Dünya klasikleri : 13

Alyoşa üzüntüyle:
— Peki ya o yapışkan yaprakcıklar, ya o değerli mezarlar, ya mavi gökyüzü, ya sevdiğin kadın?  Onlar olmadan nasıl yasıyacaksın? Onları nasıl seveceksin? Yüreğinde ve aklında böyle bir cehennem varken, yasayabilir misin sen? Hayır, ne dersen de, sen gerçekten onlara katılmağa gidiyorsun... Onlara katılmazsan, Dayanamaz, kendini öldürürsün!
İvan soğuk bir gülümseyişle:
—• Öyle bir güç var ki. herseye dayanabilir! dedi.
— Neymiş o güç?
— Karamazov'ların içlerinde taşıdıkları güç... Kara mazov'ların alçalma gücü.
— Yani ahlâksızlık içine gömülmek,   ruhu mah-vetmek demek istiyorsun, öyle değil mi?
— Belki de öyle... Belki de ancak otuz yaşma  ka-
dar bunlardan kaçınabileceğim, kimbilir? Ondan son-
ra da
Nasıl kaçınacaksın? Ne yaparak kaçınacaksın? bu düşünceler varken buna imkân yok.
100
KARAMAZOV  KARDEŞLER
KARAMAZOV  KARDEŞLER
101
— Sana söylediğim gibi, gene Karamazov'lara özgü bir şekilde.
— Yani "Herşeye izin var»   diyeceksin öyle mi? Herşeyin hoş görüleceğini ileri   süreceksin, öyle değil mi?
İvan kaşlarını çattı sonra birden garip bir şekilde sarardı. Dudaklarında çarpık bir gülümseyişle:
— Ya! Demek dün Miusov'u bu kadar gücendiren sözü   gene ileri   sürüyorsun...   Dimitriy  ağabeyimin de bu kadar saf bir çıkış yaparak tekrar ettiği o sözü bu kez sen söylüyorsun. Eh, varsın öyle olsun, madem bu söz bir kez ağzımdan çıktı: «Herşeye izin var, diyelim. Ben onu söylediğimi inkâr etmiyorum.  Hem Mitenka'-nın o sözü tekrarlayışı da kötü olmadı.
Alyoşa hiç konuşmadan yüzüne bakıyordu, îvan birdenbire duygulanarak:
— Ben buradan giderken,   dünyada hiç olmazsa, bana bağlı bir kardeşim var sanıyordum, dedi. Oysa şimdi görüyorum ki, senin yüreğinde de bana yer yok, benim dünyayı terketmiş sevgili dostum. Ben «Herşeye izin var» formülünden caymıyacağım, bu formülü  inkâr etmiyeceğim. Ne olacak? Bu yüzden  beni red mi edeceksin yani? Öyle mi? Ha?
Alyoşa yerinden kalktı, ona yaklaştı ve hiçbir şey söylemeden ağabeyini dudaklarından öptü. İvan, birden garip bir heyecana kapıldı:
— Bu edebi bir hırsızlıktır! diye bağırdı. Sen bunu benim şiirimden çaldın. Her neyse, teşekkür   ederim. Kalk Alyoşa, ben de artık gitmeliyim, sen de gitmelisin!
Dışarı çıkıp, meyhanenin kapısı önünde durdular. İvan kararlı bir sesle:
— Bak sana bir şey söyliyeyim, Alyoşa, dedi. Eğer ömrüm  o  yapışkan  yaprakçıkları   sevmeğe  gerçekten yetecekse. onları   sadece seni anarak   seveceğini. Senin buralarda bir yerde olduğunu bilmek bana ye-
ter. Buna bilirsem, henüz hayattan ayrılmak  isteğini duymam. Nasıl? Yetti mi bu sana? İstersen bunu bir ilânı aşk olarak say. Şimdi ise sen sağa, ben sola... Bütün bunlardan söz etmiyelim artık, işitiyor musun? Yetişir. Yâni eğer yarın gitmezsem (ki herhalde  gideceğim) ve birbirimize, herhangi bir nedenle yeniden rastlarsak artık bana bütün bu konulardan hiç söz etmiye-ceksin. Bunu senden ısrarla rica ediyorum. Sonra birden sinirli sinirli devam etti: — Dimitriy  ağabeyim için de bana artık bir şey söyleme. Özellikle bunu senden çok rica ediyorum. Hatta benimle artık hiç konuşma... Zaten artık aramızda konuşabileceğimiz bütün konular bitti, herşey konuşuldu, öyle değil mi? Ben de, kendiliğimden sana bir vaad-te bulunacağım, otuz yaşıma doğru «o kadehi yere çalıp paramparça etmek» istediğim vakit, nerede olursan ol, ne olursa  olsun,  son  olarak  seninle  bir  daha konuşmağa geleceğim... Amerika'da olsam bile, gene ger leceğim, bunu bil! Mahsus   geleceğim. O zaman seni seyretmek kırabilir ne kadar ilgi çekici bir şey olacaktır! Kimbilir o zaman nasıl bir insan olacaksın? Görüyorsun ki, sana şimdi hemen hemen resmen vaadte bulunmuş oluyorum.
