Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

1966 yılında gerçekleştirilen taksimata göre Vilayetler, Genel Kaymakamlıklar ve bunların Şehirlerini aşağıdaki şekilde detaylandırılmıştır:
Merkezî Vilayet (yıl 1966):

Doğusunda Simnan Genel Kaymakamlığı/ Sancağı, batısında Hemedan Genel Kaymakamlığı ve Gilan Vilayeti/ Ostan, kuzeyinde Mazenderan ve Gilan Vilayetleri, güneyinde Isfahan Vilayeti ve Loristan (Luristan) Genel Kaymakamlığı yer almaktadır. Vilayetin yönetim merkezi, aynı zamanda başkent olan Tahran’dır. Yüzölçümü 91.519 km² olan vilayetin nüfusu 4.984.828’dir. Topraklarının 2.597 km²’si Kum gölüdür. Şehirleri; Tahran/ Tehran, Kazvin, Erak/ Arak, Kerec, Kum/ Qum, Şimiran, Kaşan, Rey, Save, Tefriş, Humeyn, Demavend, Mahallat ve Germsar’dır.

Gilan Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Mazenderan Vilayeti ve Hazar denizi, batısında Doğu Azerbaycan Vilayeti ve kısmen Batı Azerbaycan Vilayeti, kuzeyinde Hazar denizi (söz kunusu tarih itibariyle Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB, bugün Azebaycan CUmuriyeti), güneyinde Merkezî Vilayet ve Hemedan Genel Kaymakamlığı bulunmaktadır. Vilayet merkezi Reşt kentidir. Yüzölçümü 36.557 km² olan Vilayetin nüfusu 1.755.396’dır. Şehirleri; Reşt, Zencan, Lahican, Rudser, Fumen, Tavalış, Rudbar, Lengerud, Bender Pehlevi (Enzeli), Astara ve Sovme-a Sera’dır.

Görüldüğü üzere Azerbaycan’ın bir parçası olan Zencan ve Astara Gilan’a bağlanmıştır. Astara şehri, Hazar denizi sahilinde İran-Azerbaycan Cumhuriyeti ortak sınırı üzerinde bulunmaktadır. Astara çayı kenti ikiye bölmektedir. Güneyi İran’a, kuzeyi ise Azerbaycan’a aittir. İran’ın önemli sınır kapılarından birisi olan Astara, karpuzuyla ünlüdür.
Mazenderan Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Horasan Vilayeti, batısında Gilan Vilayeti, kuzeyinde Hazar denizi (Mazenderan denizi) ve Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB (Bugün Bence SSCB kısmını atın, Türkmenistan kalsın Türkmenistan Cumhuriyeti), Güneyinde Simnan Genel kaymakamlığı ve Merkezî Vilayet bulunmaktadır. Vilayet merkezi Sari kentidir. Yüzölçümü 47.365 km², nüfusu ise 1.845.270’tir. Şehirleri; Sari, Gürgân (Gorgân), Deşt-i Gürgân, Babul, Şahi, Amul, Şehsuvar, Behşehr, Novşehr ve Nur’dur.

Doğu Azerbaycan Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB (Bugün Azerbaycan Cumhuriyeti) ve Gilan Vilayeti, batısında Batı Azerbaycan Vilayeti, kuzeyinde Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB Bence SSCB’yi atın (Bugün doğudan batıya doğru Azerbaycan ve Ermenistan Cumhuriyetleri ile Nahcivan Özerk Cumhuriyeti), güneyinde Gilan Vilayeti ve Batı Azerbaycan Vilayeti yer almaktadır. Vilayet merkezi Tebriz’dir. Yüzölçümü 67.102 km² olup, nüfusu 2.606.314’tür. Şehirleri; Tebriz, Erdebil, Arasbaran (Karacadağ), Merağa, Mişginşehr, Miyane, Merend, Halhal, Heştrud (Azeran) ve Serab’tır.

Batı Azerbaycan Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Doğu Azerbaycan Vilayeti, batısında Türkiye ve Irak, kuzeyinde Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB SSCB kısmını atın (Bugün Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlı olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti), güneyinde Kürdistan Vilayeti yer almaktadır. Vilayet merkezi Rızaiye (Urumiye) kentidir. Yüzölçümü 43.660 km² olan Vilayetin nüfusu 1.087.411’dir. Şehirleri; Rızaiye (Urumiye), Miyanduab, Mahabad (Savucbulag-ı Mukri/ Mukri Soğukbulağı), Hoy, Maku, Negade, Şahpur (Dilman/ Salmas), hane ve Serdeşt’tir.

