Büyük Kaşkayı İl/ Ulusu
Merkezleri: Firuzabad
Hem İran’ın, hem de Türk Aleminin önemli il/ uluslarından biri olan Kaşkayılar, Fars Bölge Valiliği merkez olmak üzere; Yezd, Kirman, Isfahan, Çahar-Mahal ve Bahtiyari, Kûhgiluye vu Buyer-Ahmed, Huzistan, Buşehr ve Hürmüzgan bölge valiliği topraklarında oturmaktadır. Aşağıda 216.984 km² gibi geniş bir alanı içine alan iskân mahalleri detaylı olarak gösterilmiştir. Kaşkayıların iskân sahası içinde yer alan bölgelerden bazılarının isimleri şöyledir:
-Fars Bölge Valiliği: Saadetabad (I), Bevanat, Hafr, Poşt-kûh (Poşt-u kûh), Kûhmerre, Hürrembid, Sepidan, Memeseni, Laristan, Zerrindeşt
-Isfahan Bölge Valiliği: Semirum-süfla
-Kûhgiluye ve Buyer-Ahmed Bölge Valiliği: Gecsaran
-Huzistan Bölge Valiliği: Zeydun
-Buşehr Bölge Valiliği: Şobankâre (Çobankara Çobankere olmalıdır çünkü çobankara yazılımı Türkçeye uymuyor), Deştistan, Deşti, Kengan, Tengistan, Deylem
-Hürmüzgan Bölge Valiliği: Saadetabad (II), Şib-kûh
*
Kaşkayı-Yurt veya Büyük Kaşkayı Vilayeti Toprakları
1. Fars: Arazinin tamamı.
2. Yezd:
-Eberkûh, Herat ve Mervest’in dar bir bölgesi ile sınırlıdır.
3. Kirman:
-Şehr-i Babek ve Sircan
4. Isfahan:
Kaşkayı Vilayetine Ait Yerleşimler:
-Semirum: Kaşkayıların yoğun olarak oturduğu yerleşim birimlerindendir. (Yaylak Bölgesi)
-Şehrıza/ Gomşe: Rakımı 2.299, 2.584 m.
-Semirum-Süfla/ Dehagan
5. Çahar Mahal ve Bahtiyari:
-Burucin ilçe toprakları.
6.Kûhgiluye ve Buyer-Ahmed:
-Gecsaran/ Dugünbedan ilçe toprakları
7. Huzistan:
-Behbehan ilçesi.
-Ağacari (Ağaç-eri): Behbehan’a bağlı nahiye
-Ramhürmüz ilçesi
-Serdeşt nahiyesi: Dizful ilçesi
8. Buşehr:
- Arazinin tamamına yakını %95 (Kışlaktır)
9. Hürmüzgan:
-Hacıabad’ın bazı bölgeleri, güneyindeki Saadetabad, Fin ve Bender-Abbas şehrinin Bender-Hamir mıntıkasının batısı
-Fars Körfezi kıyıları, Buşehr’in Deylem limanından Hürmüzgan’daki Lenge limanına kadar 585 km’lik alan
Kaşkayılar, Birinci ve İkinci Dünya Savaşı yıllarında, güçlü olmalarına ve ellerine imkân geçmesine rağmen, Kaşkayı Vilayetinde Millî Bölge oluşturamamıştır.
KAŞKAYI-YURT veya BÜYÜK KAŞKAYI (KAŞ-KAYI) VİLAYETİ TOPRAKLARI
Merkezi: Firuzabad
Kaşkayı Vilayeti/ Kaşkayı-Yurt, 216.188 km²’dir. Kaşkayılar, yaklaşık 2-2,5 milyon civarında nüfusa sahiptir.
|
Bölge Valiliği
|
Yüzölçümü
ve Miktarı
|
Şehirleri
|
Yüzölçümü
(km²)
|
Fars
Merkezi: Şiraz
Yüzölçümü: 121.825 km²
Nüfusu:
3.759.954 (1996)
4.220.721 (2006)
|
Arazinin tamamı
Kaşkayı Vilayeti sahasında kalmakla birlikte Kaşkayılar tarafından %85’i kullanılmaktadır.