«Gerçekten de belki birbirimizle yedi ya da on yıl görüşmemek üzere veda ediyoruz. Haydi senin Pater Se-raphicus'un yanına git. ölüm döşeğindeydi ya! Bir de bakarsın, sensiz ölür, o zaman üstelik bir de seni burada alıkoydum diye bana kızarsın. Haydi Allahaısmarladık! Gel beni bir kez daha öp bakayım. Hah, şöyle! Haydi şimdi güle, güle...»
İvan birden arkasını döndü ve artık ardına bakmadan kendi yoluna koyuldu. Onun bu gidişi tıpkı bir akşam önce Alyoşa'nın Dimitriy ağabeyisinin gidişine ben-• ziyordu. Ama o akşamki gidiş bambaşka bir gidişti. Aklına gelen bu benzetiş. Alyoşa'nın hüzün ve acı dolu yüreğine saplanan bir ok etkisi yapmıştı. Bir süre ağabe-102
KARAMAZOV  KARDEŞLEr
yinin arkasından bakarak olduğu yerde bekledi, ivan' in nedense sallana sallana yürüdüğünü ve arkadan bakılınca, sağ omuzunun sol omuzundan daha kısa göründüğünü farketti. Oysa o zamana kadar buna hiç dikkat etmemişti.
Sonra birden o da arkasını döndü, neredeyse koşarak manastıra gitti. Artık hava kararıyordu ve Alyoşa içinde korkuya benzeyen bir his duyuyordu; içinde gittikçe şiddetlenen yepyeni bir duygu vardı. Zihninde düğümlenen yeni bir soruya karşılık arıyor, ama bulamıyordu. Yeniden, tıpkı bir akşam önce olduğu gibi rüzgâr çıktı. Alyoşa manastırın korusuna girdiği vakit asırlık çamlar, insana korku veren bir şekilde uğuldamağa başlamışlardı. Alyoşa koşarcasına yürüyordu. Aklından: «Pater Seraphicus... bu adı da nereden buldu?» diye bir düşünce geçti. »Nereden buldu bunu? İvan! Zavallı İvan! Kimbilir artık bir daha seni ne zaman göreceğim? Hah, işte hücrelerin bulunduğu yere geldim. Allahım! Evet, o gerçekten Pater Seraphicus'tur. Beni o kurtaracaktır... beni daima o kurtaracak, sonsuzluğa dek beni koruyacaktır!"
Alyoşa sonradan, yaşantısı boyunca, kaç kez derin bir şaşkınlıkla, o gün îvan'dan ayrıldıktan sonra, daha o sabah muhakkak bulmayı, hatta bulmadan hiçbir yere gitmemeğe kararlaştırdığı ağabeyi Dimitriy'i nasıl olup da büsbütün aklından çıkardığını, düşündü. Oysa onu bulmak için o gece manastıra dönmemesi gerekse, buna bile razıydı.
VI
HENÜZ DAHA ÇOK BELiRLi DEĞİL
İvan Fiyodorovdç ise, Alyoşa ile vedalaştıktan sonra eve daha doğrusu Fiyodor Pavloviç'in evine  gitti'
KARAMAZOV  KARDEŞLER
103
ne gariptir, bütün varlığını birden dayanılmaz bir hüzün sarmıştı. İşin en önemli tarafı bu hüzün İvan eve yaklaştıkça her adımda artıyordu. Bu duyguda garip olan bir şey varsa, o da şuydu: İvan Fiyodoroviç, neden ileri geldiğini bir türlü bilemiyordu.