Kirmanşahan (Bahteran) Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Hemedan Genel Kaymakamlığı, batısında Irak, kuzeyinde Kürdistan Vilayeti, güneyinde İlam ve Loristan genel kaymakamlıkları yer almaktadır. Vilayet merkezi Kirmanşah kentidir. Yüzölçümü 24.549 km² olan Vilayetin nüfusu 789.807’dir. Şehirleri; Kirmanşah, Şahabad, Oramanat (Diğer söylenişleri: Avramanat/ Huramanat), Sungur ve Kasr-ı Şirin’dir. Kirmanşah vilayetinin nüfusunun nüfusunun kelimesini çıkarın ekseriyeti Şii/ Caferi ve Ali Allahi/ Ehl-i Hakk Kürt olup, dili de Kirmanşah Kürtçesi’dir. Bazı yerlerde Kirmanşahan, bazı yerlerde ise Kirmanşah diye yazmışsınız, bence hepsini Kirmanşah yapsanız karışıklık meydana gelmez……..

Huzistan Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Çahar-Mahal ve Bahtiyari ile Buyer-Ahmed ve Kûhgiluye genel kaymakamlıkları, batısında Irak Cumhuriyeti ve İlam Genel Kaymakamlığı, kuzeyinde Loristan Genel Kaymakamlığı, güneyinde Halic-i Fars/ Basra Körfezi (Türkçe, Kenger Körfezi) yer almaktadır. Vilayet merkezi Ahvaz kentidir. Yüzölçümü 64.653 km² olan Vilayetin nüfusu 1.617.024’tür. Şehirleri; Ahvaz, Abadan, Dizful, Hürremşehr, İze, Mescid-i Süleyman, Behbehan, Deşt-i Mişan, Şuşter ve Bender-Mahşehr (Bender Ma’şûr) ve Ramhürmüz’dür. Uluslararası kamu oyu ve bilim adamlarınca Huzistan’ın eskiden beri Arap yerleşim bölgesi olduğunun bilinmesine rağmen, resmi görüşü yansıtan İran baskılı kitaplarda; Vilayet sakinlerinin dilinin Farsça olduğu, Hamis, Beni-Kab ve Beni-Tarf aşiretleri gibi göçerlerin Arapça konuştuğu kayıtlıdır.

Kirman Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Sistan ve Beluçistan vilayeti, batısında Fars vilayeti, kuzeyinde Isfahan ve Horasan vilayetleri, güneyinde Umman Denizi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı (Bender-Abbas) yer almaktadır. Vilayet merkezi Kirman kentidir. Yüzölçümü 192.978 km² olan vilayetin nüfusu 772.703’tür. Şehirleri; Kirman, Sebzivaran, Refsencan, Sircan, Bem ve Baft’tır.

Fars Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Kirman Vilayeti ve Umman Denizi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı (Bender-Abbas), batısında Fars Körfezi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı ile Buyer-Ahmed ve Kûhgiluye genel kaymakamlıkları, kuzeyinde Isfahan Vilayeti ile Buyer-Ahmed ve Kûhgiluye Genel Kaymakamlığı, güneyinde Umman Denizi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı yer almaktadır. Vilayet merkezi Şiraz kentidir. Yüzölçümü 133.298 km² olan vilayetin nüfusu 1.462.708’dir. Şehirleri; Şiraz, Abade, Lar, Kazerun, Memeseni, Cehrom, Fesa, Darab, Firuzabad, Neyriz ve İstihbanat’tır

Isfahan Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Horasan Vilayeti, batısında Loristan, Çahar-Mahal ve Bahtiyari ile Buyer- Ahmed ve Kûhgiluye genel kaymakamlıkları ve Horasan Vilayeti’nin bir bölümü, kuzeyinde Simnan Genel Kaymakamlığı ve Merkezî Vilayet, güneyinde Fars ve Kirman vilayetleri yer almaktadır. Vilayet merkezi Isfahan kentidir. Yüzölçümü 151.799 km² olan vilayetin nüfusu 1.705.483’tür. Şehirleri; Isfahan, Yezd, Feriden, Necefabad, Şehrıza, Gülpayegan, Ardistan/ Erdistan, Nain, Semirum ve Netenz (Natanz)’dır.

