Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

2.Çahar-Oymak/ Aymaklar:

“Çâr, Çahar”, Tacikçe dört rakamı, “Oymak” ise, hem Türkçe’de, hem de diğer Türk lehçelerinde boy anlamındadır. Afganistan’da “Aymak” olarak kullanılmaktadır. Aymaklar, Afganistan’ın kuzeybatısında yaşayan topluluklardandır. TeymuRiler, TayManîler, Firuzkûhîler ve Cemşidîlerlerden oluşan Aymaklar, Tacikçe de konuşsa Türkistan halklarından kabul edilmektedir.

Köken itibariyle Çahar-Oymaklar, HaZarâlara daha yakındır. Bu grup, yerli Taciklerin Türk-Moğol boyları ile karışımından oluşmuştur. Türk-Moğol boyları, yerli ahalinin dilini kabul etseler de, yarı göçebe hayat tarzlarını korumuşlardır. Aymakların çoğu yerleşik hayata geçmiştir. Afganistan’daki toplam nüfusları 1 milyon 250 bin kadardır.

-TeymuRiler:

Bunlar Afganistan’da Herat’ın güneyinde ve İran-Afganistan sınır boyunun iki yakasında yaşayan göçebe bir topluluktur. Bazı tarihçiler, bunların bölgeye Emir Timur ile birlikte geldiğini kabul ederler. Göçebe TeymuRiler, NemekZar gölü yakınında Tayyibad (Bahriz), Türbet-i Cam ve Haf civarında yaşamaktadır. (http://xorasan.turk.blogspot.com/)

-Taymanîler:

Sünni olan Taymanîler, Herat ve Herat’ın ilçesi olan Obe kenti çevresinde yerleşmiştir. Göçebe ve yarı göçebe hayat tarzı sürmektedirler. Bazı Afganlar, Taymanîlerin Afgan kökenli olduklarını ileri sürerler.

-Firuzkûhîler:

Adlarını Mazenderan sınırında bulunan Firuzkûh kalesinden almışlardır. Sahib-Kırân Timur, 1404 yılında bu kaleyi zaptetmiş ve bütün ahalisini Herat’a sürmüştür. Morğab ırmağı kenarında yaşayan bu yarı göçebe halk Sünni’dir.

-Cemşidîler:

Yarı göçebe olan Cemşidîler, Afganistan’ın Herat ve Katağan Vilayetlerinde yaşamaktadır. İran’daki nüfusları 30-35 bin, Afganistan’da ise 60-65 bin civarındadır. Cemşidîler, Horasan bölge valiliklerinin Türbet-i Cam kentinin kuzeyi, Keşefrûd sahili ve Afganistan sınırı yakınında yerleşmiştir.

Tacikçe konuşan Cemşidîler, XIX. yüzyılın sonlarında Afganistan’dan İran’a göçmüştür. Türkmenistan’da da Cemşidî grupların varlığından bahsedilmektedir. Cemşidîlerin bir kısmi Sünni, bir kısmı da Şii’dir. İran’daki Cemşidîlerin Sünni olduğu belirtilmektedir.