Eskiden de sık sık hüzünlendiği oluyordu. Sonra böyle bir hüznü hemen ertesi günü, kendisini buraya sürüklemiş olan herşeyle bağlarını kopararak sert bir dönüş yapmağa hazırlandığı bir sırada, gene eskisi gibi yapayalnız olarak, birçok umutlarla ama gene de neye umut bağladığını kendisi de kestiremiyerek, hayattan birçok şeyler beklediği halde, beklediklerinin de istediklerinin ne olduğunu kesin olarak bilmeden yeni, üstelik hiç bilmediği bir yola koyulduğu bir anda duymasında şaşılacak bir şey yoktu. Bununla birlikte, gerçekten bilinmeyen o yeni yaşantının endişesini duyarken hissediyordu ki, onu asıl üzen bu değildi. «Yoksa baba ocağından nefret mi ediyorum,» diye düşündü. «Bana öyle geliyor ki, bugün son defa olarak geçeceğim o pis eşiğe bir daha ayak basmayacağımı bildiğim halde, gene de içimde tiksinti duyuyorum...»
Hayır, içindeki o hüzün, bundan doğmuyordu. Yoksa Alyoşa ile vedalaştığı ve onunla yaptığı konuşma mı onu böyle üzüyordu? «O kadar yıl başkaları ile hiç kokuşmadan hep sustum, alçak gönüllülük gösterip  bir şey söylemedim. Sonra birden bunca saçma sözler .» diye düşündü. Gerçekten bu,  genç, tecrübesiz bir adam gibi davrandığından ötürü saf bir pişmanlık ya da gururu yaralandığı için duyduğu bir can sıkıntı-sı da olabilirdi. Çünkü istediklerini gerektiği gibi soyle-yememişti. Hem de bunu, muhakkak, içinden bazı bü-yük hesaplar yaparak düşündüğü Alyoşa'nın karşısın-da yapmıştı. Böyle bir duyguyu, yâni böyle bir pişman-'** duyması da tabiî bir şeydi.  Ama gene de bu asıl değildi. Bütün bunların duyduğu o hisle ilgi-104
KARAMAZOV  KARDEŞLER
sı yoktu. «Herşeyden tiksinecek kadar sıkıntı duyuyorum, ama ne istediğimi belirtecek gücüm yok. Yoksa bunlar: hiç düşünmemeli mi?»
İvan Fiyodoroviç, bunları «düşünmemeyi» de denedi. Ama bu bile içini ferahlatmadı. İşin en önemlisi bu sıkıntıda can sıkan, sinir bozan bir şey vardı. Çünkü tamamen dıştan gelen bir etkiyle oluyordu. Tıpkı insan bir işle uğraştığı ya da heyecanla konuştuğu vakit far-ketmediği, ama göz önünde durduğu için sinirlendiren, hatta neredeyse usanç vermeğe başlayan bir şey gibi... Bu sinirlilik insan en sonunda o ise yaramayan eşyayı kaldırmayı akıl edinceye kadar devam edip gider. Hem de o eşya çoğu zaman önemsizdir, gülünçtür. Örneğin, yerine konulmadan unutulmuş bir şey, yere düşmüş bir mendil, dolapta yerine konulmamış bir kitap ya da buna benzer bir şey olabilir. İvan Fiyodoroviç sonunda çok kötü bir ruh hali içinde, sinirli sinirli babasının evine yaklaştı ve birden bahçe kapısına on beş adım kala, evin dış kapışma bakınca birden ona bu kadar sıkıntı veren, onu bu kadar sinirlendiren şeyin ne olduğunu anladı.
