Dış lastik bak lastik

Diaspora (Yunancada "Dağılma"), İbrani- ce galut (Sürgün), Babil Sürgünü'nden sonra Yahudilerin çeşitli yabancı topraklara dağılması. Filistin ya da bugünkü İsrail toprakları dışında "sürgünde" yaşayan Yahudiler ya da Yahudi cemaatleri için de bu terim kullanılır. Diaspora gerçekte Yahudilerin dünyanın çeşitli yörelerine fiziksel anlamda dağılmasını belirttiği halde dinsel, felsefi, siyasal ve eskatolojik anlamlar da içerir. Çünkü Yahudiler, israil ülkesi ile aralarında özel bir bağ olduğuna inanırlar. Geleneksel inanca bağlı olanlar, sürgünlerin sonunda geri döneceği umudunu besler; buna karşılık reformcu Yahudiler, halklarının dünyanın dört bir yanına dağılmasının, katıksız tektanrıcılığı dünyaya yaymak için Tanrı eliyle düzenlendiğine inanırlar. İlk önemli Diaspora IÖ 586'daki Babil Sürgünü'nün sonucuydu. Babilliler Yahuda Krallığı'nı ele geçirdikten sonra, Yahudilerin bir bölümünü tutsak alarak Babil'e sürdüler. Babil'i fetheden Pers hükümdarı II. Kyros (Büyük) İÖ 538'de Yahudilerin ülkelerine dönmelerine izin verdiyse de, bazı Yahudiler gönüllü olarak Babil'de kaldı.

Yahudi tarihinin ilk dönemindeki en büyük, en önemli ve kültürel açıdan da en yaratıcı Diaspora topluluğu İskenderiye'de ortaya çıktı. İÖ 1. yüzyılda İskenderiye'de Yahudiler nüfusun yüzde 40'ım oluşturuyordu. İS 1. yüzyılda, beşte dördü Roma İmparatorluğu sınırları içinde olmak üzere Filistin dışında yaklaşık 5 milyon Yahudi yaşıyordu. Ama bunlar Filistin'i dinsel ve kültürel değerlerinin merkezi olarak görüyordu. Kudüs'ün İS 70'te yıkılmasından önce, sürgündeki Yahudilerin sayısı Filistin'deki Yahudilerin sayısını aşmıştı. Bu tarihten sonra çeşitli dönemlerde Babil, Pers toprakları, ispanya, Fransa, Almanya, Polonya, Rusya ve ABD Yahudiliğin belli- başlı merkezleri oldu. Ben ha-mizrah (İbra- nicede "Doğunun Oğlu") olarak adlandırılan 1 milyon kadar Yahudi de Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkelerine yerleşti. Bu Yahudilerin bir bölümü daha sonra Hindistan'a, Orta Asya'nın çeşitli yörelerine ve Çin'e göç ettiler. Sürgündeki Yahudi topluluklarından bir bölümü, zamanla farklı dinleri, görenekleri ve kültürleri benimseyerek içinde bulundukları toplumlarla özdeşleştiler. Bugün Fas, Cezayir, Tunus, Mısır, Ürdün, Lübnan ve Suriye'de yaşayan Yahudilerin ana dili Arapçadır. İran, Afganistan ve Buhara'da ise Yahudiler Farsça konuşur. İran ve Ermenistan'ın bir bölümünü içine alan bölgede ise eski Arami dilinin bir türü kullanılır.

Sürgünde yaşayan Yahudiler arasında, ataları bellibaşlı iki ana Yahudi grubunu oluşturan Alman Yahudileri (Aşkenazi) ve İspanyol Yahudilerinden (Sefardi) olmayan bir grup vardı. Diaspora topluluklarının işlevi ile ulusal kimliği korumanın gerekliliği ve önemi konusunda Yahudiler arasında görüş ayrılığı vardır. Tutucu Yahudilerin büyük bölümü Yahudilerin İsrail'e geri dönmesini desteklerken, bazıları da İsrail' in, Tanrı'mn mesihi önceden belirlediği zamanda gönderme iradesine meydan okuduğunu ileri sürerek bu devleti tanrısız ve dindışı olmakla suçlar.

Pek çok İsraillinin savunduğu şelilat ha- galut (sürgünü inkâr) kuramına göre, başka kültürleri benimseme ve özümsenme tehlikesi nedeniyle Diaspora koşullarında Yahudi yaşam biçim ve kültürü yok olmaya mahkûmdur. Ancak İsrail'e göç eden Yahudilerin Yahudi olarak varlığını sürdürebilmesi olanaklıdır. Ama ne bu görüşü benimseyenler, ne de İsrail yanlısı öteki görüşleri savunanlar, İsrail'i mesih çağının gerçekleşmesi olarak değerlendirir. Reformcu Yahudiler ise ABD'deki ve başka ülkelerdeki Diaspora topluluklarının Tanrı iradesinin geçerli bir sonucu olduğu görüşünü bugün de savunurlar.

Günümüzde dünyada sayılarının yaklaşık 17.200.000 olduğu sanılan Yahudilerin yaklaşık 3.900.000'i İsrail'de, 7.000.000 kadarı ABD'de, 3.000.000'dan çoğu da eski SSCB'de yaşamaktadır. SSCB'deki Yahudiler son yıllarda gruplar halinde İsrail'e göç etmeye başlamıştır.