Horasan Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB Burasını çıkarırsak iyi olur kanısındayım. (Bugün Türkmenistan Cumhuriyeti) ve Afganistan Cumhuriyeti, batısında Isfahan ve Mazenderan Vilayetleri ile Simnan Genel Kaymakamlığı, kuzeyinde Şuralar Cumhuriyeti/ SSCB atılsın (Bugün Türkmenistan Cumhuriyeti), güneyinde Sistan ve Beluçistan ile Kirman vilayetleri yer almaktadır. Vilayet merkezi Meşhed kentidir. Yüzölçümü 313.337 km² olan vilayetin nüfusu 2.581.526’dır. Şehirleri; Meşhed, Bircend, Türbet-i Hayderiyye, Nişabur, Sebzivar, Bocnurd, Kuçan/ Koçan, Türbet-i Cam, Kaşmir, Deregez, Gunabad (şehrin baş harfi normal “g” (gül’ün g-si) ile söyleniyorsa “u” harfi üzerine şapka konulmalıdır, arka damak g’si (goncanın “g”si ile söyleniyorsa konulmamalıdır, Esferayin (Miyanabad), Firdövs, Şirvan ve Tabes’dir.

Sistan ve Beluçistan Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Afganistan ve Pakistan Cumhuriyetleri, batısında Kirman Vilayeti, kuzeyinde Horasan Vilayeti ve Afganistan Cumhuriyeti, güneyinde Umman denizi yer almaktadır. Vilayet merkezi Zahedan kentidir. Yüzölçümü 181.578 km², nüfusu 502.626’dır. Şehirleri; Zahedan, Zabul, İranşehr, Çabahar ve Seravan’dır.

Kürdistan Vilayeti (yıl 1966):

Doğusunda Gilan Vilayeti ve Hemedan Genel Kaymakamlığı, batısında Irak Cumhuriyeti, kuzeyinde Batı Azerbaycan Vilayeti ve kısmen Gilan Vilayeti, güneyinde Kirmanşahan Vilayeti yer almaktadır. Yönetim merkezi Senendec kentidir. Yüzölçümü 24.998 km² olan vilayetin nüfusu 619.677’dir. Şehirleri; Senendec, Gurve (Türk şehri), Bicar (Gôrus; Türk şehri,), Saggız/ Sakız, Merivan ve Bane’dir.

Hemedan Genel Kaymakamlığı (yıl 1966):

Doğusunda Merkezî Vilayet, batısında Kirmanşahan Vilayeti ve kısmen Kürdistan Vilayeti, kuzeyinde Gilan Vilayeti, güneyinde Loristan Genel Kaymakamlığı yer almaktadır. Genel kaymakamlık merkezi Hemedan kentidir. 20.172 km² yüzölçüme sahip olan genel kaymakamlığın nüfusu 889.792’dir. Şehirleri; Hemedan, Melayir, Nihavend ve Tuyserkan’dır.

Çahar-Mahal ve Bahtiyari Genel Kaymakamlığı (yıl 1966):

Doğu ve kuzeyinde Isfahan Vilayeti, batısında Huzistan Vilayeti, güneyinde Buyer-Ahmed ve Kûhgiluye genel kaymakamlıkları yer almaktadır. İdari merkezi Şehr-i Kürd kentidir. 14.820 km² olan genel kaymakamlığın nüfusu 300.576’dır. Şehirleri; Şehr-i Kürd ve Burucin’dir.
Loristan Genel Kaymakamlığı (yıl 1966):

Doğusunda Isfahan Vilayeti, batısında İlam Genel Kaymakamlığı ve Kirmanşahan Vilayeti, kuzeyinde Merkezî Vilayet ve Hemedan Genel Kaymakamlığı, güneyinde Huzistan Vilayeti yer almaktadır. Yönetim merkezi Hürremabad kentidir. Yüzölçümü 31.383 km², nüfusu 691.796’dır. Şehirleri; Hürremabad, Burucerd ve Eligûderz’dir.
İlam Genel Kaymakamlığı (yıl 1966):

Doğusunda Loristan Genel Kaymakamlığı, batısında Irak Cumhuriyeti, kuzeyinde Kirmanşahan Vilayeti, güneyinde kısmen Huzistan Vilayeti ve Irak yer almaktadır. Genel Kaymakamlık merkezi İlam kentidir. 18.162 km² yüzölçümü olan Genel Kaymakamlığın nüfusu 201.937’dir. Şehirleri; İlam, Dehloran, Bedre (Dereşehr), Mehran’dır.