Kapının önündeki bankta uşak Smerdyakov oturuyor, akşamın serinliğinden yararlanıyordu. İvan Fiyodoroviç de gözü ona ilişir ilişmez ruhunun üzerine çökmüş olan ağırlığın işte bu uşak Smerdyakov olduğunu, işte, asıl bu adamın varlığını hazmedemediğini anladı. Herşey birden aydınlandı, apaçık oldu. Daha önce, Alyoşa, Smerdyakov'la nasıl karşılaştığını anlatırken, İvan'ın yüreğine birden uğursuz ve tiksindirici bir duygu saplanıvermiş ve içinde hemen ona karşı büyük bir öfke uyandırmıştı.
Sonradan konuşma arasında Smerdyakov'u bir süre için unutmuştu. Ama o, gene de ruhunun bir köşesinde duruyordu.. Bu yüzden İvan Fiyodoroviç Alyoşa'-ya veda edip de tek başına eve dönmek için yola koyul-
KARAMAZOV  KARDEŞLER
105
düğü vakit, o unuttuğu tatsız duygu içinde tekrar uyanmıştı. Dayanılmaz bir öfke ile: »Canım o alçak herif, gerçekten bu kadar huzurumu bozabilir mi?" diye düşündü.
Gariptir, îvan Fiyodoroviç gerçekten son zamanlarda o adamdan nefret etmeğe başlamıştı. Özellikle son günlerde duymağa başlamıştı bu nefreti, îçinde. o yaratığa karşı gittikçe artan bir tiksinti farkediyordu. Belki de bu nefretin bu derece artmasının nedeni başlangıçta, yani İvan Fiyodoroviç bize geldiği vakit durumun bambaşka olmasıydı. O zamanlar îvan Fiyodoroviç, Smerdyakov'a karşı birden olağanüstü bir ilgi göstermiş, hattâ onu orijinal bir tip olarak görmüştü. Onu yanına gelip sohbet etmeğe alıştıran gene kendisiydi. Bununla birlikte, Smerdyakov'un garip mantıksızlığına, daha doğrusu zihni bakımdan böyle dengesizlik içinde bulunmasına hayret etmiş, «olaylara seyirci kalan» bu adama hiç ara vermeden, huzursuzluk veren şeyin ne olduğunu bir türlü kavrayamamıştı.
Felsefe sorunlarından hatta dünyanın yaratıldığı ilk gün, ortalığın nasıl olup da aydınlık olduğundan, güneşin, ayın ve yıldızların ancak dördüncü günü yaratılmış olmalarına bakılırsa, evrenin o ilk günlerde karanlık olması gerektiğinden, öyleyken aksine aydınlık olmasının nasıl anlaşılabileceğinden söz etmişlerdi. Ama İvan Fiyodoroviç işin hiç de güneşte, ayda ve yıldızlarda olmadığını kısa bir süre içinde anlamıştı. Smerdyakov için güneş, ay ve yıldızlar gerçi meraklı konulardı ama bunların sadece üçüncü derecede bir önemi vardı, o bambaşka bir şeyin peşindeydi.
Hangi şekilde olursa olsun, yavaş yavaş ortaya müthiş bir gurur, üstelik yaralanmış bir gurur çıkıyordu. Bu, İvan Fiyodoroviç'in hiç hoşuna gitmemişti. Smerdyakov'a karşı duyduğu nefret işte buradan başlamıştı. Sonradan evde düzensizlikler başlamış. Gruşen-
106
KARAMAZOV  KARDEŞLER
ka ortaya çıkmış, Dimitriy ağabeyi ile afalarında meseleler olmuş, uğraşma, didinme başlamıştı. Gerçi bunlardan da Smerdyakov'la söz etmişlerdi ama, Smerdyakov her zaman bunlardan heyecanla söz ettiği halde, gene de bu gibi konularda ne istediğini anlamağa imkân yoktu. Elinde olmayarak yüzeye gene de belirsiz olarak çıkan bazı isteklerinin mantıksızlığına, karışıklığına ancak hayret edilebilirdi. "
Smerdyakov hep herşeyi soruşturuyor, durup durup dolaylı olarak bazı sorular soruyordu. Belliydi ki, bunları önceden düşünmüştü. Ama bunları niçin sorduğunu açıklamıyor ve hep kendi sorduğu sorulardan ortaya çıkan tartışmaların en ateşli anlarında birderı susuyor ya da bambaşka bir konuya geçiyordu. Ama sonunda îvan Fiyodoroviç'i en çok sinirlendiren, içinde böyle bir tiksinti uyandıran şey, Smerdyakov'un ona karşı gösterdiği ve gittikçe arttırdığı bambaşka, iğrenç bir lâubalilikti.