121.825 km² %85’i=103.551 km²
Kaşkayı Vilayeti’ne ait yerleşimler:
-Abade: Yaylak bölgesi olup, Kaşkayıların yoğun olarak oturduğu yerleşim birimlerindendir. Kuzeyi 2.399, 2.593 ve 2.785 m.
-Cehrum: Kışlak bölgesi
-Çenar Şahican
-Deşt-i Erjen: Kışlak bölgesi, Deşt-i Erjen dağı 2.847 m
-Aglid/ Eglid: Kuzeyi 2.420, güneyi 3.943 ve 2.750 m.
-Firuzabad: Kışlak bölgesi. Güneydoğusunda Kûh-u Padena 2.891 m.
-Ferraşbend: Ferraşbend dağı 2.780 m.
-Germabad ve Çemenhana
-Gir u Karzin: Kuzeybatısında Kûh-u Asyab-badi 2.217 m.
-Kazerun: Kışlak bölgesi. Kuzeydoğusunda Kûh-u deşti Erjen 2.847 m.
-Kevar: Şiraz’a bağlıdır.
-Laristan/ Lar: Kışlak bölgesi Kuzeydoğusu 1.362 m.
-Mervdeşt: Kaşkayı yaylak bölgesi
-Nurabad: Yaylak bölgesi (Memeseni/ Nurabad)
Güneydoğusunda Kûh-i Hani Beg 2.751 m.
-Sepidan/ Erdekan: Yaylak bölgesi
*Şiraz: Günümüzde, Şiraz kent merkezinde Kaşkayı mahalleleri vardır. Çoğunluğu Türkler oluşturur. Şiraz civarındaki dağlar; 2.106, 2.433, 2.661, 2.990 metredir.
*Yaylak: Şiraz ve Deşt-i Erjen arasındaki bölgeden Kazerun’a kadar uzanır. Kaşkayı ilinin iki yaylak mıntıkasından biridir.
|
-Abade
Yüzölçümü: 7.853 km²
Genel nüfusu:
86.990 (1996)
Şehir merkezi:
48.882 (1996)
52.042 (2006)
İzedhast, Behmen, Soğad
-Ersencan
(Mervdeşt’in banliyosu)
Genel nüfusu:
37.011 (1996)
Şehir merkezi:
14.744 (1996)
-İstehban/ Éstehban
Yüzölçümü: 2.020 km²
Genel nüfusu:
62.904 (1996)
Şehir merkezi:
31.192 (1996)
33.101 (2006)
İc, Runiz
-Aglid/ Eglid
Yüzölçümü: 7.161 km²
Genel nüfusu:
80.841 (1996)
Şehir merkezi:
35.983 (1996)
49.709 (2006)
Sede, Hasanabad
-Bevanat (Suriyan)
Yüzölçümü: 4.874 km²
Genel nüfusu:
44.805 (1996)
Şehir merkezi
9.019 (1996)
Kerei, Sercihan
-Cehrum
Yüzölçümü: 5.750 km²
Genel nüfusu:
193.805 (1996)
Şehir merkezi:
94.185 (1996)
103.023 (2006)
Bab-enar, Hafr/ Hefr, Duze, Haveran, Simkan, Kurdiyan, Kutbabad
-Hürrembid/ Safaşehr
(Abade’nin banliyosu)
Genel nüfusu:
44.221 (1996)
Şehir merkezi:
17.576 (1996)
22.254 (2006)
Gadirabad,
Meşhed-i Morğab,
-Darab
Yüzölçümü:11.110
Genel nüfusu:
151.500 (1996)
Şehir merkezi:
48.130 (1996)
54.513 (2006)
Cennetşehr, Rustag, Furg, Du-burci
-Zerrindeşt
Genel nüfusu:
56.059 (1996)
Şehir merkezi:
16.962 (1996)
Hacıabad, Şehr-i Pir,
İzedhast
-Sepidan (Erdekan/ Erdekan-ı Fars)
Yüzölçümü: 3.171 km²
Genel nüfusu:
78.222 (1996)
Şehir merkezi:
11.230 (1996)
Erdekan, Beyza,
HemayCan, Dehpaga
-Şiraz
Yüzölçümü: 10.429 km²
Genel nüfusu:
