Dış lastik bak lastik

Dionysos, Eski Roma'da bacchus (Yunanca Bakkhos) ya da liber olarak da bilinir, Eski Yunan-Roma dininde, toprağın ve ürünün bereketini simgeleyen doğa tanrısı.

Dionysos'u betimleyen bir alçak kabartma; Ulusal Arkeoloji Müzesi, Napoli

Alinari - Art Resource / EB Inc.

Özellikle şarap ve coşkunluk tannsı olarak anılır. Trakya ve Frigya kökenli olmasına karşın, doğumunu, ölümünü ve Girit kökenli tanrıça Ariadne ile evliliğini anlatan efsaneler, Dionysos kültünün Yunan öncesi Minos doğa dinine b^:r dönüş olduğu izlenimini verir.

En yaygın geleneğe göre Dionysos, Thebai kralı Kadmos'un kızı olarak bilinen, ama gerçekte Frigya kökenli bir toprak tanrıçası olan Semele ile Zeus'un oğludur. Bu birleşmeyi kıskanan Zeus'un karısı Hera, Seme- le'yi kandırarak, onu, Zeus'tan tanrılığını kanıtlamak için gerçek kişiliğinde görünmesini istemeye ikna eder. Zeus buna razı olur, ama onun doğaüstü gücüne karşı koyamayan ölümlü Semele yıldırımlarla kül olur. Zeus, oğlunu kurtararak baldırının içine koyar ve olgunluğa erişinceye değin orada saklar; böylece Dionysos ikinci kez doğar. Bundan sonra Tanrı Hermes, Nysa adında bütünüyle düşsel bir dağın perileri olan Bakkhalara (Mainadlar ya da Thyad- lar) büyütmeleri için Dionysos'u emanet eder.

Doğanın özsuyunu simgeleyen Dionysos onuruna birer şenlik biçiminde düzenlenen bolluk ayinleri (orgia) Eski Yunan ve Roma dünyasında büyük yaygınlık kazandı. Di- onysia (Bacchanalia [*]) şenlikleri Miken sonrası dönemde kadınlar arasında hızla yayıldı; şenliklere katılan kadınlar da Bakk- ha adıyla anılır oldu. Ama erkekler bu şenlikleri genellikle olumsuz karşıladılar, inanışa göre Bakkhalar, Thebai kralı Pent- heus'u onları gizlice izlettiği gerekçesiyle parçalamışlar, Dionysos'a saygısızlık eden Atinalı erkekler de iktidarsızlıkla cezalandırılmışlardı. Ama erkeklerin tepkisine karşın kadınlar ailelerini terk ederek, üstlerinde ceylan postundan giysiler, başlarında sarmaşıktan çelenklerle dağlara çıktılar. Ayin sırasında Bakkhalar, kutsal horon kollan (thyasi) oluşturup asma yaprağı ile bağlanmış rezene dallarından asâlarmı (thyrsoi) sallayarak flütlerin ve büyük davulların eşliğinde meşale ışığında dans ederlerdi. Tanrı Dionysos'tan esin geldiğinde gizli güçler kazanan Bakkhalann, yılanlan büyü- leyip hayvanlan emzirebildiklerine, dinsel şölene (omophagia) başlamadan önce doğaüstü güçleriyle canlı kurbanlannı parçaladıklarına inanılırdı. Dionysos'un, ayinlerinde kurban edilen hayvanı bedenleştirdiğine inanan Bakkhalar, ona Bromios (Gümbür- tülü), Taurokeros (Boğa Boynuzlu) ve Tau- roprosopos (Boğa Suratlı) gibi adlarla da seslenirlerdi. Dionysos'a tapınma Anadolu' da, özellikle Frigya ve Lidya'da uzun süre yaygınlığını korudu. Bu kültün çeşitli Asya tanrılarıyla da ilgisi vardı.

Annesi Semele'yi geri getirmek için yeraltına indiğine inanılan ve Güney İtalya'da Persephone'yle ilişkilendirilen Dionysos'un başlangıçta yeraltı dünyasıyla bir bağlantısı olduğu kuşkuludur. Ama Dionysos'un kehanet gücü de vardı ve Delphoi'deki rahipler onu neredeyse Apollon'la eşit sayıyordu. Trakya'da Dionysos'a adanmış bir kehanet yeri bulunuyordu. Dionysos, Phokis' teki Amphikleia'da bulunan bir şifa tapınağının da koruyucu tanrısıydı.

Dionysos alayında, Satyrler gibi bereketi ve doğayı simgeleyen cinler de bulunurdu. Dionysos ayinlerinde erkeklik organı simgeleri önem taşırdı. Çoğu zaman bir hayvan biçiminde betimlenen Dionysos ile çeşitli hayvanlar arasında bağ kurulurdu. Sarmaşık çelenk (thyrsos) ve iki saplı büyük bir kadeh (kantharos) Dionysos'un kişisel simgeleriydi. Erken dönem sanat yapıtlarında sakallı bir erkek biçiminde canlandırılan tanrı, sonraları kadınsı görünümlü bir genç olarak betimlendi. Bacchanalia şenlikleri, vazo resimlerinde sık sık rastlanan bir konuydu.