Dünya iQTİsadiyyati anlayişI

TƏLƏBƏ:BABAYEV YUSİF

SƏRBƏST İŞ 1

DÜNYA İQTİSADİYYATI ANLAYIŞI

Dunya iqtisadiyyati beynaxlaq iqtis munsabtleri sisetemi vasitsle beynaxalq emek bolgusunun esasinda dunya olkelerinin milli iqtisadytalarini birlesidrien cox seviyyeli qlobal teseruffatcilqi sistemidir.

Beynaxalq iqtisadiyyat anlayisi dunya iqtisadiyyatindan ferqli olaraq, dunya iqtisd ozu deyil beynaxlaq istidad miunsbtlerin nezeriyyesi daha dogrusu iqtisd nezrynin bir hissesidir

BİM - Dovletler, regional qruplar , transmilli kopaerasyalar ve dunya tesrftinin , diger subyektleri arsnda olan iqtisadi munasibtlerdir.bura valyuta ticaret istehsal daxildir.

Dunya iqtisadiyyati elminin tedqitay obyekti milli teserrufat bazasina esaslanan dunya iqtisytandan ibaretdir, bu elmin predmetdi dunya iqtsidyatini teskil eden milli qitisadi sistemlerin mecmusundan ibaret olur, butun iqtisadi proslerin , qarsilqli elaqe ve asliliqlarin tesrfat subyektlerinin qanuna uygun fealiyetjnu eks etdirir bu elmin predmenti , dunya tesrfati proslerijin iqtaodai inkisaf meyillerinin onlarin qarsliqli elaqe ve asilliqlarin bu prosesde qanuna uygub ve dinamik olmasib nezeri inikasinin eksidir.

Dunya iqtisadi barede nezeri muddealer Ve ya nezeriyyee nezeri iqtsidin tekrib hissesidir. Burada ayri ayri olkler arasnda yaranan boyuk inteqrsiya birliklerin ticaret elaqeleri , maliyye munasibetleri , istehsal amilelrin herketi, tesrfat subyektlerinin , qarsliqli faeliyyeti, ve s prosesler milli cercivedenn , beynaxalaq miqyasa yukselir, ve beyxaqll munsabtleri eks etdirir.

Dy elminjn predmeti BİM in Predmentine daha yaxindir cunku her iki elm sahesi , dunya olkelri ve dunya sisetemlri sahesnde yaranan qarsliqli elaqe ve asliliqlara munsavtkere esaslanir, bununlan yanaso biz dunya iqtisdytina milli iqtisadi sistwmlerin murekkeb bir mecmusu kimi baxdigmz halda beyxalq iqtsid munsbtler anlaysna baska cur yansrq. BİM butovlukde Dİ nin ve onun ayri ayri unsurlerini fealyti proseinde bas veren , qaralqi elaqe ve asliqlari oyrenir. Daha dogrusu burada ayri ayri dovletler arsndaki elmi twxniki istehsalin idare edilmesi kommersiya valyuta malliye ve pul kredit elaqelri, elecede beynaxlq teskilatlarin , fealiyyeti BİM in predmtibi teksil edir. Onuda qeyd etneliyikki , mueyyen menada dunya tesrfati , ozluynde BİM nezeryyisenin obyektidir.BİM in predmetinde trans milli koperasyalrda, boyuk ehemiyyeyte malikdir. Dunya iqtsiybdin vahid sekilde formalasminb ise BİM in musteqil bir iqtisadi sistem kimj inkisafina yol acmisdir ,belelikle BİM dubyabqitisdytjn inskisafinin ilkin serti terkib hissesi ve neticesi hesab edilir.

Dunya iqtisadiyyatin oyrneilmesi, nezeri iqtisdda olduqu kimi elmi abstruraksiya telim ve sintez mentiq ve tarix, induksiya(yoneltme) ve deduksiya(hasil etme) induksiya ve deduksiya dialektkk materialk metdodlara esaslanjr , dunha iktisdin oyrenlmesi metidolgiyanjn en umumi dialktik prinsplerime esaslanir ve nezeri muddealrla isiqlanir. Bu prinspler asaqdakilardir, obyektivlik, sistemlilik, ardicilliq, tarjxilik, mentiqilik, ziddiywtlilik, inkar etmek, qarsilqli elaqe ve qarsilqli tesir, nisbi sabitlik varislik, zeruratin qarsisi alinmazdir, idrakin mucerdeen konkrwte , sadeden murekkebe , asandan cetine, adiden adiye yukselmesi ve .s.

