Dış lastik bak lastik

Divan-ı Muhasebat, Tanzimat Dönemi'n- de devlet harcamalarını denetlemek amacıyla 29 Nisan 1865'te kurulmuş organ. Bugünkü Sayıştay'ın temelini oluşturur. Ayrıca bak. Sayıştay.

divanıharp, silahlı kuvvetler mensuplarına ve yargı yetkisi içine giren öteki kişilere yönelik suçlamalara bakan askeri mahkeme ve bu mahkemenin işleyişini düzenleyen yargılama usulü. Eski dönemlerde genellikle sivillerin yararlandığı haklardan yoksun olan askerler, bütünüyle komutanlarının emirlerine göre davranmak zorundaydı. Ortaçağda da geçerli olan bu askeri hukuk anlayışı, 16. yüzyıla değin sürdü. Bu dönemde suç ve cezaları belirlemekle görevli askeri konseylerin ortaya çıkmasıyla, askeri yargı işlemleri başlamış oldu.

İngiltere'de düzenli bir orduyu disiplin altına almak amacıyla çıkarılan 1689 tarihli İsyan Yasası, bugünkü Angloamerikan askeri hukukunun başlangıcı olarak kabul edilir. Günümüzde ülkelerin çoğunda askeri mahkemeler eliyle uygulanan ayrı askeri yargı yasaları yürürlüktedir; bu mahkemelerin kararlan genellikle gözden geçirilmek üzere sivil temyiz mercilerine gönderilir. Bu alanda ilginç bir istisna oluşturan Almanya'da önemsiz ve sıradan suçlar dışında askeri personeli yargılama ve cezalandırma yetkisi sivil mahkemelere bırakılmıştır.

Divanıharp genellikle kendisini oluşturan üst makamın gönderdiği bir ya da birden çok davaya bakmak üzere toplanır ve görevi bitince dağılır. Genel divanıharp ancak büyük bir askeri üssün komutanı, bir general, amiral ya da daha yüksek bir askeri merciin emri üzerine toplanır. Özel divanıharp, alay komutanı ya da tugay komutanı rütbesinde komutanlarca oluşturulabilir. Genel divanıharp her türlü suçu yargılamaya ve her türlü cezayı vermeye yetkilidir. Buna karşılık özel divanıharp yalnızca kısa süreli hapis ve disiplin cezalan verebilir. Divanıharp oluşturmaya yetkili askeri merci, heyete katılacak üyeleri kendi komutası altındaki subaylar arasından seçer. Heyet yargılama sonunda sanığın ya da sanıkların suçlu olup olmadığına karar verir ve gerekli cezayı belirler.

Türk hukukunda Askeri Mahkemeler Kuruluş ve Yargılama Usulü Kanunu'nun yürürlüğe girdiği 1963'ten sonra divanıharp deyimi yerine askeri mahkeme deyimi kullanılmaya başlanmıştır. Sıkıyönetim dönemlerinde, yasaya göre özel görev yapan askeri mahkemelere Sıkıyönetim Mahkemesi adı verilir. Bu mahkemeler yalnızca sıkıyönetim döneminde görev yapmak üzere askeri yargıç ve savcılardan oluşturulur ve görevleri sona erince dağılır.

divani, Osmanlılarda yaygınlık kazanmış bir yazı türü.

İlk kez II. Mehmed (Fatih) döneminde (1451-81) kullanılmaya başlamıştır. Selçuklularda da görülen benzeri yazı, Osmanlı divanisinin ilkel biçimi olarak kabul edilebilir. Divani, tevkiî ve talik yazının bazı özelliklerini taşımakla birlikte, harflerin biçimi, bitişmesi ve istif yapısı onlardan

Divani yazı örneği

Ana Yayıncılık Arşivi

istif özellikleri kazanmıştır. Satır sonlannın yukanya doğru uzaması da divani yazıya özgü bir özelliktir.

Divani, Osmanlıların özellikle divan belgelerinde, resmî metinlerde, yargı kararlan ve vakıf kayıtlannda kullandıkları, taklit edilmesi güç bir yazı türüdür. Daha gelişkin biçimi celi divani(*) adını taşır.

divani celisi bak. celi divani