâdgân Bayramı.

24-28 Hordâd: Rûz-i Ziyaret-i Sitî Pir-Pir-i Sebz/ Sitî Pir-Yeşilliğin Piri’ni ziyaret günü.

29 Hordâd: Ûremezd u TîrMah/ Tîr ayının Ûremezd’i/ Ahura-Mazda, yani Tanrı’nın Tîr ayı. Bu güne “Puruse پرسه ” denir.

02-06 Tîr: Rûz-i Ziyaret-i NarisTane/ NarisTane Piri’nin ziyaret günü. Ateşin bulunduğu gün.

08 Tîr: Çehregâh-ı Meydyozermgâh.

11-14 Tîr: Rûz-i Ziyaret-i Pir-i Bânu Pars. “Bânu Pars/ Pars kadını”; bir simgedir. İffetli kadını ifade eder. Bânu Pars Pirini ziyaret günü. Turanlılarda bunun karşığı Türkân/ Türken Hatun’dur. İffetli Türk kadınını ifade eder.

28 Tîr: Ûremezd u AmordâdMah/ Ahura-Mazda’nın Mordâd ayı.

2 Amordâd/ Mordâd: Ceşn-i Amordâdgân/ Amordâdgân Bayramı.

12-16 Amordâd/ Mordâd: Rûz-i Ziyaret-i Pir Naregî/ Naregî Piri’ni ziyaret günü. Naregî, “Ateşin gücü” demektir.

27 Amordâd/ Mordâd: Ûremezd u ŞehRiverMah/ Ûremezd’in ŞehRiver ayı.

30 Amordâd/ Mordâd: Ceşn-i ŞehRivergân/ ŞehRivergân Bayramı.

20 ŞehRiver: Çehre-i Pîteşehimgâh/ Pîteşehimgâh’ın yüzü.

20 ŞehRiver: Ûremezd u MehrMah/ Ûremezd’in Mehr ayı.

10 Mehr: Ceşn-i Mehrgân/ Mehrgân Bayramı.

20 Mehr: Çehre-i Eyâsirmgâh/ Eyâsirmgâh’ın yüzü.

25 Mehr: Ûremezd u AbanMah/ Ûremezd’in Aban ayı.

04 Aban: Ceşn-i Abangân/ Abangân Bayramı.

23 Aban: Mantere-Sipend (Bu günün adı) Bkz.→ 29 Ferverdin

25 Aban: Ûremezd u AzerMah/ Ahura-Mazda’nın Azer ayı.

03 Azer: Ceşn-i Azergân/ Azergân Bayramı.

14 Azer: VarahRam (Bu günün adı).

25 Azer: 1.Ûremezd u DeyMah/ Ahura-Mazda’nın Dey ayı. 2. Deygân Bayramı.

02 Dey: Ceşn-i Deygân/ Deygân Bayramı.

05 Dey: 1.HordeyMah. 2.Der-gozet-i Aşur Zerdüşt/ Aşur Zerdüşt Peygamberin ölümü.

09 Dey: Ceşn-i Deygân/ Deygân Bayramı.

10 Dey: Çehre-i MîdyâRimgâh/ MîdyâRimgâh’ın yüzü.

17 Dey: Ceşn-i Deygân/ Deygân Bayramı.

25 Dey: Ûremezd u BehmenMah/ Ûremezd’in Behmen ayı.

26 Dey: Ceşn-i Behmengân/ Behmengân Bayramı.

19 Behmen: Ceşn-i Sede/ Sede Bayramı.

25 Behmen: Ûremezd u İsfendMah/ Ahura-Mazda’nın İsfend ayı. Bu güne “Porse” de denir.

29 Behmen: Ceşn-i İsfendigân / İsfendigân Bayramı.

23 İsfend: Mantere-Sepîd (Bu günün adı).

25 İsfend: Pençe-i Çehre-i Hemspetmedimgâh.

29 İsfend: Vahşetuvâş (Bu günün adı).