Dış lastik bak lastik

Disney, Walt, asıl adı walter elias disney (d. 5 Aralık 1901, Chicago - ö. 15 Aralık 1966, Los Angeles), ABD'li sinema ve televizyon yapımcısı. Canlandırma sinemasının öncülerinden biri ve Miki Fare (Mic- key Mouse), Vakvak Amca (Donaid Duck) gibi çizgi film kahramanlannın yaratıcısı olarak ünlüdür. 1955'te Los Angeles yakınlarında açılan dev eğlence parkı Disney- land'i tasarlayıp yapımını gerçekleştirmiş, daha sonra da Florida'da Orlando kenti yakınlarında Walt Disney World (Walt Disney Dünyası) adlı aynı fip bir parkın yapımını başlatmıştır.

Çocukluğu ve gençliği. Gezici marangozluk, çiftçilik ve inşaat müteahhitliği yapmış

195 Disney, VValt

Elias Disney ile bir devlet okulunda öğretmen olan Flora Call'un dördüncü oğuluydu. Küçüklüğünde ailesi Missouri'de, Marceli- ne yakınlarında bir çiftliğe taşındı. Okula burada başlayan Disney'in çizgi çizmeye, mumboya ve suluboya resme olan hevesi ve yeteneği kısa sürede ortaya çıktı.

Sık sık iş değiştiren babası bir süre sonra çiftçiliği bıraktı ve aile Missouri'deki Kan- sas kentine taşındı. Burada bir gazetenin dağıtım işini alan baba Disney, yağmur çamur demeden abone evlerini dolaşırken, çocuklarını da kendisine yardım etmeye zorluyordu. Disney sonraları, yaşamındaki pek çok alışkanlık ve saplantının, dağıtım işinde babasıyla birlikte çalıştığı bu zorlu ve rahatsız dönemden kaynaklandığını söyleyecektir. Kansas kentinde geçen yıllarda mektupla karikatür dersleri aldı ve Kansas Sanat Enstitüsü ve Tasarım Okulu'nda derslere girdi.

Ailesi 1917'de Chicago'ya döndü ve Disney, McKinley High School'a girdi. Burada bir yandan okul gazetesi için fotoğraf çekip çizim yapıyor, bir yandan da, ileride bir gazetede karikatürcü olarak iş bulabilmek umuduyla karikatür çizme alıştırmaları yapıyordu. Ama I. Dünya Savaşı'nın çıkmasıyla çalışmaları kesintiye uğradı. Savaşa katıldı ve Amerikan Kızılhaç Örgütü'nde kamyon sürücüsü olarak Almanya ve Fransa'da görev yaptı.

1919'da Kansas kentine döndü. İş buldukça çeşitli stüdyolarda teknik ressam olarak çalıştı, resim çiniledi. Bu stüdyolardan birinde genç sanatçı Ub Ivverks'le tanıştı. Onunla, yaşamı boyunca ortağı ve en yakın danışmanı olan ağabeyi Roy'dan sonra meslek yaşamının en şanslı çalışma arkadaşlığını kurdu.

İlk çizgi filmleri. Durumlarından hoşnut olmayan Disney ve Iwerks, kendilerine küçük bir stüdyo kurdular. Elden düşme bir kamera bularak canlandırma tekniğiyle,

yöredeki sinemalarda gösterilen ve günümüzün televizyon reklam filmlerine benzeyen bir iki dakika uzunluğunda reklam filmleri yapmaya başladılar. Ayrıca "Laugh-O- Grams" adını verdikleri, kısa öykülerden oluşan bir dizi çizgi filmle "Alice in Carto- onland" (Alice Çizgi Film Diyarında) adlı, yedişer dakikalık çizgi filmlerden oluşan bir masal dizisi gerçekleştirdiler. New Yorklu bir film dağıtımcısının kendilerini dolandır- masıyla parasız kalan ve umutsuzluğa kapılan Disney, Los Angeles'a, ağabeyi Roy'un yanına gitti.