Buyer-Ahmed ve Kûhgiluye Genel Kaymakamlığı (yıl 1966):

Doğusunda Isfahan ve Fars Vilayetleri, batısında Huzistan Vilayeti, kuzeyinde Çahar-Mahal ve Bahtiyari Genel Kaymakamlığı, güneyinde Fars Vilayeti yer almaktadır. İdari merkezi Buyer-Ahmed (Yasuc) kentidir. 16.261 km² olan genel kaymakamlığın nüfusu 164.918’dir. Şehirleri; Buyer-Ahmed (Yasuc) ve Kûhgiluye’dir.

Fars Körfezi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı (yıl 1966):

Doğusunda Fars Vilayeti, kuzeyinde Huzistan ve Fars Vilayetleri, güney ve batısında Fars Körfezi/ Basra Körfezi (Türkçe, Kenger Körfezi) yer almaktadır. İdari merkezi Bender-Buşehr kentidir. 27.653 km² yüzölçüme sahip olup, nüfusu 254.735’tir. Şehirleri; Buşehr (Bender-Buşehr) ve Deştistan (Deşistan/ Burazcan)’dır. Fars Körfezi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı, daha sonraki yıllarda Buşehr Vilayeti adını almıştır.

Umman Denizi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı (yıl 1966):

Doğusunda Kirman ve Sistan-u Beluçistan Vilayetleri, güney ve batısında Umman denizi ve Fars/ Basra körfezi (Türkçe, Kenger Körfezi), kuzeyinde Kirman ve Fars Vilayetleri yer almaktadır. Genel Kaymakamlık merkezi Bender-Abbas kentidir. 66.557 km² yüzölçüme sahip olan genel kaymakamlığın nüfusu 346.849’tir. Şehirleri; Bender-Abbas, Minab ve Bender-Lenge’dir. Umman Denizi Limanları ve Adaları Genel Kaymakamlığı, daha sonraki yıllarda Hürmüzgan Vilayeti adını almıştır.

Simnan Genel Kaymakamlığı (yıl 1966):

Doğusunda Horasan Vilayeti, batısında Merkezî Vilayet, kuzeyinde Gilan Vilayeti, güneyinde Isfahan Vilayeti yer almaktadır. Genel Kaymakamlık merkezi Simnan kentidir. 81.598 km² olan genel kaymakamlığın nüfusu 20.790’dır. Şehirleri; Simnan, Şahrud ve Damğan’dır. (Sirus NiSari, Külliyat-ı Coğrafya-yı İran, s.170-393)

Kacar hanedanlığı, antik tarihe ve aristokrasiye özlemle “Pehlevi” adını alan kuzeyli Savadkûhi ailesinin çavuşluktan yükselen üyesi Albay Rıza Han tarafından yıkılmıştır. Emperyalist mihrakların desteğindeki bu yapay hanedanlık döneminde, korkunç Türk kıyımı ve katliamlar yaşanmış, Türk külürüne ait ne varsa yerle yeksan edilmeye çalışılmıştır. Pehlevilerin iktidarında Türk aristokrat ve memurları hızla sivil ve askerî yönetimden tasfiye edilmiş, yerlerine Türk düşmanlığı ile temayüz etmiş çeşitli etnik ve dini gruplara mensup kişiler getirilmiştir. Türklüklerini inkâr eden bürokratların bir bölümü haliyle yerlerini, makamlarını korumasını ve servetlerini artırmasını becermiştir.