Gerçi nezaketsizlik göstermiyordu, aksine, her zaman büyük bir saygı ile konuşuyordu, ama eninde sonunda iş öyle bir hal almıştı ki, Smerdyakov'un kendisini, nedense İvan Fiyodoroviç'le aynı düşüncede olan bir insan saydığı belli oluyordu. Her zaman, sanki artık ikisinin arasında önceden kararlaştırılmış, bir vakitler birlikte ortaya attıkları, gizli ve yalnız ikisinin bildiği ama etraflarında kaynaşıp duran basit insanların kavramak yeteneğine sahip olamadıkları bir şey varmış gibi konuşuyordu, öyleyken îvan Fiyodoroviç gene de uzun bir süre, içinde gittikçe artan bu tiksintinin gerçek nedenini bir türlü anlayamadı. Bu duygunun ne olduğunu, ancak son zamanlarda, daha doğrusu son günlerde tahmin etmeğe başlamıştı.
Şimdi de bahçe kapısından bir tiksinti ve sinirlerini bozan bir duygu ile, Smerdyakov'a hiç bakmadan, onunla hiç konuşmadan geçmek istiyordu. Ama
KARAMAZOV  KARDEŞLER
107
Smerdyakov banktan kalktı. İvan Fiyodoroviç onun bu kalkışından bile Smerdyakov'un kendisi ile özel bir konuşma yapmak istediğini anladı. Ona baktı ve durakladı. Bir an önce düşündüğü gibi onun önünden geçip gitmediği ve böyle birden durakladığı için de kendi kendine müthiş öfkelendi. Smerdyakov'un içkiden kırışmış yüzüne, dikkatlice taranmış favorilerine, alnının üzerinde kabartılmış bir tutam saçına öfke ile. nefretle bakıyordu. Smerdyakov'un sol gözü hafifçe kısılıyor, iki de bir kırpışıyor, sanki hafif bir alayla: «Nereye gidiyorsun? Buradan böyle geçemezsin. Görüyorsun ki, bizim gibi zeki iki insanın konuşacakları bazı şeyler var» diyordu.
İvan Fiyodoroviç, tepeden tırnağa titredi. Az kalsın: • Def ol buradan alçak! Ben senin dengin miyim? Budala!» diye bağıracaktı. Ama derin bir şaşkınlıkla dudaklarından bambaşka sözlerin döküldüğünü farket-ti. Kendi de bunu hiç beklemediği halde, uysal bir tavırla ve yavaşça:
— Ne oldu? Babam uyuyor mu, yoksa uyandı mı? diye sordu.
Sonra gene bunu yapacağını hiç ummadığı halde, banka oturdu. Bir an korkuya benziyen bir his duydu. Bunu sonradan hatırlayacaktı.
Smerdyakov karşısında, ellerini arkasında kenetlemiş olarak duruyor, ona kendine güvenen hatta hemen hemen sert bir tavırla bakıyordu. Acele etmeden:
— Daha yatıyorlar, efendim, dedi.
Bunu söylerken sanki: «önce sen benimle konuşmağa başladın, önce ben konuşmadım» diyor gibiydi.
an sustuktan sonra, garip bir hareketle, poz verir gibi gözlerini yere indirdi, sağ ayağını ileri doğru attı, rugan potinin ucu ile yerde bir şeyler çizerek:
— Size hayret ediyorum, beyefendi! dedi-r
108
KARAMAZOV  KARDEŞLER
KARAMAZOV KARDEŞLER
ivan Piyodoroviç soğuk bir tavırla, kesik kesik konuşarak:
— Neden hayret ediyormuşsun bana? diye sordu.
Tiksintisini belli etmemek için elinden geldiği kadar kendisini tutmağa çalışıyordu. Ama birden büyük bir öfke ile içinde büyük bir merakın uyandığını ve bu merakını gidermeden dünyada oradan ayrılamayacağını hissetti. Smerdyakov, o küçük gözlerini ona doğru kaldırarak, laubali bir tavırla gülümsedi.
