Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı
Yüklə 9,25 Mb.
|
| 41.Simnan Bölge Valiliği
استان سمنان Merkezi: Simnan
تركهاى گرمسار Simnan Bölge Valiliği; Simnan, Şahrud, Damğan ve Germsar kentlerinden oluşmaktadır. Bölge valilik merkezi, aynı adla anılan Simnan kentidir. Bu dört şehir, Horasan ve Türkistan ana yolu güzergâhı üzerinde bulunmasından ötürü kadim tarihlerden beri Türklerin yaşadıkları iskân mahalleri olmuştur. Bu bölgede Türklerin ana yoğunluk merkezi Germsar kentidir. Doğusunda Simnan ili, batısında Tahran ve Kum bölge valilikleri, kuzeyinde gene Tahran Bölge Valiliği, güneyinde İsfahan Bölge Valiliği bulunmaktadır. Germsar bölgesinde yaşayan aşiretler, geçen birkaç yüzyıl içerisinde sürgün, zoraki göçürme ve yerleşik hayata geçirme ve diğer nedenle iskân edilmiştir.. Geçen yüzyılın başlarına kadar Germsar bölgesi Hâr-ı Rey خواررى adıyla şöhret bulmuştur. Başkent Tahran’ın 100 km güneydoğusunda ve Tahran-Meşhed kara yolu üzerindedir. “Germsar şehristan/ ilçesinde; Farslar, ÂRi SengseRi’ler, Türkler (Usanlu, Pâzukî, Nefer, Basıri, Kaşkayı illerine mensup gruplar), Araplar (Arap Kuttî/ ÂmiRi, Arap Ma’sumî, Arap Serhengî, Arap DeRazî, Ketî ve Tabatabai seyyidleri), TabeRiler (Elikâyî/ Ali-Kâyî), AlvâRiler, Lorlar (Hudavend), MansuRi Kürtleri, Bocnurd ve Kuçan/ Koçan bölgelerinden gelme Kürt grupları ve Gilekler perakende olarak meskûndur”. (İrec Afşar, Îlhâ, Çâdurnişînan…, 2.cilt, s.1107; http://mazandaran-turk.blogspot.com, 17 Ocak 2007) İran genelinde olduğu gibi, bu bölgede de çok sayıda Türkçe toponim bulunmaktadır: Kûhhâ-yı CAbân (CAbân dağları), Gazançay Mahalı, Deliçay, Garıdağ (Kocadağ anlamında), Gara-Herande… Tahran’ın güneyi ve batısında oturan ahali Türk’tür. Bu bölgeler, Azerbacan-ı Cibal toprağı ve uzantısıdır. Kacar hanedanı döneminde, halkının büyük bölümü Türk olan başkent Tahran’ın Türkmen saldırılarından korunması için, Tahran’ın doğusuna da Azerbaycan’dan getirilen Türk il/ uluslarına mensup tayfa ve tireler yerleştirilmiştir. Pazûkî Bu tayfa, Safevi hanedanı döneminde Şah İsmail tarafından bugünkü Batı Azerbaycan BV merkezi olan Urumiye’den Âsâyişlular ile birlikte buraya göçürülmüş Hâr, Veramin bölgelerine, ayrıca Turûd, HisarBin-Firuzkûh köylerine yerleştirilmiştir. Sani’üd-Dövle, “SeferName be-Esterabad, Mazenderan ve Gilan” isimli kitabında; Pazûkîlerin nüfusunu 600-700 olarak vermiştir. Minorsky’nin “Tezkiretül-MüLuk”tan naklettiğine göre; bunlar Safevi ailesine yardımcı olan sûfîlerdir. Asıl vatanları Anadolu’nun Kiğı ve Eleşkirt bölgeleridir. Bu ilin bir bölümü Anadolu’da kalmıştır. Halen Pazûkîlerin küçük bir bölümü Tahran civarına yerleşmiştir. Pazûkîler, Kelhor Kürtleri ile birlikte