Dış lastik bak lastik

dinamik zaman, gök mekaniğinin zaman ölçeği. Gökcisimlerinin, yalnızca Newton hareket yasalannın ve kütle çekimi yasasının, görelilik ilkeleri doğrultusunda uyarlanmış kurallarına bağlı olarak gerçekleşen yörüngesel hareketleri, dinamik zamanın bir fonksiyonu olarak oluşur. 1952'de Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), ABD'li astronom Simon Newcomb'ın 1898'de hazırladığı Güneş tablolannda verdiği Yer'in yörünge hareketine dayalı bir dinamik zaman ölçeği tanımladı. Gökgünlüğü Zamanı (İngilizce adından ET olarak kısaltılır) olarak adlandırılan bu ölçek, daha sonraları Ay'ın hareketlerinin gözlemlenmesi ve Ay gökgünlüğünün kullanılmasıyla düzeltildi. Bu amaca yönelik olarak, Ay'ın Yer üzerin-dinamit 168

de oluşturduğu gelgit kuvvetlerinin bozucu etkisini gidermek amacıyla kütleçekimsel olmayan ve deneye dayalı bir zaman diliminden yararlanıldı. Bu ölçeklerin hiçbiri, görelilik ilkesine dayalı değildi.

Göreliliği dikkate alan bir gökgünlüğünün hazırlanabilmesi için gerekli olan son derece duyarlı gözlemler, 1960'ların ikinci yarısından başlayarak, radar, laser, radyoastro- nomi aygıtları, uzay araçları ve atom saatinin yardımıyla yapılabilir duruma geldi. 1984'te, ET'nin yerini, Kütle Merkezsel Dinamik Zaman (Fransızca adından TDB olarak kısaltılır) aldı. Bu ölçeğin hareket denklemleri, Güneş sisteminin kütle merkezini (barisantr) temel alır ve görelilik koşullarını içeren zaman dilimlerine dayalı olarak hesaplanır. Farklı görelilik kuramlarından yararlanılarak çeşitli TDB ölçekleri hazırlanmıştır. Uluslararası Astronomi Birliği, TDB'yi sayısal olarak tanımlayan özel bir gökgünlüğü belirlememiş, yermerkezli gök- günlüklerinde yardımcı bir ölçek olarak kullanılmak üzere Yersel Dinamik Zaman (İngilizce adından TDT olarak kısaltılır) ölçeğini hazırlamıştır. TDT'nin hareket denklemleri Yer'in merkezini temel alır. TDT ile Uluslararası Atom Zamanı (Fransızca adından TAI olarak kısaltılır) arasındaki ilişki, TDT = TAI + 32,184 saniye olarak verilir. Ayrıca bak. atom zamanı.

dinamit, 1867'de İsveçli fizikçi Alfred Nobel tarafından nitrogliserinden üretilen, ama kullanımı nitrogliserinden çok daha güvenli olan patlayıcı madde. Nobel, tek başına patlayıcı madde olarak kullanılmaya elverişli olmayan nitrogliserini silisli, geçirgen bir toprak olan kizelgurla (diyatome toprağı) karıştırarak, darbelere dayanıklı, ama ısı ya da şiddetli çarpmayla kolayca patlayan kuru ve tanecikİi bir katı elde etti. Sonraki yıllarda soğurucu olarak odun unu kullanıldı, patlayıcının gücünü artırmak için de yükseltgen olarak sodyum nitrat katıldı. Bir süre sonra da, karışımdaki nitrogliserinin bir bölümü yerine amonyum nitrat kullanılarak daha güvenli ve ucuz dinamitler elde edildi. Nobel, toz halindeki dinamitten (dinamit barutu) başka, nitroselüloz ile nitrogliserin karışımı olan jelatinimsi dinamiti de bulmuştur.

dinamo, çoğunlukla doğru akım elde etmekle kullanılan küçük elektrik üreteci(*); mekanik enerjinin magnetik indükleme yoluyla elektrik enerjisine dönüştürülmesi temeline dayalı olarak çalışır.

Klasik bir dinamo temel olarak bir rotor ile magnetik akı oluşturan bir elektromıknatıstan oluşur. Rotorun eksenine bağlanmış bir kolektör ile dönamonun kutuplarını oluşturan fırçalar, indüklenmiş akımı toplayarak doğru akıma çevirir. Uygulamada her zaman bu sonuç alınmasa bile, kuramsal -olarak dinamoların çalışma ilkesi elektrik motorlarınınkinin(*) tersidir.