1.422.585 (1996)
Şehir merkezi:
1.053.025 (1996)
1.214.808 (2006)
Dariyan, Zergân,
Lepui, Servistan,
Hırame 21.683 (2006),
Kevar 22.158 (2006),
Erjen, hane-Zenyan, Servistan, Kerbal
-Ferraşbend
(Firuzabad’ın banliyosu)
Şehir merkezi:
16.106 (1996)
Dehrem
-Fesa
Yüzölçümü: 4.206 km²
Genel nüfusu:
182.060 (1996),
Şehir merkezi:
81.706 (1996)
90.251 (2006)
Zahidşehr, Şeşdeh ve Garabulag, Şibkûh, Novbendegân
-Firuzabad
Yüzölçümü: 11.821 km²
Genel nüfusu:
136.484 (1996)
Şehir merkezi:
50.051 (1996)
58.210 (2006)
Meymend
-Gir ve Karzin
Yüzölçümü: 3.810 km²
Genel nüfusu:
54.536 (1996)
Şehir merkezi:
12.831 (1996)
Fethabad, Efzer, Şehrek-Cenubi
-Kazerun
Yüzölçümü: 4.045 km²
Genel nüfusu:
246.303 (1996)
Şehir merkezi:
81.713 (1996)
84.594 (2006)
Gaimiyye 23.734 (2006), Balade, Hışt, Novdan, Cere ve Balade, Hışt ve Kemarec, Konar-tahta, Kûhmerre,
-Laristan/ Lar
Yüzölçümü: 20.420 km²
Genel nüfusu:
225.982 (1996)
Şehir merkezi:
51.690 (1996)
51.961 (2006)
Hur, Evez,
Bunaruye, Beyram,
Cuveym, Hunc, Geraş 27.574 (2006)
-Lamerd
Yüzölçümü: 5.600 km²
Genel nüfusu:
61.318 (1996)
Şehir merkezi:
15.390 (1996)
21.365 (2006)
Eşkenan, Ehel, Âlâ-Mervdeşt, Serayn
-Mervdeşt
Yüzölçümü: 6.940 km²
Genel nüfusu:
289.515 (1996)
Şehir merkezi:
103.579 (1996)
123.858 (2006)
Saadşehr, Kamfiruz, Durudzen, Köşkek, Seydan
-Memeseni (Nurabad)
Yüzölçümü: 6.331 km²
Genel nüfusu:
163.235 (1996)
Şehir merkezi:
42.243 (1996)
51.668 (2006)
Musiri, Düşmenziyari, Devletabad, Rüstem, Mahurmilani
-Mehr
Genel nüfusu:
49.724 (1996)
Şehir merkezi:
3.904 (1996)
Galledar, Veravi
-Neyriz
Yüzölçümü: 10.752 km²
Genel nüfusu:
91.597 (1996)
Şehir merkezi:
37.377 (1996)
45.180 (2006)
Abadetaşk, Muşkan, Pişkûh, Gatruye
|
103.551
|
Yezd
Merkezi: Yezd
Yüzölçümü: 128.811 km²
Nüfusu:
803.921 (1996) 958.323 (2006)
|
Eberkûh, Herat ve Mervest’in dar bir bölgesi ile sınırlıdır
-Eberkûh ilçesi 5.345 km²
-Hatem ilçesinin
Herat ve Mervest nahiyeleri. İlçe Merkezi Herat’tır.
~5.000 km²
Toplam:10.345 km²
Kaşkayı Vilayeti’ne ait yerleşimler:
-Eberkûh: Batısı 2.280 m.; Yezd’e doğru Şirkûh 4.055 m yüksekliğe sahiptir.
-Herat: Güneybatısı 2.173 m yüksekliğe sahiptir.
-Mervest
|
-Eberkûh
Yüzölçümü: 5.345 km²
Genel nüfusu:
40.617 (1996)
Şehir merkezi:
19.164 (1996)
20.994 (2006)
Mehrdeşt, Behmen, Mehrabad
-Hatem
Genel nüfusu:
27.948 (1996)
Şehir merkezi:
8.687 (1996)
Herat, Mervest
*Mehriz ve Meybud ilçeleri Türk yerleşim birimidir.
