Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

(Dr. Hamid Cilveger, Azerbaycan Folklor Derlemeleri; Behruz Hamaçî, s.404), Kara-Gozlular için bkz.→Kacar/ Hemedan Bölge Valiliği
Bu listeyi uzatmak mümkündür. Adını hatırlayamadığımız hanedan mensubu ailelerin sayısı oldukça fazladır. Lekler va Şagagiler, hanedan üyesi olmakla beraber, Muhammed Rıza Şah döneminde saraya yakın ailelerdi. Şah dönemi komutanlarından General Kasımi’nin eşi Prenses İkbal Hanım Kacar Şagagi, aynı zamanda Prenses Farah Pehlevi’nin de akrabasıdır. ABD’de, müzik piyasasının önemli şirketlerden “Koçar”ın sahipleri de Şagagilerdendir. Azerbaycan tarihine malolmuş -Kacar/ Emoğlu tiresinden Haydar Han Emoğlu ve Bağır Han Salar-ı Millî de Kacar’dır. Listeden de anlaşılacağı üzere, hem Meşrutiyet hareketine, hem de Tebriz merkezli Azerbaycan Millî Hükümeti’ne destek verenlerin içerisinde çok sayıda Kacar bulunmaktadır. (Dr. Hamit Cilveger, Azerbaycan Folklor Derlemeleri)

Kacar bünyesinde kabul edilen bazı aşiretler, bağımsız il veya oymak olarak da ele alınmakta ve değerlendirilmektedir. Elbette bu çelişki olarak kabul edilmemelidir. Kacar ili içerisindeki Kara-Gozlular ve Kara-Koyunlular bunun örneklerindendir. Benzeri yapılanma ve il-aşiret ilişkileri diğer Türk il/ uluslarının yapılarında da mevcuttur. İl, aşiret listeleri incelendiğinde, benzer aşiret ve tire/ cemaat isimlerine farklı iller içerisinde rastlamak mümkündür. Saltanat, taht, iktidar ve güç el değiştirdikçe, zaman zaman tayfa/ aşiret ve cemaatlerde kopmalar yaşanmakta ve farklı il ve aşiretlere iltihaklar olabilmektedir. Öte yandan bazı cemaat ve tayfaların nüfuslarının artması sonucu bir Han tarafından yönetilmesi imkânsız hale gelmekteydi. Bu durumda İlbeginin gözetiminde tayfa ikiye, hatta üçe bölünüp, yeni hanların yönetimine verilirdi. Bkz.→Büyük Kaşkayı İli

*

Rıza Han ve ailesi, Mazenderan’ın Savadkûh (Pol-i Sefid) ilçesinin Alaşt آلاشت köyündendir. Babası Abbas-Ali (1814-26 Kasım 1878) subaydı. Dedesi Murat Ali Han, 1848 yılında Herat kuşatmasında ölmüştür. Annesi Nuşaferin Hanım Kuzey Kafkasyalıdır. Muhtemelen de Çerkes’tir. Çünkü Savadkûh bölgesinde küçük bir Kuzey Kafkas kolonisi bugün dahi mevcuttur. Rıza Han Savadkûhi’nin (daha sonra Pehlevi) aile kökeninin Kuzey Kafkasyalı Çerkes olduğu söylentisinin aslı budur. Babası değil, annesi Nuşaferin Hanım Kuzey Kafkasyalıdır.

Babası Abbas-Ali, 1814’te Alaşt’ta dünyaya gelmiş, subaylığı seçmiş, binbaşı rütbesinde? Üçüncü Afgan Savaşı’na katılmıştır. Ahmed Rıza Han, Abbas-Ali Han’ın Kuzey Kafkasyalı olan ikinci eşi Nuşaferin’den doğmuştur. Altı yaşında iken babasını kaybetmiştir. Dayısı Abdül-Kasım Bey’in isteğiyle 16 yaşındayken küçük subay olmuştur. Aynı zamanda komutanı olan amcası Nusretullah Han ile anlaşamayınca Kazak birliğine katılmış, 1920 darbesine kadar burada görev yapmıştır. Kazak birliğindeki komutanı, Azerbaycan’ın tanınmış ailelerinden Ayrımlulara mensup, -aynı zamanda kayınpederi olan Mirpenç Teymurhani Ayrımlu Makui idi.