Günümüzde Aryaistlerin, yani ırkçıların tekrar canlanmaya başladığı gözlenmektedir. Rejim değişikliği öncesi Aryaist/ Pan-İranistler, ülkenin mülki/ idari, siyasi ve askerî yapılandırılmasında her dönem faaliyet halinde olmuşlardır. Bunların zararlı faaliyetleri Azerbaycan, Güneybatı Türkmenistan... eyalet, Vilayet ve genel kaymakamlıklarına, öte yandan Türk iklimine uzak bölgelerde oturan Türk aşiret, cemaat ve topluluklarına yönelmiştir. Çalışmaları Güney Azerbaycan’ı, Türkmen Sahra’yı (Sahra-yı Türkmen), Halacistan’ı, Kaşkay İli’ni ve göç güzergâhlarını nasıl bölüp parçalayabilirim, dillerini, geleneklerini, dini inançlarını, maddî ve manevi kültür birikimlerini nasıl yok edebilirim, üzerine yoğunlaşmıştır.

Bunlardan Tahran Üniversitesi öğretim üyelerinden ırkçı Dr. Kâzım Vedii’nin mitolojik tarihe özlemle 21 eyalet halinde planladığı İran’ın mülki/ idari ve siyasi taksimatı, kullandığı kadim dil özelliği de dikkate alındığında oldukca Caliptir dikkat çekicidir:

1	Horasan eyaleti	2	Gehistan eyaleti
3	Kirman eyaleti	4	Sistan eyaleti
5	Beluçistan eyaleti	6	Hürmüzan eyaleti
7	Parsistan (Fars) eyaleti	8	Sipahan (Isfahan) eyaleti
9	İzedan eyaleti	10	Damğan eyaleti
11	Gorgân (Gürgân) eyaleti	12	Mazenderan eyaleti
13	Gilan eyaleti	14	Tehran eyaleti
15	Hemedan eyaleti	16	Huzistan eyaleti
17	Loristan eyaleti	18	Kürdistan eyaleti
19	Zenkan (Zencan) eyaleti	20	Azerbaycan Haveri (Doğu Azerbaycan) eyaleti
21	Azerbaycan Bahteri (Batı Azerbaycan) eyaleti

(Sirus NiSari, Külliyat-ı Coğrafya-yı İran, s.156)
Dr. Kâzım Vedii’nin eyaletlerin yeniden yapılandırılması konusundaki çalışması halefleri tarafından gözardı edilmemiş, daha sonraki yıllarda değerlendirilerek uygulamaya alınmıştır.

Horasan eyaleti; Horasan-ı Şumali/ Kuzey Horasan, Horasan-ı Rızavi/ İmam Rıza’nın anısına atfen Rızavi Horasan ve Horasan-ı Cenubi/ Güney Horasan olarak üç vilayete/ ostan/ bölge valiliğine bölünmüştür.

Gehistan eyaleti; Bu günkü Güney Horasan Vilayeti/ Horasan-ı Cenubi ile büyük ölçüde örtüşmektedir.

Sipahan (Isfahan/ Fars) eyaleti; Fars Vilayeti’nin kuzeyinde, bu günkü Isfahan Vilayeti ile kısmen örtüşmektedir.

İzedan eyaleti; Yezd Vilayeti ile Isfahan Vilayeti’nin doğu toprakları ile örtüşmektedir.

Damğan eyaleti, Bugünkü Simnan Vilayeti ile büyük ölçüde örtüşmektedir.

Gorgân/ Gürgân eyaleti; Büyük ölçüde Türkmenlerin oturduğu bu günkü Gülistan Vilayeti ile örtüşmektedir.

Zenkan eyaleti; Bu günkü Zencan Vilayeti ile büyük ölçüde örtüşmektedir.

Diğer eyaletler, sınırlarını tam olarak korumasa da, isim ve konuş olarak yerlerini Vilayet (ostan) olarak korumaktadır.

Azerbaycan Haveri/ Doğu Azerbaycan ve Azerbaycan Bahteri/ Batı Azerbaycan eyaletleri, siyasi amaçlarla bölünmeden önceki bütün haliyle, yani “Azebaycan veya Güney Azerbaycan” adı altında, ayrıca bu günkü parçalanmış durumu hakkında bilgiler verilecektir. İran’da “ostan” adı verilen vilayet bütününü bölerek her dönem sayılarının artırılmasından amaç, Türk coğrafyasını darmadağın edip, içinden çıkılmaz Hale getirmektir. Aynı bölgedeki Türk köyleri, birbirinden uzak, Türk atmosferi ile hiç bir ilgisi bulunmayan mülki/ idari merkezlere bağlanarak, dil ve kültürlerini yok etme gaye gayesi edinilmiştir güdülmüştür. Bunun trajikomik örnekleri özellikle Halacistan Türk bölgesinde ve Kaşkay Türk İli’nde açık şekilde görülmektedir. Bu kasıtlı parçalamaya ülke genelinde onlarca örnek vermek mümkündür. En acı olanı ise, İran dışında temsilcisi bulunmayan etnik grupların başına gelen sıkıntılardır.