|
10.345
|
Kirman
Merkezi: Kirman
Yüzölçümü: 181.714,469 km²
Nüfusu:
2.008.565 (1996) 2.584.834 (2006)
|
Şehr-i Babek ve Sircan
-Şehr-i Babek 13.531 km²
-Sircan 13.560 km²
Toplam: 27.091 km²
Kaşkayı Vilayeti’ne ait yerleşimler:
-Şehr-i Babek: Kuzeyi 2.405 m
-Sircan: Doğusu 2.353 m.
|
-Sircan
Yüzölçümü: 13.560 km²
Genel nüfusu:
195.409 (1996)
Şehir merkezi:
135.024 (1996)
167.014 (2006)
Zeydabad, Necefşehr, Pariz
-Şehr-i Babek
Yüzölçümü: 13.531 km²
Genel nüfusu:
61.613 (1996)
Şehir merkezi:
31.604 (1996)
43.916 (2006)
Dehec
|
27.091
|
Isfahan
Merkezi: Isfahan
Yüzölçümü: 107.026,085 km²
Nüfusu:
3.926.273 (1996) 4.499.327 (2006)
.
|
-Semirum 5.231 km²
-Şehrıza 4.427 km²
-Semirum-Süfla/ Dehagan ~1.500 km²
Toplam: 11.158 km²
Kaşkayı Vilayeti’ne ait yerleşimler:
-Semirum: Kaşkayların yoğun olarak oturduğu yerleşim birimlerindendir. (Yaylak Bölgesi)
-Şehrıza/ Gomşe: Civarı 2.299, 2.584 metre yüksekliğe sahiptir.
-Semirum-Süfla/ Dehagan
*Yaylak: Şiraz’ın kuzeyidir. Bu bölge, Erdekan-ı Fars/ Fars Erdekanı’ndan başlar, Kûhgiluye Bölge Valiliği sınırına ulaşır. Ayrıca Abade (Fars BV)’nin kuzeyinden Isfahan Bölge Valiliği merkezi olan Isfahan kentinin güneyindeki Şehrıza/ Gomşe (Isfahan BV) kentine uzanır. Burası Kaşkayılar arasında “Serhaddi-Bozorg/ Büyük Sınır” adıyla şöhret bulmuştur. Kaşkayı ilinin iki yaylak mıntıkasından biridir.
|
-Semirum
Yüzölçümü: 5.231 km²
Genel nüfusu:
64.763 (1996)
Şehir merkezi:
24.504 (1996)
26.260 (2006)
Padena(Pâ-DeNa), Hena, Venek, Kume
-Şehrıza
Yüzölçümü: 4.427 km²
Genel nüfusu:
164.289 (1996)
Şehir merkezi:
89.779 (1996)
108.299 (2006)
Manzariyye
-Semirum-Süfla
Şehir merkezi:
17.170 (1996)
Dehagan
|
11.158
|
Çahar Mahal ve Bahtiyari
Merkezi: Şehr-i Kürd
Yüzölçümü: 16.201,44 km²
Nüfusu:
766.415 (1996)
843.784 (2006)
|
Burucin ilçe toprakları
-Burucin 2.235 km²
Kaşkayı Vilayeti’ne ait yerleşimler:
-Burucin: Kaşkayı yaylak bölgesi. Güneyden kuzeybatıya doğru Zagros dağları 3.121, 2.981, 3.027…m.
|
-Burucin
Yüzölçümü: 2.235 km²
Genel nüfusu:
104.485 (1996)
Şehir merkezi:
42.862 (1996)
49.077 (2006)
Sefiddeşt, Feradunbe, Bildeci, Genduman
|
2.235
|
Kûhgiluye ve Buyer-Ahmed
Merkezi: Buyer-Ahmed (Yasuc)
Yüzölçümü: 15.563,249 km²
Nüfusu:
540.046 (1996) 621.428 (2006)
|
Gecsaran/ Dugünbedan ilçe toprakları
-Gecsaran/ Dugünbedan 4.200 km²
Kaşkayı Vilayeti’ne ait yerleşimler:
-Gecsaran/ Dugünbedan: Kuzeyi Kûh-i Hami 3.172 m.