— Neden Çermaşnaya'ya gitmiyorsunuz sanki?
Kırptığı sol gözü ise: «Neden gülümsediğime gelince eğer akıllı bir adamsan bunu kendin de anlarsın» der gibiydi.
İvan Fiyodoroviç şaşırdı:
— Ne diye Çermaşnaya'ya gidecekmişim?
Smerdyakov gene bir an sustu. Sonra acele etmeden, sanki verdiği karşılığı kendisi de beğenmiyormuş ve «Üçüncü derecede önemli bir neden ileri sürerek işin içinden kurtulmağa çalışıyorum, lâf olsun diye söylüyorum bunu» der gibi:
— Fiyodor Pavloviç'in kendileri bile oraya gidesiniz diye size ne kadar yalvardılar! dedi.
İvan Fiyodoroviç. sonunda dayanamayarak, uysallıktan vazgeçip, kaba bir tavırla:
— E... e... e, Allah belânı versin kerata!   Açıkça konuşsana, ne demek istiyorsun? diye bağırdı.
Smerdyakov hemen sağ ayağını sol ayağına bitiştirdi, vücudunu doğrulttu, dimdik durdu. Ama gene gözlerinde aynı sakin bakış, dudaklarında da aynı anlamlı, hafif gülümseyiş vardı.
— önemli bir şey yok, efendim... lâf olsun diye söyledim işte...
Gene bir sessizlik oldu. İkisi de hemen hemen bir dakika kadar sustular. İvan Fiyodoroviç biliyordu ki, o anda kalkıp öfkelenmesi gerekiyordu. Smerdyakov da karsısında sanki: «Bakayım öfkelenecek misin?
109
lenmiyecek misin?» der gibi bekliyordu. Daha doğrusu İvan Fiyodoroviç'e öyle geliyordu. Sonunda, ayağa kalkmağa hazırlanıyormuş gibi olduğu yerde hafifçe sal-landı. Smerdyakov, bu hareketini tam anında yakalayarak birden kesin bir tavırla, sözlerin üzerinde dura dura:
— Durumum çok kötü İvan Fiyodoroviç, çok kötü efendim, bu durumdan kendimi nasıl kurtaracağımı bilemiyorum, dedi.
Son sözünü söylerken içini çekmişti, îvan Fiyodoroviç doğrulmuşken gene oturdu. Smerdyakov devam etti:
— İkisi de akıllarını kaçırmışlar, ikisi de tam anlamıyla birer çocuk gibi davranıyorlar. Yani peder beyinizle, ağabeyiniz Dimitriy Fiyodoroviç'ten söz ediyorum efendim. Bakın, simdi  Fiyodor  Pavlcviç uyanır uyanmaz, hemen her dakika beni sıkıştırıp duracaklar, "Gelmedi ha? Niçin gelmedi?» diye sorup duracaklar, böylece gece yarısına kadar, hatta gece yarısı  geçtikten çok daha sonraya kadar bana hiç rahat vermiyecek-ier. Eğer Ağrafena Aleksandrovna gelmezse (çünkü, öyle sanıyorum ki, buraya hiç de gelmeğe niyetli değiller) o zaman yarın sabah gene üzerime atılacaklar: «Neden gelmedi? Niçin gelmedi? Ne zaman gelecek:» diyecekler. ..
"Sanki bu bakımdan beyefendinin karşısında suçlu olan benmisim gibi. Diğer taraftan, gene buna benzer bir şey oluyor: Hava karardı mı, hatta hava kararmadan çok daha önce ağabeyiniz, elinde tüfekle geliyorlar, uzaktan değil, komşu olan bir yerden. Üzerime varıp: «Bak, alçak herif, sana söylüyorum bulaşıkçı, eğer onun geldiğini gözden kaçırır ve gelmiş olduğunu bana haber vermezsen, önce seni gebertirim!» diyor. Gece geçti mi, ertesi günü Dimitriy Piyodorcviç de ba-banız Fiyodor Pavloviç gibi «Neden gelmedi? Çabuk ge-lecek mi?» diye canımı çıkarıyorlar. Sanki Ağabeyinizin Karşısında da, hanımefendileri gelmediler diye ben suç-110
KARAMAZOV  KARDEŞLER
KARAMAZOV  KARDEŞLER
111
lu imişim gibi! İkisi de hergün gittikçe daha çok kızıyorlar, her gün her saat artıyor kızgınlıkları... O kadar ki, bazan korkudan kendi hayatıma son vereyim diye düşünüyorum, efendim. Ben onlara hiç güvenemiyorum beyefendi.