Iwerks'ü de birlikte çalışmaya ikna eden Disney, "Alice" dizisine yeniden başladı. Birlikte, Talihli Tavşan Oswald (Osvvald the Rabbit) tipini yarattılar ve film başına 1.500 dolardan bir dağıtım anlaşması yaptılar. Bu, küçük girişimleri için umutlu bir başlangıç oldu. 1927'de, sinemada sesli filmlere geçilmesinden kısa bir süre önce Disney ve Iwerks, neşeli, enerjik ve haylaz bir fare olan ve Miki adını verdikleri yeni kahramanları üzerinde çalışıyorlardı. Aynı yıl ilk sesli film yapıldığında Miki Fare'li iki kısa film tasarlamışlardı. Canlandırma filmindeki ses olanaklarını farkeden Disney, bu iki sessiz filmi bir yana bırakıp hızla, ses ve müzikle donatılmış üçüncü bir Miki Fare filmi yaptı. 1928'de gösterime giren Steam- boat Willie (İstimbot Willie) adlı bu film büyük yankı uyandırdı.

Disney ertesi yıl, The Skeleton Dance

İskelet Dansı) filmiyle "Silly Symphonies"

Sersem Senfoniler) adlı yeni bir diziye başladı. Bu filmde mezardan çıkan bir iskelet Saint-Saens'ın Danse macabre'ı (iÖlüm Dansı) eşliğinde kaba ve gürültülü biçimde dans ediyordu. Büyük bir başarıyla başlayan dizi, karmaşık çizim ve teknik çalışmalarının maliyetleri yükseltmesiyle tehlikeye girdi.

Miki Fare ve kız arkadaşı Mini ise (Min- nie) giderek daha büyük ilgi görüyordu. Konuşan, yetenekli, insan özellikleri taşıyan küçük yaratıklar halkın hoşuna gitmişti. (Disney Miki'yi kendisi seslendiriyordu.) Bu yoğun ilgi, Plüto (Pluto) ve Gufi (Goofy) adlı köpekler Vakvak Amca gibi başka hayvan tiplerinin yaratılmasına yol açtı. Disney 1933'te The Three Little Pigs (Üç Küçük Domuz) adlı kısa filmi yaptı. Bu film Büyük Bunalım'ın tam ortasında ülkede fırtınalar yarattı. Öfkeli, esip savuran, teh- ditkâr kurda karşı sıkı bir biçimde çalışıp ısrarla kendi tuğla evini yapan küçük bir domuzu anlatan masalı ele alışıyla, ekonomik çöküntü karşısında gereksinme duyulan dayanma gücüne katkısı oldu. Filmin şarkıları da çekilen sıkıntıları neşeli bir üslupla alaya alıyordu. 1930'ların başla.ında, ekonomik sıkıntının en yoğun olduğu günlerde Disney, kendisini ve filmlerini bütün dünyaya sevdirmeyi başardı ve Büyük Buna- lım'a karşın para kazanmaya başladı.

Disney, canlandırma alanına ardı ardına getirdiği yenilikler ve yaptığı katkılarla 1930'lar boyunca gelişmesini sürdürdü. Yaratıcı gençlerden oluşan bir kadro kurmuş, başına Iwerks'ü getirmişti. "Silly Symphonies" dizisinden Flowers and Trees'le (1932; Çiçekler ve Ağaçlar) ilk renkli filmini yaptı. Zaman zaman, The Grasshopper and the Ants (1934; Çekirge ile Karıncalar) ve The Tortoise and the Hare (1935; Kaplumbağa ile Tavşan) gibi filmlerde öteki hayvan kahramanları da kullanıyordu. Roy, Miki Fare ve Vakvak Amca filmlerinin yanında koşullu olarak çeşitli eşya ve oyuncak satışını gerçekleştirerek şirkete büyük kârlar sağladı.