|
-Gecsaran/ Dugünbedan
Yüzölçümü: 4.200 km²
Genel nüfusu:
122.938 (1996)
Şehir merkezi:
70.422 (1996)
81.902 (2006)
Bâşt
|
4.200
|
Huzistan
Merkezi: Ahvaz
Yüzölçümü: 63.212,845 km²
Nüfusu:
3.710.558 (1996) 4.192.598 (2006)
|
-Behbahan 3.185 km²
-Ağacari (Ağaç-eri): Behbehan ilçesine bağlı nahiye
-Ramhürmüz 5.500 km²
-Serdeşt nahiyesi: Dizful ilçesine bağlı ~680 km²
Toplam: 9.365 km²
Kaşkayı Vilayeti’ne ait yerleşimler:
-Behbahan: Kışlak bölgesi
-Ağacari: Kışlak bölgesi
-Ramhürmüz: Kışlak bölgesi
-Serdeşt: Kışlak bölgesi
Rakımı: 5-100 m.
|
-Behbahan
Yüzölçümü: 3.185 km²
Genel nüfusu:
161.977 (1996)
Şehir merkezi:
88.213 (1996)
99.204 (2006)
Ağacari (Ağaç-eri), Serdeşt, Zeydun
*Ağacari kenti, Ağaç-eri Türkleri’nce kurulmuştur. Onların adını taşımaktadır.
-Dizful
Yüzölçümü: 4.760 km²
Genel nüfusu:
339.750 (1996)
Şehir merkezi:
202.639 (1996)
228.507 (2006)
DezAb, Safiabad, Miyanrud, Çoğamış, Salend, Serdeşt
-Ramhürmüz
Yüzölçümü: 5.500 km²
Genel nüfusu:
156.919 (1996)
Şehir merkezi:
37.221 (1996)
49.828 (2006)
Ramşir 24.782 (2006), Heftgil
|
9.365
|
Buşehr
Merkezi: Bender Buşehr
Yüzölçümü: 23.167,567 km²
Nüfusu:
727.373 (1996) 866.490 (2006)
|
Arazinin tamamına yakını %95
23.168 km²=22.010 km²
-Güney’den Fars Körfezi kıyıları, Buşehr’in Deylem limanından Hürmüzgan’daki Lenge limanına kadar 585 km’lik alan
Kaşkayı Vilayeti’ne ait yerleşimler:
-Buşehr BV toprakları Kaşkay kışlak bölgesidir. Güney’den Fars Körfezi kıyıları, Buşehr’in Deylem limanından Hürmüzgan’daki Lenge limanına kadar olan 585 km’lik saha
-Deştistan/ Burazcan: Kışlak bölgesi
-Kengan: Kışlak bölgesi
Rakımı: 1-100 m.
|
-Bender Buşehr
Yüzölçümü: 1.445 km²
Genel nüfusu:
187.914 (1996)
Şehir merkezi:
143.641 (1996)
161.674 (2006)
Çuğadek, Hark
-Tengistan/ Ehrem
Yüzölçümü: 1.931 km²
Genel nüfusu:
59.066 (1996)
Şehir merkezi:
10.883 (1996)
Ehrem, Dilvar
-Deştistan/ Borazcan
Yüzölçümü: 6.371 km²
Genel nüfusu:
209.634 (1996)
Şehir merkezi:
80.161 (1996)
92.221 (2006)
Daleki, Sadabad, Vahdetiyye, Şabankâre (Çobankara Çobankere yer adı Kuzey Azerbaycan’da da vardır), Abbahş, İrem/Teng-i İrem, Buşkan, Keleme
-Deşti/ Hurmuc
Yüzölçümü: 5.010 km²
Genel nüfusu:
69.350 (1996)
Şehir merkezi:
25.203 (1996)
31.667 (2006)
Kâki
-Bender-Deyyir
Yüzölçümü: 2.161 km²
Genel nüfusu:
41.986 (1996)
Şehir merkezi:
16.008 (1996)
Abdan, Berdhun
-Bender-Deylem
Yüzölçümü: 1.700 km²
Genel nüfusu:
25.076 (1996)
Şehir merkezi:
24.996 (1996)
İmam Hasan
-Cem
(Kengan’ın banliyosu)
Genel nüfusu:-
Şehir merkezi:
2.996 (1996)
Riz
-Bender-Kengan
Yüzölçümü: 2.732 km²
Genel nüfusu:
78.318 (1996)
Şehir merkezi:
17.963 (1996)
23.921 (2006)
Aseluye
-Bender-Gunave
Yüzölçümü: 1.840 km²
Genel nüfusu:
72.331 (1996)
Şehir merkezi:
50.252 (1996)
59.291 (2006)
Bender- Rig
|
22.010
|
Hürmüzgan
Merkezi: Bender- Abbas
Yüzölçümü: 71.193,472 km²
Nüfusu:
1.057.296 (1996) 1.365.377 (2006)
|
*Hacıabad’ın bazı bölgeleri, güneyindeki Saadetabad, Fin ve Bender-Abbas şehrinin Bender-Hamir mıntıkasının batısı
-Hacıabad’ın bazı bölgeleri,
-Saadetabad: Hacıabad’ın güneyinde ve Hacıabad’a bağlıdır.
