Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

Mir/ Seyyid Cafer Pişeveri: Azerbaycan Millî Hükümeti Başkanı/ Başvekili. Güney Azerbaycan’ın Erdebil ili Halhal ilçesine bağlı Zaviye-Sadat زاويه سادات köyünde1893 yılında doğmuştur. Zaviye-Sadat köyü; Halhal ilçesi hanebil خانه بيل Köy Birliği’ne bağlıdır. 1966 yılındaki nüfusu 121 hane, 321 kişiydi. Ekonomik sıkıntılar nedeniyle ailesi 1905 yılında Bakü’ye göç etmiş, Bülbüle köyüne yerleşmiştir. Azerbaycan’ın yetiştirdiği önemli siyasi liderlerden biridir. Komünist Parti eski üyelerindendi. Daha sonra Bakü’de iken İran Adalet Patisi’ne katılmış, “Himmet” adlı sosyal demokrat bir grup ile ilişki kurmuştur. “İttihat” okulunda öğretmenlik yaparken “Açık Söz”, “Azerbaycan” ve “Himmet” gazetelerinde yazılar yazmıştır. 1918 yılında Bakü’de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Bu dönemde Bolşeviklere yakın olan Pişeveri, Adalet Partisi genel merkezinin onayı ile Bakü’de “Hürriyet” gazetesini çıkarmaya başladı. 1927 yılında Komintern (Komünist Enternasyonal) tarafından İran’a gönderildi. 1920 yılında Gilan’da Bolşeviklerin ve İranlı komünistlerin yardımı ile Molla Mirza Küçük Han Cengeli, Sosyalist Gilan Cumhuriyeti’ni ilan etmiştir. Gilan hadiselerine faal olarak iştirak eden Pişeveri, Gilan Cumhuriyeti’nin Dışişleri Bakanlığı’na getirildi. Gilan hükümeti yıkıldıktan sonra Tahran’a gitti, orada “Hakikat” gazetesini çıkarmaya başladı. 1925 yılında Rıza Han Savadkûhi/ Pehlevi, Kacar tahtını ele geçirdikten sonra ülkede baskıcı bir yönetim kurdu. PişerveRi, 1930 yılında tutuklanarak hapse atıldı. Onbir yıl hapiste kalan Pişeveri, Sovyet askerî birliklerinin İran’a girmesinden sonra 1941 yılında serbest bırakıldı ve “Ajir” gazetesini çıkarmaya başladı. Sovyet İttifakı’nda yaşayan iki kardeşinden biri Kızıl Ordu’da Sağlık Hizmet Yüzbaşısı idi. (Arif Keskin, 16 Aralık 2008; Cәmil Hәsәnli, XI, XIII.Bölüm)

Azerbaycan Millî Meclisi seçimlerinde Tebriz’den aday olan Pişeveri, 23.500 gibi yüksek bir oy aldı. Erdebil/ Halhal ilçesi Zaviye-Sadat köyü doğumlu olması nedeniyle, vefalı hemşehrilerince Erdebil’den fahri aday gösterildi. Erdebil kentinin seçmen sayısı dikkate alındığında, gıyabında 12.597 oy toplanmıştır. Dolayısıyla hem Tebriz, hem de doğum yeri olan Erdebil/ Halhal’dan milletvekili seçildi.

mîrZa: “Emirzade”nin kısaltılmışı. 1.Prens ve şahzadelerin adlarının sonuna gelir. Azerbaycan’da halk, Kacar prens ve şahzadelerine, “Şazda” unvanıyla hitap eder. “Şazda”, “Şahzade”nin Türk halk ağzıyla ifadesidir. 2.Kâtip, münşi, ziyalı, aydın, yazar ve şair kastediliyor ise, isimlerin başına gelir