Rejim değişikliğnden sonra hükümet, Şemsi 1383/ 2004 yılında mülki/ idari yapılanmada tekrar değişikliğe gitmiştir. Yeni düzenlemeye göre ülke; 30 Ostan/ Bölge Valiliği, 316 Şehristan/ Kaymakamlık seviyesinde şehir ve 843 Bahş/ Nahiye Müdürlüğü’ne ayrılmıştır. Dehistan/ Dehgede adı verilen köy birlikleri bu kaymakamlıklara bağlıdır. Haliyle bu düzenleme sil baştan olmamış, Pehlevi dönemindeki yapılanma esas alınmıştır. Yeni düzenlemenin iyi anlaşılabilmesi için idari birimler ile yöneticilerine verilen adların da bilinmesi gerekmektedir:

-Ostan; Bölge valiliği, Ostandar; Bölge valisi. Ostan/ Bölge valiliği merkezleri, Türkiye’de kullanıldığı şekiliyle il ve vilayetlerdir.

-Şehristan; Şehir, Fermandar; Kaymakam seviyesinde şehir yöneticisi. Belediye Başkanlığı ve Başkanları için kullanılan “Şehirdari ve Şehrdar” tabirleri bununla karıştırılmamalıdır.

-Bahş; Nahiye, Bahşdar; Nahiye Müdürü

-Deh; Köy

-Dehistan/ Dehgede; Köy Birliği, Dehhuda; Muhtar. Muhtarlık görevini ihtiyaç durumunda askerliğini yedek subay olarak yapan üniversite mezunları da yürütmekteydi.

Örnek vermek gerekirse;

Ostan-ı Azerbaycan-ı Şarki; Doğu Azerbaycan Bölge Valiliği’dir. Yöneticisi “Ostandar”, yönetim merkezleri/ binaları ise “Ostandari”dir. Yönetim merkezi Tebriz kentidir. Tebriz, hem bölge valiliği, hem de merkez kaymakamlıktır.

Şehristan, Doğu Azerbaycan Bölge Valiliği’ne bağlı; Tebriz, Merend, Miyane, Bostanabad, Sofyan, Serderi ve Merağa gibi şehirlerdir. Bu şehirlerin yöneticilerine “Fermandar”, yönetim merkezlerine/ binalarına “Fermandari” denmektedir.

İran ile ilgili ele alınacak güncel konularda 2004 yılı düzenlemesi esas alınarak, “Ostan” ları Genel Valilik, “Ostan merkezleri”ni il veya vilayet, “Şehristan”ları kaymakamlık, “Bahş”ları kasaba veya nahiye, “Deh”leri köy, “Dehistan”ları ise köy birliği olarak olarak zikredeceğiz. Zaten bu tür çeviri veya tanımlama yanlış da olmayacaktır.

1982 Yılında İran Bölge Valilikleri/ BV (Ostanha-yı İran), İl Merkezleri ve Şehirleri

(Listede, sıra ile genel valiliğin sıra numarası, adı, yüzölçümü, nüfusu, genel valilik merkezi/ il, nüfusu ve şehirleri verilmiştir)
1. Tahran Bölge Valiliği/ Ostan-ı Tehran

Yüzölçümü: 19.125 km²

Nüfusu: 5.298.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Tahran

Şehirler: Tahran, Şimiranat (Tecriş), Rey, Kerec, Veramin, Demavend

Şimiranat/ Şemiranat (Tecriş); “Şimiran” adının çoğulu olup, Şimiran, Venek, Jordan ve Derbend’i de içine alan geniş bir bölgedir. Şimiran, bir mahallenin adıdır. Çoğulu “Şimiranat”tır. Bundan Şimiran ve çevresi kastedilmektedir.