Şahsevenlerden kabul edilmektedir. (Minorsky, Sazman-ı İdaRi Hükûmet-i Safevi, s.57-58) Pazûkîlerin Fars olduğu, Fars bölgesinden Veramin ve Germsar bölgelerine getirildikleri de ifade etmektedir ki, bu doğru değildir. (Mehdi Bamdâd, Şerh-i Hâl-i RiCal-i İran der-Garn-ı XII, XII, XIV, 3.cilt, s.196) Şah Tahmasb Safevi döneminde, bu aşiretin ileri gelenleri Safevi beyleri içerisinde hesap edilmiş ve Türk-Türkmen illeri arasında Tadât edilmiştir. (Minorsky, Sazman-ı İDaRi Hükümet-i Safavî, s.21) Pazûkî aşireti reisi ve hanlarından Mecnun Han Pazûkî, Kerim Han Zend’in ölüm haberini Ağa Muhammed Han Kacar’a haber vermek için Şiraz’dan Tahran’a yedi gün at sürmüştür. Böylece aşiret, Kacar sarayının mutemetleri arasına girmiştir. Ş. 1309/ 1928 yılındaki nüfusları 100 aile olarak kaydedilmiştir. (Mehdi Bamdâd, Şerh-i Hâl-i RiCal-i İran, 3.cilt, s.300) Bugün Pazûkî’ler Türkçe konuşmakta, Hâr’ın önemli köylerinden Râdiyân ve Şahbulağ’da oturmaktadır. Pazûkî adının, Bozokî/ Bozoklu adı ile ilişkisi araştırmaya muhtaçtır. (http://mazandaran-turk.blogspot.com, 04 Ağustos 2007) Usanlu/ Asanlu Halen Germsar adıyla anılan Ser-i Dere-i Hâr ve Deşt-i Hâr’da oturan Usanlular, Azerbaycan’ın Kazvin-Zencan Hamse illerindendir. Bölgeye Hicri 1210/ 1795 yıllarında Merağa’nın güneyinden göç etmişlerdir. Usanlular, Zencan kentinde hayvancılık ve tarımla meşguldürler. Bu bölgede “Usanlu” isimli bir de köy vardır. Ağa Muhammed Han, Kacar Türk devletini kurduktan sonra Cibal Azerbaycan’daki Tahran kentini başkent yapmıştır. Tahran’ı doğudan gelecek Türkmen saldırılarından korumak için Azerbaycan’ın Zencan ve Kazvin Vilayetlerindeki Hamse Türkleri’nden Usanluları Tahran ve Simnan Hâr’ına göçürmüştür. Şah’ın fermanıyla Zencan’dan getirilip yerleştirilen Usanluların sayısı 1.200 hanedir. Hân-ı Han Basırüs-Saltana, Muzaffereddin Şah Kacar’ın saray hizmetinde şaha yakın bir şahsiyetti. H/K. 1313/ 1895 yılında Muzaffereddin Şah Tebriz’den Tahran’a geldiğinde, şahın huzuruna çıktı. Baş başa görüştüler. Usanlular, Muhammed Kasım Han Vekîlüs-Saltana’nın emrine verilerek, Tahran bölgesinin âsâyiş sorumluluğunu üzerlerine aldılar. Usanlular, bulundukları bölgede siyasi faaliyetlerde bulundukları gibi, askerî güç olarak da Kacar devletinin emrinde oldular. Hanları ile birlikte savaşlara da iştirak ettiler. Ahmed Rıza Han’ın saltanı döneminde Reşid Sultan, Seyfullah Han, Ağa Rıza Han ve Celil Han, Usanlu ili reis ve beyleriydi. Usanlular Germsar’a ilk geldiklerinde sadece hayvancılık yapmaktaydılar. Bugün tarımla meşguldürler. 1987 yılında bunlardan 28 hane (43 kişi) Tahran’a yerleşmiştir. Dilleri Türkçe’dir.
Yüklə 9,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||