Dünya ölkələri təbii, maddi, iqtisadi ehtiyatlarına görə biri-birindən fərqlənirlər. Bununla yanaşı, coğrafi mövqeyinə görə, iqlim şərtlərinə görə, əmək ehtiyatlarına görə biri-birini təkrarlamırlar. Dünyanın hər bir ölkəsində iqtisadi potensial müxtəlifdir və bu fərq daim nəzərə çarpacaq şəkildə inkişaf edir. Dünya iqtisadiyyatının subyekti kimi ayrı-ayrı dövlətlərlə ərazi əmək bölgüsü və beynəlxalq əmək bölgüsü obyektiv zərurət kimi istehsal-təsərrüfat fəaliyyətini bir-birindən nə qədər ayırıb təcridləşdirsə də, onların qarşılıqlı asılılığını bir o qədər gücləndirir. Bu baxımdan dünya ölkələrinin müstəqil iqtisadiyyatlarının öyrənilməsi zərurəti meydana gəlir. “Dünya İqtisadiyyatı”nın öyrənilməsi dünya ölkələrinin iqtisadiyyatının inkişaf xüsusiyyətləri, qlobal iqtisadi problemlərin məzmunu və həlli yolları, dünya iqtisadiyyatının müxtəlif səviyyələr üçün daha çox xarakterik olan iqtisadi inkişaf perspektivləri və ziddiyətləri haqqında lazımi biliklər əldə etməyə imkan yaradır. Müasir dövrdə dövlətlərarası münasibətlərdə iqtisadiyyat başlıca rola malikdir. İqtisadiyyatın başlıca rola malik olması ilə əlaqədar olaraq dünya ölkələri haqqında iqtisadi biliklərin 5 öyrənilməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Digər tərəfdən milli iqtisadi sistemlərin dünya təsərrüfatı sisteminə qovuşması onun dünya iqtisadiyyatının ayrılmaz tərkib hissəsi kimi fəaliyyət göstərməsini tələb edir.Bu baxımdan dünya iqtisadiyyatının müasir problemlərinin öyrənilməsinə böyük ehtiyac vardır. Dünya iqtisadiyyatının həm bu, həm də daha mürəkkəb və ziddiyətli inkişaf dinamikası haqqında elmi biliklər əldə etmək xüsusilə vacib məsələlərdəndir. Təqdim olunan “dünya iqtisadiyyatı” fənni üzrə dərs vəsaiti məhz bu vəzifələrin yerinə yetirilməsini təmin etməklə tələbələrə dünya ölkələrinin iqtisadiyyatını özündə birləşdirən və beynəlxalq iqtisadi əlaqələrlə bir-birinə bağlı olan tam bir sistem kimi dünya iqtisadiyyatı haqqında nəzəri biliklər əldə etməyə kömək edəcəkdir. Kitabda dünya iqtisadiyyatının mahiyyəti, yaranması və formalaşması, dünya iqtisadiyyatında istehsalın beynəlmiləlləşməsi, dünyada mövcud olan təbii ehtiyatlar, dünya maliyyə münasibətləri, ABŞ, Rusiya, Çin Xalq Respublikası, İnkişaf etmiş sənaye ölkələri, inkişaf etməkdə olan ölkələr, yeni sənaye olkələri, zəif inkişaf etmiş ölkələrin iqtisadiyyatı konkret şərh olunmuşdur. Kitabda həmçinin Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişaf dinamikası, aparıcı iqtisadi sahələrinin xüsusiyyətləri, ölkəmizin dünya təsərrüfatı 6 sisteminə inteqrasiyası, dünya iqtisadiyyatında mövqeyi və gələcək perspektivləri də öz əksini tapmışdır.