2. Merkezî Bölge Valiliği/ Ostan-ı Merkezî

Yüzölçümü: 40.199 km²

Nüfusu: 1.087.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Erak

Şehirler: Erak, Şazend (Serbend), Gum (Qum/ Kum), Save, Mahallat, Dilican, Tefriş, Aştiyan, Humeyn
3. Horasan Bölge Valiliği/ Ostan-ı Horasan

Yüzölçümü: 313.337 km²

Nüfusu: 3.267.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Meşhed

Şehirler: Meşhed, Bircend, Gainat (Gâin), Sebzivar, Türbet-i Hayderiyye, Nişabur, Bocnurd, Türbet-i Cam, Gunabad, Kaşmir, Deregez, Kuçan/ Koçan, Firdövs (Firdevs), Tabes, Şirvan, Esferayin (Miyanabad), Tayyibad
4. Isfahan Bölge Valiliği/ Ostan-ı Isfahan

Yüzölçümü: 106.700 km²

Nüfusu: 2.179.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Isfahan

Şehirler: Marbin (Humeynişehr), Şehrıza, Necefabad, Gülpayegan, Hansar, Feriden (Daran), Feridunşehr, Lencan (Zerrinşehr), Felavercan, Kaşan, Nain, Ardistan, Netenz/ Natanz, Semirum
5. Doğu Azerbaycan Bölge Valiliği / Ostan-ı Azerbaycan-ı Şarki

Yüzölçümü: 67.102 km²

Nüfusu: 3.195.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Tebriz

Şehirler: Tebriz, Erdebil, Merağa, Miyane, Merend, Eher, Serab, Halhal, Mişginşehr, Heştrud (Azeran), Muğan (Germi)
6. Huzistan Bölge Valiliği/ Ostan-ı Huzistan

Yüzölçümü: 64.661 km²

Nüfusu: 2.177 (yıl:1982)

BV Merkezi: Ahvaz

Şehirler: Ahvaz, Abadan, Hurremşehr, Şadgân, Dizful, Mescid-i Süleyman, Behbehan, Mahşehr (Bender-Mahşehr), Deşt-i Azedeqan (Sûsengerd), Şuşter, İze, Ramhürmüz
7. Mazenderan Bölge Valiliği/ Ostan-ı Mazenderan

Yüzölçümü: 47.365 km²

Nüfusu: 2.384.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Sari

Şehirler: Sari, Gürgân, Aliabad, Bender-Türkmen, Kurdkûy (Kurt kuyusu anlamında), Tunekabun, Ramser, Gaimşehr, Savadkûh (Pol-i Sefid), Künbed-i Kavus, Babul, Amul, Behşehr, Novşehr, Nur
8. Fars Bölge Valiliği/ Ostan-ı Fars

Yüzölçümü: 133.298 km²

Nüfusu: 2.021.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Şiraz

Şehirleri: Şiraz, Mervdeşt, Sepidan (Erdekan), Abade, Eglid/ Aglid, Lar (Laristan), Kazerun, Cehrom, Firuzabad, Neyriz, Fesa, Darab, İstihban, Memeseni (Nurabad/ Nurabad-ı Memeseni= Memeseni Nurabadı)
9. Gilan Bölge Valiliği/ Ostan-ı Gilan

Yüzölçümü: 14.709 km²

Nüfusu: 1.578.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Reşt

Şehirler: Reşt, Bender-Enzeli/ Enzeli, Lahican, Astana/ Astane /Astane-i Eşrefiye, Lengerud, Rudser, Talış (Heştper), Fumen, Sovme-a Sera, Astara, Rudbar
10. Batı Azerbaycan Bölge Valiliği/ Ostan-ı Azerbaycan-ı Garbi

Yüzölçümü: 43.660 km²

Nüfusu: 1.405.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Urumiye

Şehirler: Urumiye, Hoy, Mahabad, Miyanduab Miyandab olmasın, bizimkiler Miyandab diyorlar????, Salmas (Şahpur/ Dilman), Negade, Maku, Serdeşt, Piranşehr
11. Kirman Bölge Valiliği/ Ostan-ı Kirman

