Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

Kürt Aşiretleri
Aşağıda, tamamlama imkânı bulanamayan Kürt aşiretleri listesi, 1972-1976 üniversite yıllarında akademik çalışma amacıyla Kars ve Ağrı bölgesinden derlenmiştir. Ancak böyle bir çalışma yapma imkânı olamadı. Eksik olmakla beraber araştırmacıların yararlanabileceği düşüncesiyle bu bölüme alınmıştır.

Kürt aşiretleri iki kısma ayrılır:

I.Millî/ Mîlân

II.Zıllî/

I.Millî/ Mîlân Aşiretleri
-Badilli/ Badillanî, -BenjeRi, -Bezkanlu (Bir Bölümü Erivan yöresindedir) -Cemaldini (Bir Bölümü Erivan civarındadır) -Dellayî/ Delâî, -Dilheyran , -Elyanî, -Gazkan/ Gazka/ Gazkanlu, Gölükanlu/ Kolukanlu, -Hasananlu, -Herkî, -Karaburçek/ Garebürçek, Kartkanî, -Mendulekî/ Mendulekanlu, -Milyanî, Pinoşî/ Piyanşî (Doğubeyazıt, Diyadin, Kahramanmaraş ve Hakkari), -Şakak, -Şeyhkanlu (Diyarbakır; İran/ Urumiye batısı), -Şıhbızınî (Keçilerin Şeyhi anlamında, münferit köyler halinde, hatta Ermenistan’da meskûndurlar. Yezidî inancına sahip oldukları söylenir)
II.Zıllî Aşiretleri
A.CeLali

B.Haydaranlu

C.Zîlân
II. A.CeLali Aşireti Boyları
1.Cinka/ Cinikanlu, 2.Bılhıkanlu, 3.Kotan/ Gotî (Daha önce Azerbaycan Türk tayfalarından imişler), 4.Sakan, 5.Hasehaleflu/ Haso-Halef (Aşiret reisi: Dervişoğlu Muhammed Gandkanlu, İran/ Makû İlçesi Gerdeş köyünde otururdu), 6.Budkanlu, 7.Hasesoran/ HasesoRi, 8.Geloyî/ Geloyan / Geloğlu (Daha önce Azerbaycan Türk tayfalarından imişler), 9.Mısırkanlu, 10.Sipkanlu (İran/ Makû ve Küçük Ağrı dağı eteklerinde meskûn. Bir Bölümünün Yezidî inançlı olduğı söylenir), 11.Halikanlu, 12.Cunukanlu, 13.Soran/ Soranî, 14.Gelturanlu, 15.Şemkanlu, 16.Keçelâ/ Keçelanlu, 17.Sala, 18.Gandka/ Gandkanlu, 19.Alamaho/ Alemhoî/ Alemhoylu, 20.Kızılbaşoğlu, 21.Pirabadî, 22.Pilekî, 23.Motan/ Motanlu, 24.Şeyhler, 25.Dilheyran.

İran’da oturan CeLalilerin yaylakları Türkiye sınırı, kışlakları Nahçıvan ve Türkiye ortak sınırı yakınlarıdır. (Muhammed Cevâdîpur, Mecmua-i Ittılâât der-Bâre-i İran ve İraNiyan, s.573)

II.A.1. Cinka Aşireti Boyları
a.Atagor, b.Mala-AtagoRi (Atagor’dan türeyen, Atagor evleri), c.Mala-Hellik/ Malahallî
II.A.2. Bılhıkanlu Aşireti
Bılhıkanlu aşireti mensupları, İran/ Makû ilçesi Demkışlak ve Telmihan köylerinde meskûndur. Aşiret Reisleri Hacı Resul Bılhıkanlu Maku’da otururdu. l976 yılında 66 yaşlarındaydı. Bazı Aşiret reislerine göre; Hassesori/ Hasesoran, Cinka/ Cinikanlu, Gandkanlu ve Haskıkeçel/ Hasekeçelâ aşiretleri Bılhıkanlu'dur.

