Dış lastik bak lastik

dışişleri örgütü, dışişleri bakanlığına bağlı olarak yurt dışında devletin ve yurttaşların çıkarlarını temsil eden ve dış politikaların oluşturulması için gerekli bilgiyi sağlayan diplomatik temsilciler ile konsolosluk görevlilerinden oluşan örgüt. Birçok ülkenin dışişleri örgütleri arasında belirgin bir benzerlik vardır. Diplomasi ve konsolosluk işlevleri genellikle hem yurt içinde, hem de yurt dışında görev yapan tek bir örgütçe yürütülür; böylece diplomatik temsilciler ile konsolosluk görevlileri arasında bir görev değişimi sağlanır. İki işlevin birleşmesi, 1880'de Fransa'nın ve ardından birçok Avrupa ülkesinin, konsolosluk görevlerinin diplomatik işlerden tümüyle ayrılamayacağı düşüncesini benimsemesiyle gerçekleşmiştir.

Diplomatik temsilciler önceleri kraliyet ailesi üyelerinden ve soylulardan oluşur ve hükümdarların kişisel temsilcileri olarak görev yapardı. Devlet otoritesinin hükümdarların kişiliğinden ayrılıp kurumsallaşması üzerine, diplomatlar bağlı bulundukları devleti temsil etmeye başladılar. Bu aşamadan sonra da diplomatlar uzun yıllar genellikle varlıklı yönetici ve aristokrat sınıfların içinden çıktılar. Örneğin, I. Dünya Savaşı'n- dan önce İngiliz dışişleri örgütüne girmek isteyenler bağımsız bir gelir kaynaklan olduğunu kanıtlamak zorundaydı. Aristokrasinin ve geleneksel bir yönetici sınıfın bulunmadığı ABD'de bile, düşük aylık ve yetersiz ödenekler nedeniyle, servet ve siyasal bağlantılar diplomat olabilmek için gerekli özelliklerdi. Fransa'da, Üçüncü Cumhuriyet döneminde diplomatik temsilcilik orta sınıfın varlıklı üst tabakalarından yurttaşların ve servetlerini bir ölçüde koruyabilmiş aristokratların işiydi. Kutsal Ro- ma-Germen İmparatorluğu ve Rusya'da diplomatik görevler yalnızca aristokrasi ile ordu ve donanmanın yüksek rütbeli yedek subaylarının elinde bulunuyordu.

İngiltere, dışişleri örgütü için giriş sınavı sistemine 1'871'de geçti. 20. yüzyılda birçok ülkede eğitim ve beceri bu göreve getirilmenin başlıca ölçütü durumuna geldi. Giriş sınavı, liyakata dayalı terfi ve belirli bir yaşta zorunlu emeklilik gibi sıkı kurallara bağlanmış seçmeci sistem, günümüzde yaygınlaşmış bir uygulamadır.

Dışişleri örgütü görevlileri, uluslararası ilişkileri yürütürken, köklü bir geçmişe dayanan ve devletlerce zorunlu görülen kural ve göreneklere uymaya özen gösterirler. Uluslararası hukuk kurallarına göre yurt dışındaki temsilciliklerde görevli personel ile aileleri bulundukları ülkenin yargı yetkisi dışında kalırlar. Diplomatik dokunulmazlığı olan elçilik binaları hukuksal açıdan bağlı oldukları ülkenin bir parçası sayılır. Diplomatik görevliler hakkında hukuk davaları açılamaz; ayrıca tanık olarak ifade vermeme, ev sahibi ülkeye vergi ödememe gibi ayrıcalıkları vardır. Bununla birlikte resmî görevleri kişisel borçlarını ödemekten kaçınma ayrıcalığını sağlamadığı gibi, özel mülkleri de yerel yasalara bağlıdır. Ayrıcalık ve bağışıklıkların uygulanmasında diplomatik temsilcilerle konsolosluk görevlilerinin bağlı olduğu kurallarda bazı farklılıklar vardır. Yerel yasalara uygun hareket etmeyen ya da ev sahibi devletçe başka bir nedenle kabul edilemez görülen görevli ya da personel, istenmeyen kişi (persona non grata) ilan edilir ve geri çağrılması istenir; bu tür durumlarda ilgili ülkenin talebine her zaman uyulur. Büyükelçilerin ve öteki diplomatik misyon şeflerinin güven mektubu sunarak göreve başlamasında uluslararası planda kabul edilmiş yollar izlenir; ama büyükelçi ve öteki görevlilerin atanmasında her ülke kendi yasalarını uygular. Atanmasına karar verilen diplomatik temsilci için gönderileceği devletten onama istenir (demande d'agrement). Gizlilik içinde yapılan bu işlemin tamamlanmasından sonra, atanacak temsilcinin persona non grata sayılmasını gerektiren bir neden görül- memişse, söz konusu temsilci güven mektubunu (lettre de creance), gideceği devletin belirli bir resmî makamına sunar. Büyükelçi ve elçilerin güven mektubu devlet başkanları düzeyinde, maslahatgüzarların güven mektubu ise dışişleri bakanları düzeyinde işlem görür. Devleti temsil yetkisi olmayan konsoloslar ise gönderildikleri devletin dışişleri bakanlığına atama emri belgesini

113 dışkılama

(lettre de provision) sunar ve kabul edildiklerini gösteren izin belgelerini (exequatur) alırlar.

Bir ülke nezdindeki yabancı diplomatik temsilcilerin tümü kordiplomatiği (corps dip- lomatique) oluşturur. Konsolosluk görevlileri ise corps consulaire içinde yer alır.

dışkı, anüs yoluyla vücuttan dışarı atılan ve kalsiyum fosfat, demir fosfat gibi inorganik maddeler, selüloz, protein, yağ gibi organik maddeler ve yüzde 70-75 oranında su içeren katı sindirim artıkları. Dışkının kuru ağırlığının yaklaşık üçte biri bakteri artıklarından oluşur ve içindeki proteinin yarıya yakını bakterilerce bireşimlenir. Yağların ise yaklaşık üçte biri steroller, özellikle kolesteroldür; geri kalan bölümü gene bakterilerce üretilir. Dışkıda aşırı miktarda yağ bulunması, genellikle incebağırsak ya da pankreas hastalıklarının (örn. çölyak hastalığı) belirtisidir. Dışkıda ayrıca, sindirim kanalını döşeyen mukozanın atılmış ölü hücreleri de bulunur.

Dışkı, normal olarak günde bir ya da iki kez dışarı atılır; ishalde günlük dışkılama sayısı artabileceği gibi, düzbağırsağın ya da kalınbağırsağın tıkanması, beslenme bozuklukları ve kabızlık gibi nedenler de birikip katılaşan dışkının atılmasını engelleyebilir. Bağırsaklarda tutulan dışkıda üreyen toksinlerin zehirlenmeye yol açabileceği yolundaki inanış tamamıyla gerçek dışıdır. Dışkılarını bir yıl ya da daha uzun süre bağırsaklarında tuttukları halde, biriken dışkının 25- 45 kg'lik ek ağırlığı dışında herhangi bir rahatsızlıktan yakınmayan pek çok hasta bildirilmiştir.

Tifo, kolera ve amipli dizanteri gibi hastalıklar, hastaların dışkılarına karışmış mikroorganizmaların yiyeceklere bulaşmasıyla yayılır. Ayrıca bak. dışkılama.