Dış lastik bak lastik

Dicotyledones bak. ikiçenekliler

Dicranum, Bryales takımından, özellikle Kuzey Yarıküre'de dağılmış yüzlerce türü içeren karayosunu cinsi. Toprağın üstünde, kaya ve kütüklerin yüzeyinde yastık gibi kalın katmanlar oluşturan bu yosunların en yaygın türlerinden biri, fırçamsı demetler biçimindeki D. scoparium'dur; bazen çiçekçilikte de kullanılan bu bitkinin yaklaşık 5-12 cm boyunda dik ve çatallı bir gövdesi, sarı ya da yeşilimsi sarı parlak yapraklan ve uzun gagalı kapsülleri (spor kesesi) vardır.

dictator, Roma Cumhuriyeti'nde belirli bir dönem için göreve gelen, olağanüstü yetkilere sahip devlet yöneticisi. Senato'nun önerisi üzerine bir konsül (consul) tarafından atanır ve Comitia Curiata (Halklar Meclisi) tarafından onaylanırdı. İtalya Yanm- adasındaki bazı Latin kökenli devletlerde sürekli bir görev olan dictator'luk Roma'da önceleri yalnızca askeri nitelikte bir kurum olmakla birlikte giderek iç bunalımlarda başvurulan yönetsel ve yargısal yetkilere de sahip en yüce makam niteliği kazandı. Görev süresi altı ay olarak belirlenmekle birlikte dictator, genellikle bunalım sona erdiğinde yetkilerini devrederdi. Konsüller ve öbür yöneticiler dictator'luk döneminde görevlerini sürdürürler, ama dictator un otoritesine bağlı kalırlardı. İÖ 3. yüzyıla gelindiğinde görev süresinin kısıtlı olması dictator'un İtalya Yarımadası dışındaki askeri harekâtlarda etkisiz kalmasına yol açmıştı. Dahası halkın itiraz hakkını elde etmesiyle dictator'ların yetkileri sınırlanmıştı. Bundan sonra dictator'luk, bazı durum-

127 Dictionary of the English

larda seçimleri düzenlemek gibi daha alt düzeydeki işlevler için başvurulan bir yöntem oldu.

II. Kartaca Savaşında (İÖ 218-201) Karta- calılarm işgali, dictator'luğun geçici olarak yeniden önem kazanmasına yol açtıysa da, IÖ 202'den sonra hiçbir amaçla dictator seçilmedi. İÖ 1. yüzyılda, cumhuriyetin son dönemlerinde, Sulla ve Julius Caesar'a dictator'luk verilmesi, kurumun canlanışını değil, gerçekten sınırsız yetkiye sahip anayasa üstü bir konumun geliştiğini gösterir. Caesar'm dictator'luk yetkilerini 10 yıl için eline geçirdiği İÖ 46'ya değin dictator'luk süresi sürekli uzatıldı. Bu süre Caesar'm öldürüldüğü İÖ 44'ten hemen önce ömür boyu olmuştu. Ama ölümü üzerine dicta- tor'luk kurumu ortadan kaldırıldı.