a.Mala-Hallî, b.Mala-Amî/ Mala-Amer (Ömer-evleri), c.Mala-Haskakeçel (Kelhasan-evleri), d.Mala-Sefih (Sefâ-evleri)

II.A.3. Kotan/ Goti Aşireti
a.Haso-yé Keçelâ (Keçelerin Haso’su)

b.Unuzî (Yunusoğlu)

c.Omka (Ömeroğlu)

d.Reşoya (Reşagillerden)

e.Mala-Musoye (Musu ailesine mensup)

f.Soran

g.Mala-Hıdî (Hüdâdâd evleri)

h.Baboî/ Beboyî/ Papoyanî

ı.Dervişî

j.HındıriSi/ Hindirisa

k.Alasorka

l.Çelilî (Bazı aşiret reislerine göre bağımsızdır)

II.A.3.H. Baboî/ Beyoyî/ Papoyanî

-Abdoya, -Dellekiya (Sünnetçioğlu), -Geveziya (Gevez isimli hanımın adından→Gevezoğlu)-Hacıaliya, -Karabekoya (Karabekiroğlu), -Kuskiya (Kabadayıoğlu), -Şeyhlera

II.A.3.j. HındiriSi/ Hindilisa

-Mala-Amo, -Mala-Gıllî, -Mala-Gora, -Mala-Haci-yé Kaçak, -Mala-Haci-yé Şebab, -Mala-Hazim, -Mala-Hüsenkî, -Mala-Nadro, -Mala-Raşo, -Mala-Usre-yé Emer

II.A.3.l. Çelilî

-Gidiya (Kötü, işe yaramaz anlamında), -Mala-Hingolara, -Mala-ReSi, -Pişidera
II.A.4. Sakan Aşireti
Aşiret Reisleri, Şeyh Hasan Kotan idi. (Doğubayazıt, Abdülkadir-Hanife oğlu, l334-22 Aralık l985)

İran/ Dambat ile Büyük ve Küçük Ağrı dağları etekleri ve Tuzluca/ Sinekler yaylasında meskûndur.

a.Mala-Piyale/ Piyale/ Mametkanlu/ Goruî, b.Mala-Mehamad, c.Mala-Husibeki (Hüseyin-evleri, d.Mala-EliHasan, e.Mala-Hasanagi (Nakkaş Hasan-evleri), f.Bedoyî/ Bedoî/ Malabodu, g.Gandkanlu, Hicri Mala-Huzî, ı.Kampur, j.Şemka/ Şemkanlu, k.Gizka/ Gizkanlu, l.Dina, m.Kımka/ Gimka/ Gimkanlu, n.Taloya/ Taloî, o.Keleşkî, p.Şeyhât/ Şeyhler/ Şıhlar, r.Mala-Desta Abdulla Karıyî, s.Mala-Bozo, t.Hıdıragayî
II.A.4.a. Mala-Piyale

-Mala-Hase Bavguşî, -Mala-Sule Goziki, -Mala-Mamikî

II.A.5. Hasohalefli (Maku) Aşireti
a.Derbazkî, b.Gurzkî, d.Ozmankî, b.Şevoî
II.A.6. Budkanlu Aşireti
a.Mehamadî, b.Şumoî (İzka), c.Topalı
Iı.A.7. Hasesoran Aşireti
Aşiret Reisleri, Doğubeyazıtlı l332/ 1916 doğumlu Rıza Eryılmaz idi.

