Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

Gürgânî Ve Türkmen Sikkeleri
Bu dönem sikkelerinde, “Sultanül kâmil سلطان الكامل , …âdil, …âlim”, bazen “Ebül-Gazi” ve “Ebül-Muzaffer” lakapları, Sultanın ve Bahadır Han’ın adından önce yer almıştır. Bu gelenek, Şah İsmail zamanına kadar devam etmiştir. Şah İsmail, lâplarını sikkelere eksiksiz olarak bastırmıştır.

“Gürgân” ile “Sözümüz” (Emrimiz, fermanımız, düsturumuz) kelimesi, bu dönem sikkelerinin bazısında yer almıştır. “Sözüm” (Emrim, fermanım) kelimesi, Uluğ Bek Gürgân’ın sikkelerine basılmıştır: “Uluğ Bek Gürgân bin Emir Timur, Sözümüz, Duribe…, Sene…, Duhemî دوهمى ” ibaresi görülmektedir. Burada dikkati çeken , “Dirhem” kelimesinde “r ر” harfi olması gerekirken “vav و” harfinin basılı olmasıdır. Haliyle okunuşu “Dûhemî” değil, “Dirhemî درهمى ”dir.

Gürgân sikkelerinin arka yüzünde genellikle “Şahadeteyn” ve “Hulefâ-i Râşidin”in isim ve lakapları ve basım yılı darbedilmiştir. Bazılarında, ZilZal Sûresi’nin yedinci ayeti: “…Zerre kadar iyilik yapan kimse onun karşılığını görecek” yazılıdır.

*

“Sözümüz” ibaresinin yer aldığı sikkeler, Türk Kacar hanedanı iktidarının sonuna kadar, ayrıca İran Türk şahlarının mühür, tuğra ve fermanlarında yer almıştır. Bazı örnekler:
-Hasan Ali Kara-Koyunlu = Ebül-Feth Hasan Ali Bahıdır, Sözümüz

-Uzun Hasan Ak-Koyunlu = El-Hükmüllah Ebu’n-Nasr Hasan Bahadır, Sözümüz

-Yakub bin Uzun Hasan = El-Hükmüllah Ebül-Muzaffer Yakub Bahadır, Sözümüz

Yakup Bahadır’ın unvan ve lakapları: “Âdil Sultan Rüstem, Duribe Merağa. Sene: Hicri 899/ 1494”. Arka yüzünde: “Haledallahü mülkehü ve sultanehü” duası bulunmaktadır. adil’in yazılışında ‘ع Ayın ’dan sonra ‘Elif ١’ yoktur.

-Rüstem Bek Maksud bin Uzun Hasan = El-Hükmüllah Ebül-Muzaffer Rüstem Bahadır, Sözümüz

Rüstem Ak-Koyunlu’nun kendi sikkesi üzerindeki tarih H/K. 898-902/ 1493-1497’dir. Ön yüzünde, Yakub bin Uzun Hasan’ın sikkesinde olduğu gibi “ZilZal Sûresi”nin 7.âyeti; arka yüzünde “Es-Sultan-ı adil Rüstem Bahadır Han”; haşiyesinde, “Lâ-iLahe İllallah Muhammed ResuLullah” metinleri yazılıdır.

-Şah Safa = الحكم لله للمؤيد من عندالله ابوالمظفربهادر, الصفوى الموسوى الحسينى سيوزوميز.

El-Hükmü lilLahi li’l-müeyyedi min ındilLahi Ebül-Muzaffer Bahadır; Es-Safaviyyü’l-Museviyyü’l-Hüseyni, Sözümüz

Allah katında hükmü desteklenen Ebül-Muzaffer Bahadır Safevi Musa El-Hüseyni, Sözümüz

“Sözümüz” ibaresinde “س” ile “و” harfleri arasına “ي” harfi girmiştir.

-II.Abbas =الحكم لله للمؤيد من عندالله عباس بحادرخان , الصفوى الموسوى الحسينى سيوزوميز.

El-Hükmü lilLahi li’l-müeyyedi min ındilLahi Abbas Bahadır Han, Es-Safeviyyü’l-Musevi El-Hüseyni. Sözümüz

“Bahadır” kelimesinin yazımında bazan “ھ ”, bazen da “ ح ” kullanıldığı görülmektedir.