Yüzölçümü: 192.978 km²

Nüfusu: 1.088.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Kirman

Şehirler: Kirman, Zerend, Ciroft (Sebzivar/ Sebzivaran), Kehnuc, Refsencan, Sircan, Muşiz (BerdeSir), Şehr-i Babek, Bem, Baft
12. Bahteran (Kirmanşahan) Bölge Valiliği/ Ostan-ı Bahteran

Yüzölçümü: 24.549 km²

Nüfusu: 1.016.000 (yıl:1982)

BV Merkezi; Bahteran (Kirmanşah)

Şehirleri: Bahteran (Kirmanşah), Kasr-ı Şirin, Pave, İslamabad-ı Garb (İslamabad), Sungur (Türk şehridir)
13. Hürmüzgan Bölge Valiliği / Ostan-ı Hürmüzgan

Yüzölçümü: 66.557 km²

Nüfusu: 464.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Bender-Abbas

Şehirleri: Bender-Abbas, Géşm, Bender-Lenge, Kiş, Minab
14. Sistan ve BeLucistan Bölge Valiliği/ Ostan-ı Sistan-u BeLucistan

Yüzölçümü: 181.578 km²

Nüfusu: 659.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Zahedan

Şehirleri: Zahedan, Haş, Zabul, İranşehr, Çabahar (Çihilbahar=Kırkbahar), Seravan
15. Kürdistan Bölge Valiliği/ Ostan-ı Kürdistan

Yüzölçümü: 24.998 km²

Nüfusu: 782.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Senendec

Şehirler: Senendec, Gurve(Türk şehridir), Merivan, Saggız (Saqqız)/ Sakız, Bane, Bicar (Halısıyla ünlü Türk şehridir)
16. Hemedan Bölge Valiliği/ Ostan-ı Hemedan

Yüzölçümü: 20.172 km²

Nüfusu: 1.087.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Hemedan

Şehirleri: Hemedan, Melayir, Nihavend, Tuyserkan
17. Loristan Bölge Valiliği/ Ostan-ı Loristan

Yüzölçümü: 31.383 km²

Nüfusu: 925.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Hürremabad

Şehirleri: Hürremabad, Burucerd, Eligûderz
18. Zencan Bölge Valiliği/ Ostan-ı Zencan

Yüzölçümü: 36.398 km²

Nüfusu: 1.115.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Zencan

Şehirleri: Zencan, Ebher, Hudabende (Geydar), Kazvin, Takistan
19. Yezd Bölge Valiliği/ Ostan-ı Yezd

Yüzölçümü: 56.896 km²

Nüfusu: 356.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Yezd

Şehirleri: Yezd, Mehriz, Erdekan, Teft, Bafg
20. Buşehr Bölge Valiliği/ Ostan-ı Buşehr

Yüzölçümü: 27.675 km²

Nüfusu: 345.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Buşehr (Bender-Buşehr)

Şehirler: Buşehr, Tengistan (Ehrem), Gunave (Bender-Gunave), Kengan (Bender-Kengan), Rudbar (Deşti/ Hurmuc), Deyyir (Bender-Deyyir), Deştistan (Burazcan)
21.Çahar-Mahal ve Bahtiyari Bölge Valiliği/ Ostan-ı Çahar-Mahal-u Bahtiyari

Yüzölçümü: 14.820 km²

Nüfusu: 394.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Şehr-i Kürd

Şehirleri: Şehr-i Kürd, Mizdec (Farsan), Burucin, Lordegân/ Lordekân
22. İlam Bölge Valiliği/ Ostan-ı İlam

Yüzölçümü: 19.042 km²

Nüfusu: 244.000 (yıl:1996)

BV Merkezi: İlam

Şehirler: İlam, Lumar, Mehran, Dehloran, Bedre (Dereşehr)
23. Simnan Bölge Valiliği / Ostan-ı Simnan

Yüzölçümü: 90.041 km²

Nüfusu: 283.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Simnan

Şehirleri; Simnan, Damğan, Şahrud, Germsar
24. Kûhgiluye ve Buyer-Ahmed Bölge Valiliği / Ostan-ı Kûhgiluye ve Buyer-Ahmed

Yüzölçümü: 14.261 km²

Nüfusu: 245.000 (yıl:1982)

BV Merkezi: Buyer-Ahmed (Yasuc)

Şehirleri: Buyer-Ahmed (Yasuc), Kûhgiluye (Dehdeşt), Gecsaran (Dugünbedan)