Ahmed Rıza Han, dört evlilik yapmıştır. İlk eşi Meryem Hanım, 1904 yılında ölmüştür. Bundan sadece Hemdemüs-Saltana Pehlevi (1903-1992) isimli bir kızı olmuştur. İkinci eşi, Azerbaycan’ın tanınmış ailelerinden Kazak birliğinde komutanı olan Makulu Mirpenç Teymurhani Ayrımlu Makui’nin kızı daha sonra Ana Kraliçe (Melike Mader/ Valide Sultan) olacak Tacül-Müluk Mirpenç Teymurhani Ayrımlu Makui (1896-1982) idi. Prensen Şems Pehlevi (1917-1996), Şah Muhammed Rıza Pehlevi (1919-1996), ikizi Prenses Eşref Pehlevi (1919), Prens Ali Rıza Pehlevi (1922-1954) bu evliliğinden olan çocuklarıdır.

Prenses Şems’in ilk eşi Başbakan Mahmut Cem’in oğlu Ali Cem’dir. Daha sonra, tüm karşı çıkmalara rağmen -adı saray tarafından beğenilmediği için Mirdad Pehlbud olarak değiştirilen bir müzisyenle evlendi. Prenses Eşref ise, ABD’deki İran askerî Ataşe Yardımcısı Ali Kavam ile evlendi. Ali’nin babası Kacar asilzadesi Kavamüs-Saltana unvanlı Ahmed Kavam, joker gibiydi. Başbakan sıkıntısı çekildiği günlerde, her zaman emre amade olmuştur. Eşref, daha sonra Mısırlı Prens Ahmed Şefik ile evlendi. Böylece Güney Afrika’da sürgünde olan babasının yanına sık sık gidip gelebiliyordu. Ondan da ayrıldı. Prenses Eşref, saray entrikalarıyla, hovardalıklarıyla ve istihbarat örgütlerine olan tutkusuyla ünlüdür.

Rıza Han daha sonra Tacül-Müluk Mirpenç Ayrımlu Makui’nin üzerine Kacar hanedanına mensup iki prensesle daha evlilik yaptı. Kacar prensesi olan ilki 1922 yılında evlendiği Turan Kamerül-Mülk Süleymani (1904-1995)’dir. Prenses Turan’ı 1923 yılında boşamıştır. Tek oğulları 1923 doğumlu gulam Rıza Pehlevi’dir. Gene Kacar prensesi olan son eşi ise, İsmet Dövletşahi’dir (1904-1995). Beş çocukları olmuştur; Abdür-Rıza Pehlevi (1924-2004), Ahmed Rıza Pehlevi (1925-1981), Olimpiyat Komitesi Başkanı Mahmut Rıza Pehlevi/ Şahpur (1926-2001), Fatıma Pehlevi (1928-1987) ve Hamid Rıza Pehlevi (1932-1992).

Prenses Turan Kacar’ın oğlu gulam Rıza, Prensen Huma ile evlendi. Prenses Huma, saray geleneğini altüst ederek, Prens gulam Rıza’yı boşadı. Daha sonra İbtihac isimli bir mimarla evlendiği gibi, sarayla olan ilişkisini de kesmedi. Eşiyle birlikte gelip gitmeye devam etti.

İsmet Dövletşahi Kacar’ın çocuklarından Abdür-Rıza, ABD’de iktisat eğitimi görmüştür. Yabancı bir diplomatın kızı olan Parissima Sand ile evlendi. Prenses Fatıma, ilk kocası Vincent Hıllyer isimli Amerikalıdan ayrılarak, Tahranlı Pilot Muhammed Hatem ile ikinci evliliğini yaptı. hanedanın en yakışıklısı olan Mahmut Rıza Pehlevi/ Şahpur’un elinden her türlü yaramazlık ve hukuksuzluk gelirdi. Kürt kaçakçılarıyla uyuşturucu işine bile girdiği söylenir. En küçükleri olan Hamid Rıza ise, Dr. Muhammed Musaddık’ın yeğeninin kızıyla evlendi.