a.Dudka/ Dudkanlı, b.Malahusi, c.Malaşıhhanavdel, d.Malavelî

II.A.8. Geloyî Aşireti/ Geloğlu/ Geloyan
a.Ago. b.Amer, c.Amik, d.Berata, e.Çınoyî, f.Mala-Hacı Cafer é Mametke (Mametke, yer adıdır), g.Mirzo (Kasoy é Mırzo), Hicri Neo (Bu Soy Tükenmiştir), ı.Ozmanli, j. Şemo, k.Tırpan (Amer é Tırpan). Azerbaycan Türkü olan Geloğlu/ Geloyîler’in bir bölümü XIX-ncu yüzyıldan itibaren Kürtleşmiştir. Aşiret üyeleri bu durumu bildiklerinden Türk olanlarla hem samimi, hem de birbirlerine “Emoğlu” derler. Türkler Caferi, Kürt olanlar ise Şafii’dir.
II.A.9. Mısırkanlu Aşireti
a.Danoi/ Danaloî / Danalu (İran’da meskûndur), b.Destanmusa/ Hasan é Şemo, c.Mala-Evliya (Evliyaoğlu, İran’da meskûndur), d.Mala-Hacineciflera, e.Mala-Hedolara, f.Mala-Melaya (Hocaların evi), g.Mala-Tetolara, Hicri OtaRi/ Otaylı (İran’da meskûndur), ı.Sellikçiya (Sepetçioğlu, İran’da meskûndur).

II.A.10. Sipkanlu Aşireti

a.Dereceki, b.Halesınî.
II.A.11. Halikanlu Aşireti
a.Budkanlu, b.Cindeî, c.Goruhçuya (Bekçi), d.Haliliya, e.Hasohaleflu, f.Mala-Ahmî (Ahmetevleri), g.Mala-Cindî, Hicri Mala-Danu (Danacıevleri, Danacıoğlu), ı.Meldikanlu, j.Mineseviya, k.Sıleytimya (Süleymanoğulları).
II.A.12. Cunukanlu Aşireti
a.Beyriya, b.Ceca, c.Mala-Beyriya, d.Mala-Hacı Usıf, e.Mala-Hemzo, f.Mala-Ozman é Kadir, g.Mala-Selim é Cimcim.
II.A.13. Soran Aşireti
a.Hasikan, b.Mehikan, c.Reşivan.
II.A.14. Gelturanlu Aşireti
a.Dartanî, b.Hacı Şemsikî, c.Hameî, d.Hanavdeli, e.Kıdereşanlu, f.Kotig Beg, g.Maksoî, Hicri Mala-Hacıali, ı.Mala-Musaemi, j.Meyriyî, k.Musadinî, l.Reşat Beg.
II.A.15. Şemkanlu Aşireti
a.Celilya, b.Gınhaciya, c.Gomoya, d.Hacıya, e.Mahatulya (Şemkanlılarla amca çocuğudur),, f.Mala-Alo, g.Mala-Belo/ Mala-Bello, Hicri Mala-Medekeçeli (Medet) veya Mala-Mahmud é Medekeçeli, ı.Mala-Megsaya, j.Mala-Mehmed é Hanşo, k.Mala-Memo, l.Mala-Memoye Hasan é Elike.
II.B. HayDaran/ Haydaranlu Aşireti

1.Hamdikan

2.Ademan

3.Basımi
II.B.1. Hamdikan

a.Asiyan, b.Atmenakî, c.Hevedi, d.Kerdizı (Eşek hırsızı), e.MarhoRi.
II.B.2. Ademan/ Ademanlu

a.Cukuri, b.Kaskanlu, c.Mikail, d.Pilekan, e.Şemsikanlu; -Iskî, -Badaî, -Comoî, -Romdî, -Omoî, -Bekoî, -Kerayî, -Hesoyî.

II.B.2.e. Kaskanlu

-Amuçeto, -Cetoî, -HıdıRi, -Resoî, -Seboî, -Sevoî.

İran’da oturan Haydaranluların yaylakları; Siyah-Çeşme, kışlakları Türkiye sınırındaki Çuxurkend’tir. (Muhammed Cevâdîpur, Mecmua-i Ittılâât der-Bâre-i İran ve İraNiyan, s.573)
II.C.Zilân Aşireti
Zilân Aşireti mensupları, Zıllî kökenli aşiret mensuplarıyla kendilerini üvey kardeş sayarlar.
1.Retkanlu

2.Burukanlu/ Burukî/ Memanî

II.C.1.Retkanlu Aşireti

Zilân aşireti mensupları, Zıllî kökenli aşiret mensuplarıyla kendilerini üvey kardeş sayarlar. Ermenistan Cumhuriyeti, Nahcivan Özerk Cumhuriyeti ve Muş ilinde meskûndur.