İvan Fiyodoroviç sinirli sinirli:
— Peki neden bu işe karıştın? Neden herşeyi  Di-mitriy Piyodoroviç'e bildirmeğe başladın? diye sordu.
— Nasıl karışmayayım, efendim? Zaten herşeyi olduğu gibi öğrenmek isterseniz şunu söyliyeyim ki, ben bu işe hiç karışmamıştım. Ben daha başlangıçta   hep susuyordum. Onlara karşı gelmeğe cesaretim bile yoktu. Onlar beni kendilerine bu işte hizmet edecek adam saydılar, kendilerine gözcü olmamı istediler. O zaman-danberi de tek söyledikleri söz: »Onu gözden kaçırırsan, gebertirim seni herif!» oldu, bundan başka bir şey bilmiyorlar! Böyle giderse, yarın galiba, uzun bir krize tutulacağım, bana öyle geliyor!

— Neymiş o uzun kriz?

— Uzun bir kriz iste efendim, çok çok uzun bir kriz işte. Bazen birkaç saat, bazen de bir gün, iki gün sürer. Bir defasında tam üç gün sürmüştü! O zaman tavan arasından aşağı düşmüştüm. Bir ara geçer gibi oluyor, sonra yeniden başlıyordu: Tam üç gün aklımı basıma toplayamadım. Fiyodor Pavlovic, o zaman, buranın doktoru Hertzenstube'yi cağırtmıstı. O da sakaklarıma buz koydu, bir de başka ilâç verdi... Az kalsın ölecektim.
îvan Fiyodoroviç öfke ile karışık bambaşka bir merakla:
— Nasıl olur? Bir sara krizinin insana  falan gün ya da falan saatte geleceğini önceden  bilmeğe irnkân yokmuş, diyorlar. Sen nasıl yarın sara krizi geçireceğini söyleyebilirsin?
— Orası doğru, önceden bilmeğe   imkân yoktur, efendim.
— Hem sen o gün tavan arasından aşağı düşmüşsün.
— Ben tavan arasına hergün çıkıyorum, efendim, Yarın da düşebilirim tavan arasından.   Tavan arasından aşağı düşmesem bile, bodruma düşebilirim: Çünkü bodruma da her gün, kendi ihtiyacım için   iniyorum, efendim.
İvan Fiyodoroviç ona uzun uzun baktı: Sonra garip, tehdit edici bir tavırla, yavaşça:
— Sen bir şeyler geveliyorsun ama, ne demek istediğini pek anlayamıyorum, dedi. Yarın sara krizine tutulmuşsun gibi rol mu yapmak   istiyorsun? Yani  üç gün için sanki seni sara tutmuş gibi  davranacaksın? Ha?
Gene sağ ayağının ucu ile yerde bir şeyler çizerek oyalanan Smerdyakov o ayağını yerine koydu. Ama bu sefer sol ayağını ileri sürdü ve başını kaldırdı, alaylı alaylı gülerek:
— O işi yapabilsem bile efendim, yani  saraya tutulmuşum gibi rol yapsam bile (ki bu tecrübeli bir insan için hiç de zor bir şey değildir) canımı kurtarmak için böyle bir çareye baş vurmakta haklı olurum. Çünkü hastalanıp yatağa düşersem, o sırada peder beyinizin yanma Agrafena Aleksandrovna gelse bile, ağabeyiniz Dimitriy Fiyodoroviç. benim gibi hasta olan  bir insana «Neden bu işi bana bildirmedin? diye soramazlar. Artık öyle bir şey yapmaktan utanırlar.
İvan Fiyodoroviç, yüzü öfkeden bir   yana eğilmiş olarak birden:
— E, e Allah kahretsin seni! diye bağırdı. Neden sana bir şey olur diye bu kadar korkuyorsun sanki? Di-mitriy ağabeyimin o tehditleri sadece öfkeden söylenmiş Çilgmca sözler! Başka bir şey değil. Seni öldürmez  o! Onun öldüreceği adam sen değilsin!
