Dış lastik bak lastik

Dilmun 160

İbrahim Necmi Dilmen, Mektebi Sultani' de (Galatasaray Lisesi) edebiyat öğretmenliği yaptığı sırada hazırladığı Tarih-i Edebiyat Dersleri (1922, 2 cilt) adlı yapıtında Türk edebiyatını "eski edebiyat" "yeni

Dilmen

Kaynak Kitaplar
Dilthey, Reform Kilisesi'ne bağlı bir ilahiyatçının oğluydu. Heidelberg'de başladığı ilahiyat öğrenimini Berlin'de sürdürdü, ama çok geçmeden felsefeye kaydı. İlahiyat ve felsefe sınavlarını tamamladıktan sonra Berlin'de çeşitli ortaöğretim kurumlarında bir süre ders verdi. Ama tümüyle akademik çalışmaya yönelebilmek için kısa süre sonra öğretmenliği bıraktı.

Bu yıllarda büyük bir enerjiyle değişik konularda araştırmalara girişti. Hıristiyanlığın ilk dönemleri ile felsefe ve edebiyat tarihinin yanı sıra müzikle de ilgilendi; sosyoloji, etnoloji, psikoloji ve fizyoloji gibi ampirik bilimlerdeki her gelişmeyi heyecanla izledi. Yazdığı yüzlerce eleştiri ve deneme Dilthey'in tükenmez üretkenliğinin kanıtıdır.

1864'te Berlin'de doktorasını tamamladı ve 1866'da Basel Üniversitesi'nde çalışmaya başladı. Bunu 1868'de Kiel, 1871'de de Breslau üniversitelerine atanması izledi. 1882'de Berlin Üniversitesi'nde R. H. Lot- ze'un yerini aldı ve yaşamının geri kalan bölümünü burada geçirdi.

Bu süre içinde Dilthey kendini bütünüyle işine adamış, dışa dönük büyük heyecanlardan uzak bir akademisyen olarak yaşadı. Önceleri "insan, toplum ve devlet bilimleri" olarak biraz da bulanık biçimde özetlediği, ama daha sonra Geisteswissenschaften (Tinsel Bilimler) adını verdiği bilimlerin

Dilthey, R. Lepsius'un yağlıboya çalışmasından ayrıntı, y. 1904; özel koleksiyon

Archiv für Kunst und Geschichte. Berlin

felsefi temelini araştırdı. Bu araştırmaların ürünü olan Einleitung in die Geisteswissens- chaften'm (Tinsel Bilimlere Giriş) ilk cildi 1883'te ortaya çıktı. Üzerinde çalışmayı aralıksız sürdürdüğü ikinci cildi hiçbir zaman tamamlayamadı. Ama bu ilk yapıtın ürünü, bir dizi önemli denemeyi kaleme alması oldu. Bunlardan "Ideen über eine beschreibende und zergliedernde Psycholo- gie" (1894; Betimleyici ve Analitik Psikoloji Üzerine Düşünceler) anlamaya (verstehen- de) dayalı yapısal psikolojinin doğuşuna öncülük etti. Dilthey bu çalışmasını, yaşamının son yıllarında Der Aufbau der gesc- hichtlichen Welt in den Geisteswissenschaf- ten (1910; Tinsel Bilimlerde Tarihsel Dünyanın Kuruluşu) adlı gene tamamlanmamış incelemesinde yeni bir düzeyde ele âldı. Tarihsel bilimlerin, doğa bilimlerinin metodolojik ülküsüne yaklaşma eğilimine karşı çıkan Dilthey, beşeri bilimleri, yorumlayıcı bilimler biçiminde tanımlayarak kendi ayaklan üzerine oturtmaya çalıştı. Dilthey'e göre bu anlayışın temelinde, kişisel deneyim (Erlebnis) ile bu deneyimin yaratıcı dışavurumu ve düşünsel kavramşı arasındaki karşılıklı etkileşim yatıyordu. Dilthey bireyi hiçbir zaman tek başına değil, her zaman çevresiyle birlikte değerlendirdi. İnsanın özünün yalnızca içe bakışla kavrana- mayacağını, bütün tarihi bilmeyi gerektirdiğini vurguladı. Bu kavrayış hiçbir zaman tamamlanmış olamazdı, çünkü tarihin kendisi tamamlanmış değildi. "Prototip insan tarihsel süreç içinde dağılıp gider". Bu nedenle Dilthey'in felsefi çalışmaları tarihsel araştırmalarıyla yakından ilişkiliydi. Bu çalışmaların sonraki ürünlerinden biri Studi- en zur Geschichte des deutschen Geistes'in (Alman Düşüncesinin Tarihine İlişkin İncelemeler) başlıklı geniş kapsamlı bir tasarının doğması oldu. Bu çalışmanın, eksiksiz ve bütünsel bir metin oluşturan notlarının ancak bazı bölümleri yayımlanabilmiştir. Dilthey kesin formüllerden hoşlanmazdı. Us yoluyla kurulmuş sistemlere güvenmez, karmaşık sorunları kesin bir çözüme bağlamadan bırakmayı yeğlerdi. Bu yüzden de uzun süre sistematik düşünce gücünden yoksun, duygusal bir kültür tarihçisi olarak görüldü. Ama ölümünden sonra, öğrencilerinin onun yapıtlarını yayımlama ve yorumlama çalışmaları, Dilthey'in tarihsel temelli yaşam felsefesinin metodolojik önemini ortaya koydu.

Dilthey'in kişiliğini değerlendirmek zordur. En yakın dostlan bile Dilthey'in iç dünyasıyla ilgili çok az şey bildiklerini saklamadılar. Ancak son yıİlarmda birlikte çalışmak üzere davet ettiği az sayıda kişi ona yakın olabilmiştir. Ama onlar için de Dilthey "tuhaf ve gizemli bir ihtiyar" olarak kalmıştır.