-Aladeve, -Alasora/ Alasorka, -Alya/ Alyanî, -Bekranlu, -Çekemenlu, -Dilheyran, -Garekanî (Gezgincilerden), -Göriya, -Hacıyanî, -Hasepehas (Bazılarına göre Süleymanîler, Hasepehas içerisinde mütalaa edilir. “Pahas”: Sağa sola çatan), -Huloya, -Hurudika, -Katiya (Kati isimli kadının çocukları), -Kayişanî/ Kaişanî, -Komüka/ Kömükanlu, -Köseyani/ Mala-Kosa, -Kuloya/ Kuloğlu; -Mala-Hacıabdulla, -Mala-Evlo, -Mala-Seberliya, -Mala-Edolara, -Malbat (Aile, soy adı), -Mamkanlu, -Kumkanlu (Külahlılardan), -Miliya, -Motanî, -Sıleya, -Solkan, -Süleymanî/ Sıleytimya/ Sıleytim, -Şanzoya, -Şemekösen, -Şengoî, -Şerkiyan, -Torunlar/ Beyler/ Güneşler/ Tale.
II.C.2. Burukanlu Aşireti
a.Aizî, b.Alkî (Alkanı), c.Beşkî (Van’da meskûndur), c.Delkî (Delkanı), d.Derecekî, e.Garkî-Iğdır; -Bozoî, -Davutkî, -Hacımalo, f.Gudkî (Van’da meskûndur), g.Haskî, Hicri Hicimkî (Daha fazla olanlar demektir. Van’da meskûndur. Burukanlu aşiret reisi Kinyas Kartal’ın mensup olduğu cemaattir), , ı.Kırmızki (Kırda geçinenler, Van’da meskûndur), , j.Mala-Mehmed, k.Mamkî (Van ve Iğdır’da meskûndur), , l.Memalı, m.Pirkî, n.Şavlikî (Van’da meskûndur), o.Şerkî (Van’da meskûndur), p.Tañrıtanımaz.
Beyzade (Millî)
Aşiret, 600-700 hane nüfusa sahiptir. Güneybatı Azerbaycan’daki Rajan ve Zîve arasındaki köyler ile Urumiye’nin Suluk köyünde meskûndur. Aşiret reisleri; Hurşid Beyzade, İskender Beyzade ve Telli Beyzade idi. Tergever, yaylak ve kışlaklarıdır.

*

DiRi Aşireti

Batı Azerbaycan Vilayeti merkezi Urumiye ili Gengeçin nahiyesinde meskûndur. İran’da yaklaşık 2 bin hane olan aşiretin reisi Cihangir DiRi idi. ALuŞan, Behiç, DiRi, Hanik, Merkereş ve Sero köylerinde meskûndurlar. Türkiye’de; Yüksekova’nın Balanbasan, Çilli, Güvenlik (Şahî) ve Yıldız (Kevkeb/ Kevkap) köylerinde oturmaktadırlar. Nüfusları bin hane civarındadır.

*

Herkî (Millî)

Aşiret, Urumiye çevresindeki VezGir, Rajan, Ağbulag, Derbend, MavâNa, Hangâh ve Senger’e yerleştiler. Herkîler, 3.500 hanedir. Aşiret reisileri; Reşit Herkî ve Emir Han Herkî idi. -Herkî Mendân, -Herkî Serhâdî ve -Herkî Seyyidân olmak üzere üç tayfaya ayrılırlar. Yaylak ve kışlakları Tergever, Mergever ve Deşt-i Bil’dir.

*

Mamedî (Millî)

Urumiye’nin Kızılkend, Ebâzer, BuruşhAran, ZeRi, Ravyân, Çaharsütun köylerinde oturan aşiretin nüfusu bin hanedir.