— öldürür, öldürür! Hem de sinek gibi. Herkesten önce beni öldürür. Benim en çok korktuğum şey başka:112
KARAMAZOV  KARDEŞLER
KARAMAZOV  KARDEŞLER
113
Kendileri bey babalarına bir şey yapacak olurlarsa, bu işte beni de suç ortağı olarak sayarlar diye korkuyorum
__jCanim, ne diye seni suç ortağı saysınlar?
__Evet, suç ortağı sayabilirler, çünkü ben kararlaştırdığımız gizli işaretleri ağabeyinize de bildirmiş olacağım.
__ Hangi işaretleri? Kime bildireceksin o işaretleri? Daha açik konuşsana, Allahm belâsı!
Smerdyakov ukalâ bir tavırla sözü uzatıp duruyordu:
__Şunu artık açıklamalıyım ki,  Fiyodor Pavloviç
ile ikimizin arasında bir sır var. Bildiğiniz gibi (ama bundan haberiniz var mı, bilmiyorum) beyefendi artık birkaç gündenberi gece oldu mu, hatta karanlık bastı mı hemen odalarına kapanıp kapıyı içerden kilitliyorlar Siz şimdi artık her akşam erkenden yukarıya, odanıza gidiyor, sonra da bir daha aşağıya hiç inmiyorsunuz Bu yüzden, beybabanızın şimdi artık kendi odasının kapısını nasıl titizlik göstererek içerden kilitlediğini bilmiyorsunuz. Beybabanız o kadar titizlik gösteriyor ki Grigoriy Vasilyeviç gelse bile, ancak sesinden gelenin o olduğunu anlayınca kapıyı açıyorlar.
«Ama, artık Grigoriy Vasilyeviç gelmiyor, efendim. Çünkü beybabanıza odalarında yalnız ben hizmet ediyorum Agrafena Aleksandrovna ile aralarında o iş başladıktan sonra, bunun böyle olmasını kendileri istediler Şimdi gece olunca, emirlerine uyarak çıkıp müştemilâta gidiyorum; hem de gece yarısı oluncaya kadar uyumamak, nöbet tutmak, arada bir kalkıp avluyu dolaşmak ve Agrafena Aleksandrovna'nın geleceği anı beklemek şartı ile! Çünkü kendileri onu birkaç gündür deli gibi bekliyorlar.
«Yürüttükleri düşünce şu: «Agrafene Aleksandrovna, ondan yani Dimitriy Fiyodoroviç'ten korkuyor, (kendileri ağabeyinize «Mitka» diyorlar). Onun için, ancak geç vakit arka yollardan geçerek bana gelecektir.» di-
 
yorlar. Bana da: «Sen de onu gece yarısına kadar, hatta daha da geç vakitlere kadar bekliyeceksin» dediler. «Eğer Agrafena Aleksandrovna gelirse, bir koşu kapıya gel, iki kez kapıya ya da pencerenin camına vur. Önce iki kez hafifçe vurursun. Bak söyle: bir, iki! Ondan sonra da arka arkaya hızlı hızlı üç kez vurursun: tak, tak, tak! İşte o zaman ben de onun gelmiş olduğunu anlar, yavaşça sana kapıyı açarım.
(Bir de, olağanüstü bir şey olursa, diye bana başka bir işaret daha vermemi söylediler, önce iki kez hızlı hızlı vuracakmışım: Tak, tak! Biraz bekliyecekmişim, ondan sonra bir kez daha kuvvetlice vuracakmışım. İşte, o zaman babanız olağanüstü bir şey olduğunu, kendilerini muhakkak görmem gerektiğini anlıyacak, bana kapıyı açacaklarmış. Ben de içeri girip olup bitenleri söyliyecekmişim. Agrafena Aleksandrovna belki kendisi gelmez de, herhangi bir haber gönderir diye, bütün bunları bana bir bir tembih etti. Bundan başka, Dimit-riy Piyodoroviç de gelebilirler. Öyle bir şey olursa, bunu da hemen haber verecekmişim, onun yakında bir yerde bulunduğunu bildirecekmişim...