-Fin: Bender-Abbas’a bağlıdır.
-Bender-Hamir: Bender-Abbas’a bağlıdır.
-Hacıabad ilçesi: 9.380:2= 4.690 km²
-Bender-Abbas kenti: 14.086:3=4.695 km²
-Bestek ilçesi: ~1.600 km²
-Bender Lenge
İlçesi: 15.248 km²
Toplam: 26.233 km²
Kaşkayı Vilayeti’ne Ait Yerleşimler:
-Hacıabad’ın bazı bölgeleri,
-Hacıabad’ın güneyindeki Saadetabad, Fin ve Bender-Abbas şehrinin Bender-Hamir mıntıkası
Rakımı: 1-500 m.
|
-Bestek
Genel nüfusu:
49.676 (1996)
Şehir merkezi:
5.746 (1996)
Cenah
-Bender-Abbas
Yüzölçümü: 14.086 km²
Genel nüfusu:
491.545 (1996)
Şehir merkezi:
273.578 (1996)
367.508 (2006)
Bender-Hamir, Fin
-Bender-Lenge
Yüzölçümü: 15.248 km²
Genel nüfusu:
107.254 (1996)
Şehir merkezi:
21.073 (1996)
25.303 (2006)
Kung, Bender-Çarek, Kiş 20.667 (2006), Şibkûh, Cezire-i Kiş
-Hacıabad
Yüzölçümü: 9.380 km²
Genel nüfusu:
58.141 (1996)
Şehir merkezi:
16.689 (1996)
20.264 (2006)
Fârğân
|
26.233
|
TOPLAM
|
216.188
|
Yukarıda da belirtildiği üzere, Büyük Kaşkayı (Kaş-Kayı) ili, İran’ın güneyinde dokuz bölge valiliği ve çok sayıda bölgeyi kapsayan 216.188 km² gibi geniş bir sahaya yayılmış durumdadır. İç göç de nazara alındığında, böyle geniş bir sahada yaşayan Kaşkayı Türkleri’nin bugünkü nüfusunu tespit etmek oldukça zordur. Ancak kadim Kaşkayı Vilayeti’nde yaşadıkları yaklaşık üçyüz meskûn mahal ile irili ufaklı yirmi kadar şehrin nüfusu incelendiğinde, yaklaşık 2-2,5 milyon civarında nüfusa sahip oldukları tahmin edilEbilir.
Kaşkayı Vilayeti’nde Türklerin Nüfus Dağılımı
(Kaşkayıların toplam nüfusu 2.500.000 olarak kabul edilmiştir)
|
Bölge Valiliği
|
Kaşkay topraklarının
yüzölçümü (km²)
|
Yüzdesi
(%)
|
Kaşkayların tahmini nüfusu
|
Fars BV
|
103.551
|
68.00
|
1.700.000
|
Isfahan BV
|
11.158
|
8.88
|
222.000
|
Yezd BV
|
10.345
|
2.00
|
50.000
|
Çahar Mahal ve Bahtiyari BV
|
2.235
|
4.16
|
104.000
|
Kûhgiluye ve Buyer-Ahmed BV
|
4.200
|
4.40
|
110.000
|
Huzistan BV
|
9.365
|
4.80
|
120.000
|
Buşehr BV
|
22.010
|
1.90
|
47.500
|
Hürmüzgan BV
|
26.233
|
2.00
|
50.000
|
Kirman BV
|
27.091
|
1.00
|
25.000
|
Tahran, Merkezî, Kum ve diğer BV
|
-
|
2.86
|
71.500
|
Toplam
|
216.188
|
100
|
2.500.000
|
Dostları ilə paylaş: |
