Dış lastik bak lastik

dioksin, zararlı otlara karşı kullanılan tarım ilaçlarının, dezenfektanların ve başka bazı maddelerin üretimi sırasında istenmeyen yan ürün olarak ortaya çıkan bir grup kimyasal bileşiğin ortak adı. Yapay kimyasal maddelerin en zehirlilerinden biridir. (Dioksin adı özellikle 2,3,7,8-tetraklorodi- benzo-p-dioksin için yaygın olarak kullanılmaktadır.)

Dioksin (teknik adı dibenzo-p-dioksin), bir çift oksijen atomuyla birbirine bağlanmış iki benzen halkasından oluşur. Halkalarda yer alan ve oksijene bağlı olmayan sekiz karbon atomunun her biri hidrojenin ya da başka bir elementin atomlarıyla bağ oluşturabilir. Söz konusu olan bu konumlar sırasıyla l'den 4'e ve 6'dan 9'a kadar numaralandırılır. Bütün dioksin bileşikleri bu konumlarda klor atomları taşıyabilir. Kuramsal olarak, moleküle bir ya da daha çok klor atomunun eklenmesiyle 75 değişik izomer, bileşiğinin yaratılması olasıdır. Dibenzo-p-dioksinler (TCDD'ler) için 22 olası düzenleme söz konusudur. Dioksinle- rin en zehirli olanı da bu grupta yer alır ve klor atomlan 2.,3.,7. ve 8. konumlardadır. Bu izomer (2,3,7,8-TCDD) kimyasal açıdan son derece kararlı bir yapı gösterir. Suda ve organik bileşiklerin çoğunda çözünmez, ancak yağlarda çözünür. Bu özellikleri nedeniyle yağmur sulanndan etkilenmeyip toprakta kalır ve yiyecekler yoluyla vücuda girdiğinde yağlı dokularda depolanır. Hiçbir yararı olmayan dioksin, 2,4,5-tri- klorofenol ve bazı başka yararlı maddelerin bireşimi (sentezi) sırasında istenmeyen bir yan ürün olarak ortaya çıkar. Örneğin, 2,4,5-triklorofenolün bireşimlenmesinde kullanılan tepken kanşımının sıcaklığı 180°C'yi aşarsa, eksotermik (ısıveren) bir tepkime gerçekleşir ve bir miktar dioksin oluşur. Aslında dioksinlerin ortaya çıkışı çoğunlukla bu tip aşırı ışınmaların sonucudur ve patlama tepkimesine yol açar. (1976'da italya'nın Seveso kentinde bu'biçimde meydana gelen büyük bir sanayi kazasında 700 kişi evsiz kalmış, çevredeki hayvan ve bitki varlığının bir bölümü yok olmuş, bir bölümü de zehirlenmiştir.) 2,4,5- triklorofenol bileşiği Silvex ve 2,4,5-T (2,4,5-triklorofenoksiasetik asit) adlı zararlı ot öldürücülerin üretiminde hammadde olarak kullanılır. Bunlardan ikincisi, Agent Orange denen ve eskiden ABD ordusu tarafından Vietnam'da yoğun bitki örtüsünü zayıflatma, ayrıca yine ABD'de karayolu yapımı, demiryolu ve enerji hattı döşeme, orman bölgelerinde istenmeyen bitki örtüsünü yok etme çalışmalarında kullanılan zehirli maddenin başlıca etkili bileşenidir. 2,4,5-triklorofenolden ayrıca, eskiden deodoran ve sabunlarda kullanılan bakteri öldürücü heksaklorofenin üretiminde de yararlanılır. Çok zehirli bir madde olan dioksinin 1.000.000.000.000'da 5'i bazı yeni doğmuş memeli ve balık türlerini öldürebilir. Bir fareyi öldürmek içinse bir gramın otuz binde biri kadar dioksin yeterlidir. Bütün olası yollardan, yani deriden (doğrudan temas yoluyla), akciğerlerden (tozunu, dumanını ya da buharım solumakla) ve ağızdan vücuda girebilmesi, dioksinin zehirleyici özelliğini artırmaktadır. Bu yolların herhangi birinden giren dioksin tüm vücudu etkiler. Zehirleyici etkilerine yönelik araştırmalar henüz sonuçlanmamışsa da, kronik deri hastalıklarına, kasların işlevsiz kalmasına, vücutta çeşitli iltihaplara, cinsel yetersizliğe, anormal doğumlara, genetik değşi- nime (mutasyon) ve sinir sistemi bozukluklarına yol açtığı bilinmektedir. Ayrıca bazı kanser olaylarına neden olduğu da düşünülmektedir.

Dioksin içeren kimyasal atıkların gerekli önlemler alınmaksızın boşaltılmasının yerleşim bölgeleri, tarım alanları ve doğal çevrede doğurabileceği tehlikelere ilişkin kaygılar giderek çoğalmaktadır. 1971'de ABD'nin Missouri eyaletinde bazı at yarışı alanlarına tozu önlemek için atık yağ püs- kürtülmüştü. Birkaç hafta içinde bu alanlarda ve çevresinde yüzlerce kemirici hayvan, böcek, köpek, kedi ve kuş ölüsü bulundu. Atların ise 80'den fazlası hastalandı ve 16 ay içinde çoğunda, birden çok organı etkileyen hastalıklar, felç, aşırı kilo kaybı ve ölüm görüldü. Zehir çocuklarla yetişkinleri de etkiledi. Sonunda bütün bunlara püskürtülen yağın neden olduğu anlaşılınca yarış alanlarındaki üst toprak katmanı 10 cm kadar kazılıp atıldı. Ama püskürtülen madde içinde dioksin olduğu anlaşılana değin (bir yarış alanındaki dioksin yoğunluğu 1.000.000'da 33'tü) kazılan toprağın bir bölümü Mıssouri'nin başka bölgelerindeki inşaatlarda dolgu malzemesi olarak kullanılmıştı bile. Dioksin bulaşmış yağın Misso- uri'nin başka bölgelerinde tozlu yollara dökülmesi yüzünden sonunda birçok yerleşim bölgesini boşaltmak gerekti.